Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

[p. 129]

Gedenkschriften betrekkelijk het bijzonder Leven van Maria-Antoinette, Koningin van Frankrijk en Navarre; gevolgd door Herinneringen en historische Anekdoten omtrent de Regering van Lodewijk XIV, XV en XVI. Door Mevrouw Campan, Voorlezeres der Prinsessen en eerste Kamenier der Koningin. In III Deelen. Te Amsterdam, bij de Erven H Gartman. 1823. In gr. 8vo. Te zamen 1200 Bl. f 10-50.

Het leven eener Koningin, eener zoo merkwaardige en ongelukkige Koningin vooral, trekt natuurlijk de opmerkzaamheid; en men verlangt slechts, dat hetzelve door eene welonderrigte en onpartijdige pen geschreven zij. Mevrouw campan was buiten twijfel welonderrigt; zij heeft de helft van haar leven doorgebragt aan het Fransche Hof zij was bij de Koningin, van het oogenblik, dat deze in Frankrijk kwam, en verliet haar eerst, en niet dan gedwongen nog, toen men de ongelukkige naar den Tempel gevoerd had. Zij is dus eene welonderrigte en bevoegde getuige. En wat nu hare onpartijdigheid betreft: het blijkt wel overal, dat zij zeer aan de Koningin verkleefd was, en deze zeer gaarne van alle gebreken verschoonen zou; dit doet zij echter niet, en het blijkt tevens genoegzaam, wat haar in maria-antoinette mishaagde; ook ontziet zij den Koning en andere Vorstelijke personen niet, maar zegt haar gevoelen onbewimpeld. Ook kan men niet zeggen, dat zij zeer door het Hofmet weldaden overladen werd; en het was alleen het vertrouwen, dat men in haar stelde, hetwelk haar zoo innig aan de Vorstelijke personen, en aan de Koningin vooral, hechten kon. Zij deed van hare zijde het Hof zeer gewigtige diensten. Men moge dan hier of daar een weinig willen afdingen op den grooten lof, dien zij aan maria-antoinette geeft; maar men zal haar gaarne eene kleine vooringenomenheid ten goede houden, en, wat de daadzaken betreft, haar doorgaans onopgesmukt verhaal geen geloof durven weigeren. Met dit oog en dezen zin lazen wij deze Gedenkschriften, en vinden nu de ongelukkige Koningin eene waarlijk zeer beminnelijke vrouw, van goeden aanleg, maar in hare eerste jeugd een weinig verwaarloosd; die evenwel als een goed en onschuldig kind aan het Fransche Hof kwam, en in welke men toen en vervolgens wel vele jeugdige ligtzinnigheid en groote onvoor-

[p. 130]

zigtigheden kan opmerken, maar echter vrij van die grove ondeugden en verkeerde bedoelingen, welke men haar zoo kwaadaardig heeft te last gelegd. De schandelijke geschiedenis met den collier wordt door Mevrouw campan ook op zoodanig eene wijze verhaald en opgehelderd, dat daardoor de onschuld der Koningin als volkomen bewezen kan worden beschouwd. Te dezen aanzien blijft misschien bij sommige lezers, zoo wel als bij ons, nog eenige duisterheid; maar aan het lage en booze van deze intrigue en schandelijke dieverij gelooven wij gaarne dat zij onschuldig was, en hellen zeer over om te gelooven, dat de Kardinaal de rohan wel niet naar verdienste gestraft en al te zeer door de partijdigheid verontschuldigd, maar de zoogenoemde Gravin de la motthe allezins naar verdienste behandeld is. Zoo veel zien wij met volkomene overtuiging, dat de jonge Aartshertogin, van den beginne af aan, geheel niet op hare plaats was aan het Fransche Hof, waar de Oostenrijksche vrouw van vijanden was omgeven; terwijl de vijanden van den troon van den listig tegen haar opgewekten haat meesterlijk partij trokken, en eene vóór weinige jaren door de wufte Franschjes zoo zeer toegejuichte en bijna vergode vrouw haar jeugdig leven op een schavot deden eindigen. Aangenaam was haar lot in Frankrijk nimmer, die eerst, niettegenstaande alle hare bevalligheid en alle hare regten, schandelijk veronachtzaamd werd door haren echtgenoot, en, toen het haar eindelijk gelukt was, de liefde van dien echtgenoot te winnen, al spoedig, door een groot deel der bevolking, als de oorzaak van Frankrijks ongeluk, gehaat werd. Van den aanvang af was zij tot eene leefwijze gedwongen, geheel strijdig met hare verkiezing, en viel in geheel verkeerde handen, die geene de minste geschiktheid hadden, om het goede kind te raden of te leiden. Zij heeft den troon inderdaad duur gekocht en betaald! Ware zij in lageren stand geboren, en het deel geworden van eenen braven en verstandigen echtgenoot, zoo twijfelen wij geenszins, of zij ware haar leven lang eene voortreffelijke en waardige vrouw geweest, eene trouwe en beminnelijke moeder, en, bij haar verscheiden, door allen, die met haar hadden omgegaan, beweend.

Wat den Koning, haren gemaal, betreft, wij vinden hier wel niets, dat zijn karakter in een nadeelig licht stellen kan; maar, hij moge een bekwaam slotemaker geweest zijn, het roer der regering was hem minder toevertrouwd, en men

[p. 131]

moet over zijne zwakheid verbaasd staan. Doch van de onlusten en het ongeluk van Frankrijk was hij de oorzaak niet; deze hadden eenen vroegeren en diepen grond; en op dien voet, als hij de zaken vond, kon de Fransche troon niet staande blijven. Een meer moedig en tevens verstandig en deugdzaam Vorst, voor den troon geboren, had gewis den troon en het rijk behouden.

Maar wij willen niet uitweiden; en daar wij de ongelukkige slagtoffers der revolutie, die zoo vele duizenden met hen in het ongeluk sleepten, beklagen, en de ligtzinnigheid en kwaadaardige woede van het Fransche volk en deszelfs raddraaijers verfoeijen, zoo hopen wij tevens, dat nimmer die gruwelen zullen worden vergeten, maar tot eenen spiegel en schrik blijven voor Volken en Vorsten. De kruik, zegt het spreekwoord te regt, gaat zoo lang te water tot zij breekt; en die alles hebben wil, moet zeker alles verliezen. Volk en Vorsten hebben hunne regten; en wee den heerschzuchtigen Vorst, die eindelijk het slagtoffer der lang getergde volkswoede wordt! Zedelijkheid en regt moeten de Koningen voorstaan en beoefenen; doen zij het niet, dan ondermijnen zij hunne troonen, al is het ook, dat die het hunnen tijd nog wel zullen uithouden.

Behalve de geschiedenis van den ongelukkigen lodewijk en maria-antoinette, leveren deze Gedenkschriften vele meer- en minbekende bijzonderheden op van de vroegere Koningen, op den titel vermeld, die men niet zonder belangstelling lezen zal. Het verhaal van Mevrouw campan is, behalve met hare eigene aanteek eningen, ook met die van de Fransche uitgevers voorzien. Ieder deel heeft daarenboven zijne bijlagen, mede ontleend uit andere schrijvers. Geheel het derde deel bevat anekdoten, aanteekeningen en brieven. - Dolfijn (Dauphin) bragt ons telkens een' visch voor den geest!

Wij houden deze Gedenkschriften voor de geschiedenis van het bewuste tijdvak inderdaad niet onbelangrijk.