Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Vruchten en Resultaten van een zestigjarig Leven. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1823. In gr. 8vo. 310 Bladz. f 3-60.

Met groote verwachting namen wij dit werk ter hand, daar wij den maker gemakkelijk konden gissen, en van dezen niet dan iets voortreffelijks konden verwachten, en met het uitstekendst genoegen hebben wij hetzelve gelezen. De schrijver verkoos, om goede redenen, het incognito; hij schrijft, daar hij over zichzelven spreekt, kennelijk onpartijdig, met gevoel van eigene waarde, maar ook met ootmoedig gevoel van gebrek, echt Christelijk, ernstig, en met het leerzaamst doel. Voor zijne kinderen is dit boek, hetwelk hij aan hen opdroeg, een treffend aandenken, en voor het ernstig, verstandig, godsdienstig publiek een allernuttigst, hoogst aangenaam geschenk, waarvoor het hartelijke dank verschuldigd is. Het

[p. 215]

zal wel menigen bejaarden lezer gaan als ons; het was ons gedurig, alsof wij eigene ervaring en eigene opmerking lazen. Hoe belangrijk is althans voor ieder, jong of oud, het resultaat der ervaring van een' waardigen, verstandigen en naauwlettenden Oude, die sine ira et studio zijne ondervinding mededeelt aangaande hemzelven, de menschen en de wereld, en die ons door zijne ondervinding wijsheid wil leeren! Het boek, hoe aangenaam en onderhoudend het zich ook lezen laat, is in eenen toon van hoogen ernst geschreven; trouwens, in zestigjarigen ouderdom, en als men zich aan den rand van het graf gevoelt, beuzelt of kortswijlt men niet. In ieder opzigt mogen wij hier met hoogen lof aanprijzen. Gaarne gaven wij onzen lezer een doorloopend uittreksel; dan, dit is moeijelijk, en bleef nog altijd onvolledig. Hoezeer wij een zamenhangend geheel hebben, bestaat het werk toch uit fragmenten. Wij willen de hoofdtitels opgeven, en daarbij ons vergenoegen met eenigermate op den inhoud te wenken.

Zestig jaren. Wie dan nog niet wijs is, wordt het zelden. Een lange tijd, en echter maar een oogenblik. Men is verbaasd, reeds zoo oud te zijn. Men sta dan nog eens stil, en denke na. Men sla dit boek op, jong of oud. Eens stond de schrijver, waar wij nu staan; eens staan wij daar, waar hij nu is. Mijn ik. Het karakterbeeld van den schrijver, immers eene proeve daartoe, en eene proeve, die moeijelijk is. Geboorte en opvoeding. Zijn organismus. Iets van zijne levensgeschiedenis. Temperament; het belemmerende van hetzelve. Eenige heerschende karaktertrekken in hem: 1) geestdrift tot het maken van plannen, en ambitie; 2) weelderigheid van verbeeldingskracht; 3) beoefening der wiskunde, en wat daaruit voortvloeide; 4) zucht tot eenen goeden stijl; 5) opzamelen van grondige kundigheden. Tot dusverre geldt het des schrijvers verstandelijk, maar nu zijn zedelijk ik. Verootmoediging. De mensch is een zamenweefsel van grootheid en kleinheid, van goed en kwaad. Nuttigheid van verootmoediging, vooral bij een oog op God zoo betamelijk. Erfzonden en erfkwalen. Physiek en zedelijk verband, waarin wij tot onze ouders staan. Dit veroorzaakt goed, maar ook kwaad. In het zedelijke noemt de schrijver het erfzonden, in het natuurlijke erfkwalen. Betoog, dat deze bestaan. Zedelijke aanwending ten dezen. De kinderjaren. Onderscheidene trappen. Voorbereiding tot het ei-

[p. 216]

genlijk leven. Dit fragment is vooral rijk in opvoedingslessen, en bevat tevens waarnemingen omtrent het kind in het algemeen, of omtrent een en ander bijzonder karakter. Herinneringen uit des schrijvers kindschheid. Jongelingschap. Gewigt hiervan. Hoe moeijelijk deszelfs juiste grenzen te bepalen zijn. Verandering onzer nationale gewoonte ten dezen; gevaren, nadeelen en oorzaken hiervan. Teruggang der zedelijkheid in dit tijdperk hoogst beklagelijk. Voor het overige, beminnelijkheid van dit tijdperk. Regelen van gedrag voor allen, die op jonge lieden invloeijen. Ernstig, gewigtig en hartelijk woord aan jonge lieden. 's Mans jongelingsjaren. Manbaarheid. Doorgaans het langdurigste, altijd het werkzaamste gedeelte van ons leven, waarin alles beslist wordt. Het zonderlinge en groote van den overgang tot dezen staat. Achtbaarheid en eerwaardij. Roekelooze handelwijs ten dezen. Hoofdtrekken van het karakter van dezen stand. Iets van des schrijvers geschiedenis en karakter als man. Middelen ter bewaring van zijn zedelijk karakter. Ouderdom. De man treedt dien doorgaans met zijn zestigste, de vrouw met haar vijftigste jaar in. Een staat van afneming. Verlangen naar rust. Zucht nog en regt tot levensgenot. Belangrijkheid voor anderen van den Oude. Zwakheden en gebreken. Helling tot het ernstige. Ingenomenheid met het nakroost. De band van eendragt voor de familie. Des schrijvers ouderdom. Ben ik reeds zoo oud? De ouderdom overvalt ons ongedacht. Redenen van dit verschijnsel. Gevolgen van dit zelfbedrog, en nuttige lessen. Vermenging der leeftijdskarakters. Deze is natuurlijk. Geluk van hem, die uit iederen leeftijd het beste en onschuldige redde. Mengeling der onderscheidene leeftijdskarakters in de meeste harmonie. Iets over de middelen hiertoe. Ouderliefde. Bij het kind sterk en krachtig; zij wordt allengskens gewijzigd en verredelijkt. De banden van kind aan ouders worden meer gerekt, maar houden nimmer op. Waarschuwing, zeer nadrukkelijke, tegen gebrek aan ouderliefde. Broeders en zusters. Band der natuur ten dezen. Uiteenloopende karakters. Scheuring en twist tusschen broederen, enz. Maagschap. Familiebetrekkingen. Verwaarloozing van dezelve, bijzonder in ons vaderland. Huwelijken in de familie, enz. enz. Huisgenooten. Bedienden in en buitenshuis. Doorgaans gevaarlijk voor de kinderen. Oorzaken van het zedebederf enz. bij den dienstbaren stand. Raadgevingen ten dezen. Huisonder-

[p. 217]

wijzers, gouvernantes, muzijk- en andere meesters. Moeijelijkheid in het afkeeren van alle gevaar. Herinnering aan een paar oude getrouwe dienstboden van den schrijver.

Ziedaar, lezer! wat gij al in dit boek, grootendeels ook wel tegen uwe verwachting, zult aantreffen, doorgaans keurig bearbeid en overtuigend. En hetgeen wij aanstipten, is nog zeer onvolledig. Gaarne gaven wij van den fraaijen schrijftrant eene proeve; doch wij deden moeijelijk eene keuze; ook duldt het ons bestek niet. Genoeg zij het udan, dat wij nogmaals herhalen, dat gij hier het werk ontvangt van eenen achtingwaardigen, kundigen en bevalligen schrijver. Moge zijn ouderdom nog lange gezegend en aangenaam zijn, en hij kracht en lust hebben, om ons nog een volgend deel te leveren! waarop hij hope geeft, alhoewel ook alsnu het werk compleet kan gerekend worden. Aan het vertier van het werk, en alzoo aan den goedkeurenden wenk van het publiek, waarvan de schrijver de voortzetting bij zijne belofte afhankelijk maakt, kan het bij onze natie zulk eenen voortreffelijken schrijver niet ontbreken.