Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Dichterlijke Mengelingen van M. Westerman. Te Amsterdam, bij M. Westerman. 1822. In gr. 8vo. 114 Bl. f 2-:

Met schrik zien wij het jaartal 1822 op het met een bevallig vignetje pronkend titelblad van dit bundeltje staan. Wij kunnen trouwens, zonder jegens de broeders van het gemeene leven, alias prozamenschen, onbillijk te worden, al de heeren dichters niet te gelijk bedienen. En buitendien zweeft ook (wij willen het niet ontkennen) over de kleine wereld onzer afwisselende verzameling eene soort van noodlottigheid: wat de hand eerst grijpt, dat krijgt eerst eene beurt; en al wèl, zoo men niet zeggen kan: ‘de Drommel brengt alles op éénen hoop;’ die het meest noodig heeft bekend gemaakt te worden, blijft langst van allen in de pr..... holla! boekenmand. Enfin, de heer westerman komt thans niet voor het eerst op het tooneel. Hij is, integendeel, door het gansche land reeds bekend, als een verdienstelijk en bevallig dichter. En het mag dus zoo veel kwaad niet, dat wij (om niet te spreken van onze veelvuldige ambtgenooten) het publiek eenigen tijd aan eigen smaak en oordeel, omtrent deze nieuwe vruchten, overlieten.

En nu dan ter zake: wij hebben het bundeltje met genoegen doorgelezen. Er is velerlei soort van poëzij. Dezelve verschilt niet minder in soort, dan in waarde. Bij sommigen wordt vele hoogte en diepte aangetroffen: alles is vreemd, stout, oorspronkelijk; men toovert met de denkbeelden, en dikwijls met de woorden. Bij anderen is dit het geval niet; zij blijven meer bij het dagelijksche en als aan de oppervlakte der zaken hangen; maar hun gezond oordeel, hun juist gevoel, hun smaak

[p. 578]

en bekwaamheid om het gedachte in gepaste, bevallige vormen, woorden en beelden te vatten, doen elkeen met genoegen derzelver geleide volgen. Westerman behoort tot de laatsten, en heeft het in dit genre tamelijk ver gebragt. Hij zegt intusschen, met een paar regels van jeremias de dekker, van zichzelven:

Verschoont mij, zoo mijn dicht naar geest riekt noch verstand:
Mijn hoofd, wanneer ik dicht, rust zelden op mijn hand.

En schoon het verre van ons is, geest of verstand aan zijne voortbrengselen te willen ontzeggen, zoo verschoonen wij toch gaarne in hem, wat wij bij iemand, wien het als leerling, niet min dan als beoefenaar, aan tijd en allerlei gelegenheid tot oefening niet had ontbroken, niet zoo ligt zouden door de vingeren zien. Want juist deze soort van poëzij, welke door hare bevalligheid meest behagen moet, (en die altijd de meeste beoefenaars, zoo wel als lezers, zal vinden) vereischt eene uitnemende keurigheid en gemakkelijkheid in de omkleeding. Geene vreemde constructiën en ongewone woorden of zegswijzen (om rijm of maat te vinden) zijn daar ligt geoorloosd. En wij zouden daarom voor de eer van ons land en tijd wel wenschen, dat onze tegenwoordige vele zangers de kunst of enkel als liefhebberij behandelden, en zich bepaalden om enkel nu en dan eens een bijzonder wèl geslaagd stukje in eenig tijdschrift te plaatsen, of zich de moeite gaven, om veel van het beste, uit ouden of nieuweren, vreemden zoo wel als eigenen, te lezen, en, door de eersten te vertalen en na te volgen, hun de kunst af te zien, en de vingers, ter bespeling van de gouden lier, lenig en rad te maken. Immers, hoe vele heldere ‘dichtvuurspranken’ wij thans, bij bekend en onbekend, ook gedurig ontmoeten, veel geacheveerds, gelijk de schilders zeggen, komt ons niet altijd voor. Zij behoorden daarbij echter de denkbeelden zoo min als de woorden te veronachtzamen, om inzonderheid eenen rijken schat te bezitten, uit welken zij weten voort te brengen oude en nieuwe dingen.

Doch dit is een uitstap. Westerman is inzonderheid de zanger van het huisselijk leven, van huwelijksgeluk, vrouwenwaarde, vadervreugd, en tevredenheid in den gulden middelstand en nederige, maar gezegende werkzaamheid om het dagelijksch brood. Hij schildert zichzelven, de zijnen en het lieve vaderland, die roemende en verheffende boven zoo

[p. 579]

veel, dat echter meer schittert. Men krijgt den man, men krijgt zijne trouwe gade en kinderen lief, terwijl men zijn werk leest, en zou wel wenschen, zich eens mede aan zijn knappend haardvuur en op zijne huisselijke feesten te bevinden. Men zal dit van bilderdijk, hoe heerlijk ook zijne verjaringen en toezangen aan kroost en echtvriendin mogen klinken, niet ligt zeggen; of, zeide men het ook, een krekelzang of rotsgalm van de echte soort jaagt het woord met schrik en huivering als in de keel terug.

De stukken, die ons in deze verzameling vooral bevallen hebben, zijn: Rijkdom, waarin niets overdrevens, niets van afgezaagde bombast, maar veel ware wijsheid voorkomt. Gaarne voegen wij de twee volgende, Winteravond, en vooral ook Hier en elders, daarnevens. Voorts heeft hij de Vriendschap (en dit mag wel geene ligte taak meer zijn) gelukkig bezongen. In De Aalmoes heeft hij het thema:

(En) Hij, die daar boven leeft,
Vraagt niet, wat, maar hoe men geeft,

dunkt ons, wel zoo duidelijk en verstandig behandeld, als zulks in het tweede deel der Rotsgalmen, artikel Milddadigheid, is geschied. Het volgende, De kunst om nooit te sterven, is naïf en stichtelijk, zelfs zonder loon of straf eener volgende wereld in te roepen. Aan mijne Echtgenoote is zulk eene nieuwe knorpartij, dat wij haast niet wisten, of wij dezelve aardig en lief, of toch een beetje onaardig en onvriendelijk moesten noemen. Neen, mijn goede westerman! betwisten wij de lieve vrouwtjes niet, dat zij toch nog meer moeder zijn, dan wij vader! Maken wij ons daarbij althans niet verdacht, dat onze fijne en hooge gevoeligheid, alsof wij met en voor anderen nog meer dan voor onszelven leden, in brommende woorden bestaat! Zoo waar, indien iemand weet, wat het zeggen wil, met en voor een ander dubbel te lijden, het is de moeder met betrekking tot haar kind; en zoo uwe vrouw noodig had overtuigd te worden, en de zaak als met de stukken bewezen te zien, dan vreezen wij, dat uwe pleitrede, op het eerste grootouderlijke feest, slecht geslaagd is. Ook het laatste en uitvoerigste stuk, voorgelezen bij eene prijsuitdeeling, en ten titel hebbende: Het geluk der Ouderen in de ontwikkeling der zielsvermogens hunner Kinderen, houden wij voor wèl gelukt.

Onder de overige stukken is misschien niet minder veel

[p. 580]

fraais en goeds. Zij behaagden ons slechts niet zoo wel. En de reden hiervan schuilt deels in het meer dagelijksche, zijnde sommige onderwerpen, zoo als Het Vrouwen-oog en dergelijke, de hoofdzaak betreffende, misschien reeds dikwijls genoeg door onzen dichter behandeld, - deels daarin, dat de stof hoog en zwaar genoeg voor 's mans Muze was, zoo als Geloof en Joannes, die ons daarom toch geenszins mishaagden.