Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 642]

Levensschets van J.C. Metzlar, tot en met zijne vijftigjarige Herinneringsleerrede, den 29 Febr. 1824 te Groningen uitgesproken. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1824. In gr. 8vo. 177 Bl. f 1-80.
Merkwaardig Verhaal aangaande het Leven en de Lotgevallen van M.C. Vos, als Predikant der Hervormde Gemeente in Nederland, Afrika en Azië, van zijne jeugd af tot zijn Emeritusschap, enz. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. 1824. In gr. 8vo. XVI, 213 Bl. f 2-25.

Het opmerkelijkste, dat deze twee boekjes ons doen kennen, is, dat ze bijna te gelijker tijd zijn uitgekomen. Immers, hetgeen broeder vos op den titel uitdrukt, dat kan ook nagenoeg van (nu reeds wijlen) vader metzlar gezegd worden, schoon hij in Afrika geen vast Predikant is geweest. En is het niet opmerkelijk, dat twee zulke witte raven (die echter beide, anders dan die van noach, na veel omzwervens, de arke, wij meenen den lieven geboortegrond, de een hier, de ander aan de Kaap, weêr opzochten) juist te gelijker tijd tot onze kennis komen? Van Dominé metzlar hebben wij trouwens meer gehoord; want hij eindigde, waar de ander, als leeraar, begon, in Nederland; en zelfs in het Mengelwerk onzer Letteroefeningen hebben wij het een en ander gehad, waarvan de schilderij van zijn eerste, op Batavia bijgewoonde, aanzienlijk gezelschap, in borstrok en saapmuts, hier herhaald, Recensent nog levendig voor den geest stond. Het zou hem trouwens tegenwoordig welligt zoo niet getroffen hebben; want hoe menigmaal vindt men nu de heeren..... in hun hemd! Ja, de beschaafdheid onzer landslieden in die verre oorden zou ligt aanmerkelijk in onze schatting geklommen zijn, als die de onze al vooruit was, had de reiziger er niet nog een kluchtje of twee bijgevoegd, die ons weêr in de war brengen, - van zekere als vorstelijke tafel, waar uit eene

[p. 643]

pastei een levende Negerkop, en uit twee kleinere een aantal rijstvogeltjes voor den dag kwamen, en ten deele in de kapsels der dames vlogen, - en van een' anderen vogel, aan Dominé vereerd, die, onder sommige woorden en geluiden, ook dat geleerd had na te bootsen, welk de menschen met een meer verwijderd ligchaamsdeel verrigten! Men ziet hieruit tevens, dat metzlar nog al van eene aardigheid houdt; en waarlijk, hij is doorgaans vrolijk en welgemoed, en zou bijna voor democriet kunnen doorgaan tegen zulk een' wonderlijk ernstigen heracliet, als wij in vos aantreffen. Het is waar, zware rampen troffen eerstgemelden; maar zij herstelden zich nog al spoedig weêr: zijne vrouw wordt, op de terugreize naar het vaderland, bij een' oploop van Sinesche matrozen, jammerlijk vermoord; maar, eer hij den togt volbrengt, gedurende een kortstondig verblijf op de Kaap, wordt dit verlies gelukkig geboet: eene ongelukkige effekten-speculatie (!) berooft hem, als Predikant te Harlingen, van rust en al; maar hij vindt ze op het afgelegene Schiermonnikoog spoedig weêr. Trouwens, hoe kon men den onregtvaardigen mammon - dat wij wel eens bedriegelijk geld en ook booze, veranderlijke wereld hebben hooren vertalen - in beide deze (zijn Eerw. zoo wèl geblekene) beteekenissen knaphandiger ontvlieden? In 't kort, metzlar is een aangename keuvelaar, die ons van zijn negenjarig verblijf op Batavia en reizen naar bijgelegene eilanden (want dit is het voornaamste) een aardig tafereeltje levert, dat, dunkt ons, nog al redelijk bemoedigend voor jonge geestelijken is, om mede een togtje naar het andere halfrond te maken. Wij prijzen zijn boekje gulhartig aan; want niemand zal er iets kwaads, maar hier en daar wel iets opmerkelijks, leerzaams en stichtelijks in aantreffen. Onder de volledige en zaakrijke reisbeschrijvingen of autografiën moet men het slechts niet rangschikken. En de vrienden van warm geschrevene zendelingsberigten mogen ook wel niet geheel voldaan van de lektuur scheiden.

Bij de reeds genoemde punten van overeenkomst met

[p. 644]

den Kapenaar vos kunnen wij nog dit voegen, dat ze beide eene vrouw uit het vaderland medebragten, maar er geene kinderen bij kregen, en ze jong verloren - doch allergelukkigst, door een vreempje, schadeloosstelling ontvingen. Anders verschillen ze aanmerkelijk, gelijk wij reeds te kennen gaven. Vos is niet alleen een man vol vromen ijver, maar ook, in vele opzigten, een bitter ongelukskind. Met een ongemak ter wereld gekomen, dat hem altijd bijblijft; in zijn voornemen, om Predikant te worden, vreesselijk gedwarsboomd, en, dit zijnde, wederom, om in die hoedanigheid te repatriéren; daarna weêr door zijne vrouw gedrongen om Europa op te zoeken, en vervolgens van Engeland, over Denemarken, naar Ceylon gereisd, waar, zoo als Jufvrouw zeide, de Heere werk voor hem scheen te hebben, en waar zij hem volstrekt volgen wilde, zoo als van achteren bleek, zeit Dominé, omdat daar haar graf besteld was. In het kort, al dit reizen en trekken is nog al merkwaardig, des mans onvermoeide ijver op zichzelven loffelijk, en, hetgeen van sommige geestelijken en de jammerlijke Christenmakerij in eenige afgelegene oorden gezegd wordt, ligt even zoo waar als behartigenswaardig; maar het overige..... ware beter achterwege gebleven. Och, het leven van een gewoon mensch en eenvoudigen dorpleeraar levert zoo veel bijzonders niet op; de welversnedene pen van den menschenkenner alleen kan daarvan een belangrijk tafereel maken; en wie dit niet vermag, die vervalt ligt tot vertellingjes en bijzonderheden, die voor hem en zijne vrienden, voor jannetje en trijntje misschien ook, maar voor de overige lezende wereld van geen of weinig gewigt zijn. Wij mogen dus lijden, dat men zich met dit boek stichte; maar algemeen aanprijzen durven wij het niet.