Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Lettre à M.C. Coquerel, sur le systême hiéroglyphique de M. Champollion, considéré dans ses rapports avec l'Ecriture sainte, par A.L.C. Coquerel, Pasteur Extraordinaire de l'Église Wallonne d'Amsterdam. Amsterdam, chez les Héritiers H. Gartman. 1825. 8vo. 48 pag. f :-60.

Eene der schoonste, en voor de wetenschap, vooral de Oudheidkunde, belangrijkste ontdekkingen is zonder twijfel die van den sleutel der aloude Egyptische Hieroglyphen door den verdienstelijken champollion. Zij stonden daar sedert duizende jaren op de meesterstukken der bouwkunst van dat zonderlinge Volk te prijken; maar het was een gesloten boek: te vergeefs spitsten de geleerdste en vernuftigste mannen hun brein, om de beteekenis van dat aloude beeldschrift te vinden, hetwelk sommigen toeschreven aan de armoede en kindschheid der vroegere wereld, anderen aan eene afspraak der Priesters, om hunne kundigheden geheim te houden. Bij gebrek van eenigen leiddraad in dezen doolhof, behielp men zich, ter bepaling van Egyptes oudheid en tijdrekening, met het onzekerste aller middelen, - starrekundige gissingen, op den stand der teekens in den Dierenriem te Dendera en andere dergelijke waarnemingen rustende, die sommigen zelfs tot 15,000 jaren boven onze gewone tijdrekening deden opklimmen. Als een gevolg der moeijelijkste na-

[p. 247]

sporingen en van het taaiste geduld, heeft eindelijk de Heer champollion, een Fransch Geleerde, (welke Natie in 't algemeen tegenwoordig de grootste verdiensten bezit omtrent de Egyptische oudheden) gevonden, dat de Hieroglyphen, voor het meerendeel, geene beelden zijn, die zaken uitdrukken, (gelijk men tot hiertoe altijd geloofd had) maar letters, en dat dus een zeker getal dier omslagtige letters een woord uitdrukt, even gelijk ons Alphabet. De bekende steen van Rosette, vergeleken met eenen Obelisk van Philae, beiden naar Engeland overgebragt, gaven aan dezen onderzoeker het eerste denkbeeld, om de gemelde letters in de eigennamen van ptolemaeus en kleopatra te vinden, en hij breidde dit vervolgens ook tot andere naamwoorden (nomina appellativa) uit, blijkens het uitvoerige verslag zijner ontdekking, onlangs uitgekomen, en waarmede de Hooggel. van lennep ons door eene uitmuntende Voorlezing in de Maatschappij Felix Meritis heeft bekend gemaakt.

Het is deze verdienstelijke Geleerde, door wiens inlichtingen de Heer coquerel, te Amsterdam, in staat gesteld is, het boekje, op den titel dezes uitgedrukt, te vervaardigen. Het is eigenlijk een opstel, bestemd voor een nieuw tijdschrift, te Parijs door den Heer charles coquerel, Broeder van den Predikant, onder den naam van Revue Protestante opgerigt, doch wegens deszelfs uitvoerigheid afzonderlijk uitgegeven. Eerst geeft de Heer coquerel een kort, algemeen verstaanbaar en zelfs hier en daar bevallig geschreven uittreksel uit het werk van champollion, genoegzaam om deszelfs gewigt te doen bevroeden. Daarop gaat hij over tot het hoofddoel van zijn geschrift, - het belang dier ontdekking voor de Bijbelsche Uitlegkunde en de staving der gewijde Geschiedenis. 1) De voornaamste Geleerden helden reeds over, om aan den Zodiak van Dendera eene verbazende oudheid toe te schrijven, toen champollion is komen betoogen, dat dezelve later dan onze tijdrekemng, en uit de tijden der vroegere Romeinsche Keizers

[p. 248]

is. 2) Men heeft reeds eenige treffende sporen ontdekt eener gemeenschap van het Alphabet der Hieroglyphen met het Hebreeuwsche. Te regt zegt de Heer coquerel, dat Egypte het land is geweest, waarmede de Hebreërs van allen de meeste gemeenschap hebben gehad, van abraham tot jeremia toe, men kan zelfs zeggen tot onder de Macedonische Koningen, onder welken de Joodsche geleerdheid te Alexandrië eene geheel bijzondere rigting ontving, en alwaar de Boeken des Ouden Verbonds in het Grieksch vertaald werden. 3) De tijdrekening van sesostris schijnt, ten gevolge van verscheidene overeenstemmende gedenkstukken, tot 1473 vóór christus' geboorte op te klimmen. De fraaije kunsten moeten toen in Egypte het toppunt hebben bereikt. Sesostris nu was (volgens coquerel) een tijdgenoot van mozes; en dus hebben de kunstwerken in de woestijn, waarover zoo veel geschreven en getwist is, (zie onder anderen voltaire, sur le Tolérance, uitmuntend wederlegd in de Joodsche Brieven van den Abt guenée) niets ongeloofelijks meer, daar mozes in alle kundigheden der Egyptenaren onderwezen was, en onder zijne landgenooten zekerlijk ook verscheidenen daarin niet onbedreven zullen geweest zijn, door hunnen dagelijkschen omgang met de Egyptenaren. 4) Men heeft papyrus-rollen, die tot de tijden van sesostris opklimmen, te Turin gevonden, in de heerlijke verzameling van drovetti (door den Koning van Sardinië aangekocht.) Thans nog leest men schrift van vóór 3300 jaren! Het is dus in het minst niet ongeloofelijk, of zelfs vreemd, dat de Hoogepriester hilkia, ten tijde van josia, na duizend jaren, het eigene handschrift van mozes in de Arke des Verbonds heeft kunnen vinden; en daarmede vervalt dan ook voltaire's tegenwerping, (zie de aangehaalde Joodsche Brieven) dat de menschen toen nog alleen op baksteenen schreven, en mozes dus de wet niet in de woestijn had kunnen te boek stellen: papyrus was een zeer vervoerbaar artikel. 5) Hoe brengt men de veroveringen van sesostris (die ook in de pas ontdek-

[p. 249]

te Hieroglyphen eene nieuwe bevestiging erlangen) met de Isra litische Geschiedenis, die daarvan niets meldt, overeen; terwijl nogtans sesostris Palestina en Syrië moest aandoen? Coquerel heeft het antwoord gereed: het was, volgens hem, in de veertig jaren, dat de Israëliten in de woestijn omzwierven, waar de Egyptische Veroveraar hen niet zou opzoeken. Hieromtrent treedt de Eerw. Schrijver in verscheidene ontwikkelingen en bijzonderheden, die, naar ons oordeel, alle geen steek houden, allerminst die wegens de vijandschap der Edomiten tegen Israël uit vrees voor Egypte, en de vermelding van sesostris door bileam onder den naam van agag. Beide onderstellingen zijn vergezocht, en blijkbaar alleen ten behoeve van een stelsel. - Het verwondert ons daarentegen, in de onderstelling des Schrijvers, die op zichzelve vernuftig is, en tegen welke wij niets inbrengen willen, dat hij geene blijkbare zorg der Voorzienigheid voor het uitverkoren Volk heeft opgemerkt. Indien toch Israël dadelijk na de wetgeving op Sinaï Kanaän had bezet, zou het, reeds in den beginne zijner vestiging in dat land, de geduchte wapenen van sesostris hebben moeten weêrstaan. Hoe zou dat moedelooze geslacht, hetwelk telkens naar Egypte hunkerde, dien Veroveraar het hoofd hebben kunnen bieden? Onderwerping aan Egypte, invoering van Egyptische zeden en den Apis - dienst zouden het gevolg geweest zijn, op zijn allerminst ontmoediging en wantrouwen aan god, den éénigen Opperheer en Beschermer des lands, en verzwakking van den indruk der wonderen, waarvan Egypte te hunnen behoeve het tooneel was geweest. Dit werd door de schijnbaar zoo harde straf van het veertigjarige verblijf in de woestijn voorgekomen. Israël was nog te slaafsch, nog geen Volk genoeg, om het zoo vroeg aan den inval van den magtigsten Veroveraar en deszelfs talrijke legers te wagen Ten behoeve der nakomelingschap, moest dit verbasterde geslacht, voor de wapenen des Overwinnaars in de woestijne verscholen, aldaar zijn graf vinden. Wij hebben deze aanmerking slechts in de onderstelling des Schrijvers gemaakt: de grond, waarop zij zou moeten rusten, de gelijktijdigheid van sesostris en mozes, is ons nog zoo klaar niet.

Over 't geheel hebben wij dit stukje met genoegen gelezen. De jeugdige, bij ons zoo voordeelig bekende Schrijver vereenigt daarin belangstelling in den Godsdienst en de Open-

[p. 250]

baring met eene liberale, onbekrompene denkwijze, die het licht der ontdekkingen niet schuwt, en hetzelve gaarne aan de beste zaak dienstbaar maakt.