Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

[p. 49]

Boekbeschouwing.

Het Evangelie der Jezuiten, uit de theorie en practijk dezer Vaderen zamengesteld, en den Christenen, op nieuws, ter behartiging voorgedragen, door Frans Gerhardt. Uit het Hoogduitsch. Te 's Gravenhage, bij de Wed. J. Allart. 1824. In gr. 8vo. 235 Bl. f 2-:

Wij bevelen dit werkje niet alleen den Protestantschen landgenoot, maar ook, met volle gerustheid, den Roomschgezinden aan. Het is volstrekt niet tegen de leerbegrippen der Roomsche kerk gerigt, maar eeniglijk tegen die Societeit, welke zoo veel kwaads heeft uitgeregt, en, toen dezelve zich de billijke verontwaardiging van iederen Vorst en braven onderdaan had op den hals gehaald, door den waardigen clemens XIV (ganganelli) opgeheven is en vernietigd; welk Genootschap nu evenwel weder in den Paus en dezen en genen Vorst verdedigers en beschermers vindt, en, alsof al de vroegere gebeurtenissen vergeten waren, en het gedane nimmer geschied, de onbeschaamde stoutheid heeft, zich voor te doen, als ware hetzelve de steun van den Godsdienst, der troonen, en der maatschappij.

En echter de daadzaken zijn klaar en bewezen; deszelfs grondstellingen ondermijnen alle wettig gezag, verstoren overal orde en rust, schroeven de heiligste grondstellingen van den Godsdienst los, en verderven de zeden. Zeker spotter sprak de waarheid, toen hij de Jezuiten beroemde menschen noemde, welke het geloof verlengd, maar de tien geboden verkort hebben. Bij hen is het genoeg, God niet te haten, en Hem ten hoogste eenmaal in het leven lief te hebben. Men mag zich, om zijn voordeel, over den dood van zijnen vader verheugen. Men behoeft, zelfs van zijnen overvloed, niet mede te deelen, als men dien noodig

[p. 50]

heeft, om naar zijnen stand te leven, of zich in een' hoogeren stand te plaatsen. De kinderen mogen hunne ouders bestelen, zich over derzelver dood verheugen, ja hen zelfs vermoorden. Ook de dienstboden mogen hunne Heeren bestelen. Onregtvaardig verkregen goed kan men, met een goed geweten, behouden. Men mag zich in de zamenleving, ja bij den eed, door geheime zinsbehouding helpen. Men mag de gelegenheid tot zondigen opzoeken. Zijnen vijand mag men lasteren; eenen slag op de wang met eenen doodslag voorkomen; eenen dief, als hij vlugt, ombrengen; de Overheid en den burgerlijken Regter, in sommige gevallen, dooden. Ziet daar eenige proeven der zedeleer van de zoogenoemde Societeit van jezus! Wil men bewijs, men vindt dit overvloedig in dit boekje, met de eigene woorden van hunne voornaamste voorstanders en schrijvers, en alle deze onchristelijke stellingen met een aantal spitsvindige drogredenen bewezen.

Het moge intusschen zoo zijn, dat niet ieder lid dezer gevaarlijke Orde zoodanige gruwelen bedrijven zou of goedkeuren; men moet evenwel, zijns ondanks, het menschlievend denkbeeld opgeven, alsof hier de gezegden en gevoelens van eenige slechthoofden en booswichten, die de Orde waren ingeslopen, kwaadaardig waren bijeengezocht en opeengehoopt, om allen onder denzelfden geesel te doen bloeden: want niet alleen vindt men deze fraaije stellingen in geschriften, na examen en met goedkeuring ‘gravium ejusdem Societatis Theologorum’ uitgegeven, maar, hetgeen nog meer afdoet, Pater barri berigt ons uitdrukkelijk: ‘Wij Jezuiten mogen, zonder verlof en goedkeuring van onze Oversten, niets laten drukken. Alles is bij ons op eenheid berekend; en, daar wij allen slechts leden van één en hetzelfde ligchaam zijn, waarvan de Generaal het hoofd is, zoo mag ook slechts één geest in dit ligchaam ademen en leven, en in alle de handelingen van deszelfs leden blijkbaar zijn. Dit waarborgt elken Jezuitschen Schrijver het voordeel, dat hem nu de gansche Orde ook

[p. 51]

nimmer mag laten steken, maar, als de nood het vereischt, zich met alle hare magt voor hem in de bres moet stellen.’ Het is inderdaad wel vreemd, dat ergens in eene beschaafde maatschappij zoodanig eene Orde en leeringen, nu nog in deze negentiende eeuw, geduld worden. Geen Heidensch volk duldde ooit iets, dat zoo gevaarlijk en afschuwelijk was, en zoo openlijk en onbeschaamd voor zijne verderfelijke gevoelens uitkwam. Hetgeen wij aanstipten, zijn slechts stalen; men zal in het werkje nog andere, en wel daadzaken, vinden, welke bewijzen, hoe deze leer ook beoefend werd. Maar dit alles was reeds van overlang bekend en bewezen: echter is het goed, dat in dezen tijd de onkundige en eenvoudige hier zoo alles bijeen vindt.

Wat de inkleeding van dit welgeschreven en goed vertaald boekje betreft, het bevat brieven van eenen Protestant aan zijnen vriend, die hem de inlichtingen mededeelt, welke hij van eenen Jezuit ontving, die hem gaarne tot proselyt wilde maken; maar de Protestant was hem te slim, hoorde hem in alles uit, en brak eindelijk alle verdere conversatie af, door hem eenen brief te schrijven, waarbij hij nu eene soort van vertoog voegde over alles, wat door de Jezuiten gedaan werd ter verbreiding van het Christendom, godsdienstigheid, deugd en zedelijkheid, voor de wetenschappen en het onderwijs der jeugd, en NB. voor de rust en veiligheid van Vorsten en Staten! - Mogt dit boekje - neen! mogt de Geschiedenis sommige Vorsten eindelijk weder het oor doen leenen, eer het voor hen te laat is, aan het: equo ne credite, Teucri! De papier- en zegellak-fabrijken hebben zekerlijk groot voordeel van het Genootschap der Jezuiten (de posterijen niet, want deze vertrouwen zij zeldzaam hun cijferschrift); maar deze zijn ook de éénige. Voor iedere andere bron van volkswelvaart is hetzelve eene gevaarlijke pest.

Het is waarlijk jammer, dat de hier voorkomende Jezuit zoo onbegrijpelijk dom is, van zoo alles bloot te leggen voor eenen knappen Protestant, dien hij verleiden wil. Dit maakt het verhaal onwaarschijnlijk; maar geeft

[p. 52]

ons echter nu het voordeel, dat alles uit echte geschriften aangewezen en bevestigd is. Ten slotte ontvangt de lezer nog een kort, maar lezenswaardig uittreksel uit de geschiedenis van het Genootschap. Wij wenschen dit boekje vele lezers; het zal, vertrouwen wij, hen overal geweldig doen huiveren, waar hij verneemt, dat zich Jezuiten zoeken te nestelen.