Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Beoordeelende Beschouwing van het hedendaagsche Stelsel van Vrouwelijke Opvoeding; inzonderheid met betrekking tot Vrouwen van rang en vermogen. Door Hannah More. Uit het Engelsch, naar de twaalfde Uitgaaf. II Deelen. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1823. In gr. 8vo. Te zamen XVI, 538 Bl. f 5-20.

‘Veredel uw karakter zoo, dat gij medewerkt aan de ver-

[p. 91]

betering van het volgende geslacht, en de nakomelingschap, voor het nut, uit uw voorbeeld getrokken, aan u verpligt blijve.’ Dit gezegde van halifax staat zoo min te vergeefs op het titelblad, als tegenover hetzelve, uit cowper, tot motto, dit vers:

‘Huisselijk geluk, gij eenigst heil,
Dat in het paradijs den val hebt overleefd,’ ezv.

De Schrijfster heeft zich, in haar geheele werk, aan den geest, die in zulke taal spreekt, getrouw en waardig betoond. Dat van hetzelve, in het oorspronkelijke, twaalf uitgaven verschenen, waarborge, dat men hier wat goeds zal vinden; maar wij hopen, dat de naam der beroemde Schrijfster van den ‘Godsdienst van het hart’ ezv. genoeg zal bekend zijn, ter aanbeveling van dit werk, dat wij aan alle Nederlandsche Vrouwen, zoo vele zij hare waarde en bestemming gevoelen, en door de veredeling van haar karakter het liefste behagen willen, in handen wenschen, en voor welks overbrenging in onze taal wij den bekwamen Vertaler welmeenend dankzeggen. Naast ewald's en ehrenberg's geschriften, ten nutte der Vrouwen, plaatse het meisje, dat worden wil, wat het kan en moet, en de beschaafde moeder, die dit van God bidt, hannah more's Beschouwing; want derzelver gebruik kan niet anders dan het hoogste aardsche heil, de deugd en het genoegeu des huisselijken levens, bevorderen.

In XXI Hoofdstukken deelt more hare belangrijke, menschkundige en echt-Christelijk godsdienstige onderrigtingen mede. Zij dragen de volgende opschriften: I. Aanspraak aan Vrouwen van stand en vermogen, over de uitwerkselen van haren invloed op de maatschappij. Wenken over de uitoefening van denzelven in onderscheidene gevallen. II. Over de opvoeding der Vrouwen. Het heerschende stelsel heeft de strekking, om de gebreken, welke het moest verbeteren, te bevestigen. Gevaren, uit eene te sterke beoefening der kunsten ontstaande. III. Over de uitwendige vorming. Kinderdanspartijen. Fransche Gouvernantes. IV. Vergelijking tusschen de vrouwelijke opvoeding in de naastvoorgaande eeuw met die der tegenwoordige. V. Over het godsdienstig gebruik van den tijd. Over de wijze, waarop de heilige dagen gesleten worden. Over de zelfzucht en onbedachtzaamheid. Ge-

[p. 92]

varen, van de zijde der wereld ontstaande. VI. Over de vroege vorming der hebbelijkheden. Over de noodzakelijkheid, om vroeg het verstand, tot besturing dezer hebbelijkheden, te vormen. VII. Kinderlijke gehoorzaamheid niet het karakter dezer eeuw. Eene vergelijking met de voorgaande eeuw in dit opzigt. Raad aan hen, die het gemoed beschaven, om op de geaardheid der kinderen te letten. Kinderen, die niet veel beloven, slagen vaak zeer goed. Over onderwijzers, die te zeer overhellen, om hunne moeite, meest uitsluitend, aan kinderen van grooten aanleg te besteden. VIII. Over vrouwelijke letteroefening en opleiding tot kundigheden. De dwaling van de aankweeking der verbeeldingskracht ten koste des oordeels. Boeken aangeprezen, bij welke gedacht moet worden. IX. Over het godsdienstig en zedelijk gebruik der geschiedenis en aardrijkskunde. X. Over het gebruik der bepalingen eener zaak, en het zedelijk nut, in de naauwkeurigheid van uitdrukking gelegen. XI. Over den Godsdienst. De noodzakelijkheid en pligtmatigheid van een vroeg onderwijs in denzelven, door vergelijking met menschelijke wetenschap betoogd. XII. Over de wijze, om jonge lieden in den Godsdienst te onderrigten. Algemeene aanmerkingen over den geest van het Christendom. XIII. Wenken, hoe jonge lieden eene schets van het gebed te geven. XIV. Het beoefenend gebruik, dat van de kundigheden der Vrouwen kan gemaakt worden; benevens eene schets van het vrouwelijk karakter, en eene vergelijkende beschouwing der geslachten. XV. De omgang. Wenken hieromtrent. Over de gemoedsgesteldheden en inrigtingen, die bij den omgang behoorden plaats te grijpen. Dwalingen, die gemijd moeten worden. De ijdelheid, onder verschillende gedaanten, de oorzaak dezer dwalingen. XVI. Het gevaar eener kwalijkbestuurde gevoeligheid. XVII. Over de verstrooijing en de tegenwoordige leefwijs in den hoogeren kring. XVIII Over de openbare vermakelijkheden. XIX. Een geest der wereld is onbestaanbaar met den geest des Christendoms. XX. Over de grondleerstellingen des Christendoms. De verdorvenheid der menschelijke natuur. De leer der verlossing. De noodzakelijkheid der verandering van hart, en van den Goddelijken bijstand, om die voort te brengen. Eene schets van een Christelijk karakter. XXI. Over den pligt en de uitwerking des gebeds.

De moeite, om deze opschriften hier over te nemen, namen wij te liever, omdat wij geen' anderen weg openzagen,

[p. 93]

om den belangrijken inhoud dezes werks te brengen ter kennisse waar het behoort, en zoo wel de beminnelijke helft onzes geslachts, als derzelver waardige vereerders, te overtuigen, hoe weinig door anderè geschriften, tot vrouwelijke lectuur bestemd, dit werk is overtollig gemaakt. Recensent wenscht daarom hartelijk, dat de naam, dien deze Schrijfster bij hare Nederlandsche zusters heeft, van langdradig te zijn, dit werk niet van de tafels onzer Dames were. Tot de uitdrukking van dezen wensch noopt hem het beroep op ‘den Ongehuwden, die eene Gade zoekt,’ van dezelfde Schrijfster, hetwelk hij ten antwoord kreeg op zijne aanbeveling dezes werks, en waarvan hij ongaarne zoude meenen, dat afkeerigheid van gezet nadenken oorzaak is. Waarlijk, hare uitvoerigheid behoeft niet te vervelen, te minder om de onderhoudende afwisseling, welke zij, die over wijdloopigheid klagen, daar tegenover kunnen stellen. Indien men eene andere bespiegelende denkwijze, of eene andere manier van voorstelling, bijzonder met opzigt tot de waarheden des Christelijken Godsdiensts, begeerde, dan Miss more volgt, wij zeggen daar niets tegen; doch dit is van niet zoo veel belang, dat men, uit dien hoofde, niet, met dankbaarheid, van het zoo menigvuldig ware, schoone en goede, en altijd belangrijke, dat zij leert, gebruik zoude maken. Dat de beroemde Schrijfster het menschelijk hart, het vrouwelijk gemoed bestudeerd heeft; dat zij niet weinig van hetgeen doorgaans de opmerking ontgaat der behartiginge hoogst waardig maakt, en dat hare voordragt altijd aangenaam bezig houdt, is, slag op slag, in dit geschrift merkbaar. Met het een of ander uittreksel te geven, bewees de Recensent terstond de billijkheid zijner voldaanheid over dit werk; maar - wat zal hij uitkippen? Dus neme men zelve het boek in handen. Groot is de afwijking van het Modestelsel; maar de gronden daarvoor vindt men overtuigend aangewezen, en, ons dunkt, zoo wel het verstand als het gevoel der echt beschaafde Vrouw zal zich met dezelve voldaan vinden.

De Vertaler heeft ook zijn werk wèl verrigt. Het een en ander min gebruikelijke, zoo als aanwenst, voor aanwensel, of aanwenning, zij hem geschonken. Aan het locale had hij weinig te veranderen. Hij heeft echter nog al iets daarvan, met een' korten wenk, te regt gewezen, en voor menig eene noot mag men hem bedanken. Veel goeds kan en moge dit werk stichten!