Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Tafereelen van Landen en Volken, derzelver voortbrengsels en zeden, voor de Jeugd bewerkt naar de berigten van Krusenstern, Langsnorf, Lichtenstein, den Prins van Neuwien en anderen, door Friedrich Heyne. II Deelen. Naar het Hoogduitsch. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1821-22. Te zamen 452 Bl. f 2-80.

De beroemde campe heeft de manier, om reisbeschrijvingen en lotgevallen der ontdekkers van afgelegene landen op eene aangename wijze voor de jeugd te behandelen, het eerst in zwang gebragt; en de Recensent kan bij ondervinding getuigen, hoezeer deze behandeling den leeslust en de zucht voor aardrijks- en geschiedkundige studie bevordert. Van 's mans navolgers kan men dit - gelijk doorgaans het geval is - niet in die mate zeggen. Zóó hebben wij ook robinsons bij dozijnen; maar den ouden, eerlijken Engelschen crusoë zal men nog lezen, wanneer men van de meeste dier robinsons de namen niet eens meer kent. - Met dat alles hebben wij deze twee boekjes met genoegen gerezen. De manier van campe is daarin gelukkiger, dan in vele andere van dien aard, gevolgd. Daarenboven geeft het werkje meer, dan het belooft. Het is geene enkele vertaling, gelijk de titel schijnt aan te duiden, maar eene oordeelkundige bewerking, waarin de personen - een achting-

[p. 629]

waardig huisvader, die met de zijnen op het land leeft, en zich met de opvoeding van zijn kroost bezig houdt, benevens zijne vrienden - op vaderlandschen bodem zijn overgebragt, en ons Nederlandsche zeden vertoonen. Hunne woonplaats wordt in Gelderland, en wel omstreeks Nijmegen, geplaatst. Een tafereel der vreesselijke overstrooming van 1809, waarvan zij geacht worden mede te hebben geleden, is, volgens den Vertaler, ‘tot in de minste bijzonderheden toe, volkomen waar, en gegrond op het berigt van eenen achtingwaardigen getuige, die zich toen zeer verdienstelijk had gemaakt.’ Dit is vertalen, zoo als men wenschen mogt, dat meer boeken, vooral voor de jeugd, in onze taal wierden overgebragt. De stijl zelf der vertaling, of liever bewerking, is ook zeer gemakkelijk, vloeijend, en draagt weinig sporen van een' vreemden oorsprong aan 't voorhoofd, dan alleen het stootende, gedurig herhaalde, eigendommelijk; een dom woord, hetwelk geheel bevreemd moet zijn, zich op Nederlandschen grond te vinden, waar men het vóór dertig jaren niet verstaan zou hebben.

De aanleg en de inhoud van dit werkje zijn onderhoudend en nuttig tevens. De Heer helmbrecht verhaalt, bij zekere gelegenheden, aan zijne kinderen iets nopens vreemde landen en volken. Zoo brengt de beschouwing van den starrenhemel het gesprek op de ruime vlakten van Chaldéa en Woest Arabië; het gezigt van Japansch porselein en verlaktwerk leidt het onderhoud op Japan, en het ijsvermaak doet aan de Noorder Poollanden denken. De vragen der kinderen zijn niet onnatuurlijk, noch ook al te zeer herhaald, en aan nuttige zedelijke aanmerkingen ontbreekt het ook niet, welke doorgaans de Dominé daarin vlecht; immers deze en de Schoolonderwijzer wonen somtijds het onderhoud bij. De onderwerpen der gesprekken zijn: Arabië, (meest volgens niebuhr) Japan, (naar krusenstern en thunberg, doch ook naar den ouden onvergetelijken kämpfer) Hottentotten en Boschjesmannen, (gedeeltelijk naar lichtenstein; maar de Hottentotten zijn op verre na zoo woest en ruw niet meer, als hier gemeld wordt; zij spreken genoegzaam allen onze taal, en zijn grootendeels bedienden der volkplanters, of soldaten) oorspronkelijke Brazilianen, (naar den Prins van neuwied; de reis van dien Vorst wordt hier niet verder behandeld, dan tot zijn onderhoud met de Poeris; van de nog belangrijker Botococdos wordt niets gezegd)

[p. 630]

Noordelijke Esquimaux, (volgens de reis van Kapt. ross) Patagoniërs en Vuurlanders, (meerendeels naar cook en forster) en Nukahiwers, bewoners van een der Washingtons of Marquesas-eilanden, (naar krusenstern en langsdorf.) Behalve deze inwoners, vindt men ook schilderingen van het land en deszelfs merkwaardigheden, hoewel aanmerkelijk korter. Wij hebben gevonden, dat alles met veel onpartijdigheids behandeld, en overal de gunstige zijde der volken meest opgezocht is; alleen de Nukahiwers, of liever in 't algemeen de Zuidzee-eilanders, uitgezonderd, als bij welke het blijkbaar overdreven gevoelen van krusenstern, wegens het Cannibalismus van de meesten dier vriendelijke eilanders, wordt aangenomen. Kapt. shillibeer heeft ons de Nukahiwers als minder verfoeijelijk doen kennen, hen zelfs van menschenoffers vrijgepleit, en hunne menschelijke aandoeningen geprezen; en hoe kon zich de verstandige krusenstern door de berigten van twee vreemdelingen (den Engelschman en Franschman op Nukahiwa) toch laten geleiden, die immers bij zulk een afschuwelijk volk, gelijk zij de Nukahiwers afschetsen, reeds voorlang zouden zijn omgebragt geworden? Krusenstern zelf ondervond bij dit volk het minzaamst onthaal; slechts de Franschman en de Engelschman zetteden hem tegen hetzelve op. - De Pescherais op het Vuurland worden als de domste en gevoelloosste wezens geschilderd. Ons dunkt, de Schrijver had hier wel een enkel woord van de Nieuw-Hollanders en van Diemens-landers, die aan genen in stompheid niets toegeven, kunnen bijvoegen. Over 't algemeen wenschten wij in deze Tafereelen wel een weinig meer orde en systematische rangschikking van het geleverde. Dan, misschien heeft men dit aan de verscheidenheid en afwisseling opgeofferd; en, ook zoo als het daar ligt, ontvangen wij dit boekje als een aangenaam lettergeschenk, en hopen, dat het in den kring der lieve kleinen, gelijk zijn Model, de liefhebberij voor de kennis der Aarde en hare bewoners zal doen toenemen, waartoe wij het allezins geschikt achten.