Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Gedenkschriften, om te dienen tot de Geschiedenis van Frankrijk onder het bestuur van Napoleon. Door den Generaal Gourgaud, Iste Deel.

(Vervolg en slot van bl. 533.)

Provisionele Consuls is het opschrift der volgende Afdeeling. Napoleon wordt voorzitter, niet naar den zin van sieyes. Deze had gehoopt, dat napoleon zich alleen met militaire zaken zoude bemoeijen, en het burgerlijke aan hem overlaten; maar hij zag met verwondering deszelfs veel-

[p. 574]

zijdige kunde, en dat hij niet gemakkelijk te overtuigen was. Hij verklaarde hem voor eenen ‘meester,’ die alles ten uitvoer wilde en konde brengen; maar dat thans onderwerping beter was dan verdeeldheid.

De eerste verrigting van het Gouvernement was de organisatie van het Ministerie, welks voornaamste departementen, b.v. van Oorlog en van Financiën, in eenen ellendigen staat waren. - De polytechnique school werd volkomen geörganiseerd. - Het Gouvernement was door openlijk woelende vijanden omringd. Negenenvijftig der voornaamste belhamels werden gebannen; dit jaagde schrik aan; het oogmerk was bereikt, en men keerde tot zachtheid terug. - De publieke geest verbeterde weldra in geheel Frankrijk. De Priesters werden hersteld. Elken dag beijvert zich het consulair Gouvernement, om door regtvaardige en edelmoedige daden de gebreken der vorige Gouvernementen te herstellen. De Emigranten konden terugkeeren, wanneer zij geene strafbare verstandhouding buitenslands gehouden hadden; sommigen werden zelfs in openbare posten gesteld. Napoleon zeide: ‘Ik heb eene wijde deur geopend: die opregt handelt, zal bescherming vinden; die regts of links afwijkt, zal gestraft worden.’

De eed van haat tegen het Koningschap werd afgeschaft; de 21 Januarij (dood van lodewijk XVI) niet meer gevierd. De beginsels der Consuls verwijderen misnoegen; maar de Vendée en de Koningsgezinden hielden 18 Departementen in gestadige onrust. De rust werd hersteld, en het gedrag der voormalige oproerlingen loffelijk. Ook in het westen van Frankrijk liep de oorlog ten einde. Te midden van alle die verbeteringen was het werk der Constitutie bijna voltooid. Duroc werd naar Berlijn gezonden; men had alle reden, om over het Pruissisch kabinet tevreden te zijn, dat kort daarna zijn leger op den voet van vrede bragt.

Van regtswege moesten de beide raadsvergaderingen (der Ouden en der Vijfhonderd) den 19 Februarij 1800 zich vereenigen. Het eenigste middel, om dit voor te komen, was, eene nieuwe Constitutie, vóór dat tijdstip, het volk ter goedkeuring aan te bieden. Sedert lang had men, daar men op de faam en kunde van sieyes in dit stuk betrouwde, zijn stilzwijgen een nationaal ongeluk genoemd. Zijne Constitutie werd gedeeltelijk aangenomen. Er werd een Gouvernement opgerigt van drie Consuls, waarvan één het opper-

[p. 575]

bewind zou hebben, en de anderen zijne raadslleden zijn. Sieyes had tweede Consul kunnen worden; maar hij verkoos het niet, en werd Senateur. Napoleon verkoos als tweeden Consul cambaceres, en als derden lebrun. De Constitutie van het jaar VIII werd op den 13 December 1799 bekend gemaakt en aan het volk ter bekrachtiging voorgelegd, en den 24 dier maand afgekondigd. Het provisioneel Gouvernement duurde alzoo drieënveertig dagen.

Ulm. Moreau. De eerste nationale belooning, welke door napoleon, als opperhoofd van staat, werd uitgereikt, was de eeresabel aan st. cyr. Het leger in Italië, in slechten staat zijnde, werd door napoleon hersteld. Hij droeg het bevel over het leger van den Rijn aan moreau op, die, op den 18 Brumaire, hem ondubbelzinnige blijken van verknochtheid gegeven had.

Paul I was niet tevreden over de staatkunde van Oostenrijk en Engeland; integendeel was na 18 Brumaire zijn haat tegen de Fransche Omwenteling verminderd en opgeheven; hij schatte het karakter van den eersten Consul hoog, en hij gaf aan zijne legers bevel om het slagveld te verlaten en de Weichsel weder over te trekken. Oostenrijk bragt een groot leger in Italië, een ander in Duitschland op de been.

De eerste Consul beval moreau, in Duitschland te dringen. Hij werkte denzelven, door verandering van deszelfs plannen, die hij niet begrijpen kon, tegen. De eerste was gaarne zelf aan de spits des legers gegaan; maar de onrust in de hoofdstad gedoogde zijne langdurige verwijdering niet.

Genua. Massena. De hoofdarmee van Oostenrijk was die in Italië onder melas. Geheel Italië stond, van Rome tot Milaan, onder het bevel der Oostenrijkers. De werking van het Oostenrijksch bestuur strekte zich over gansch Italië uit. Trotsch op behaalde voordeelen, vleide het zich met nieuwe van groot belang. Ondertusschen was ook Frankrijk door eenen nieuwen geest herboren; de dertig millioenen Franschen waren rondom hun Opperhoofd vereenigd, en door wederkeerig vertrouwen geducht. Hun hoofdkwartier stond te Genua. De havens der Genuesche Republiek werden door de Engelschen geblokkeerd. De Fransche linie werd gebroken; melas bereikte zijn hoofdoogmerk, en sneed de Fransche armee van Frankrijk af; maar het bezit van Genua was voor deze Mogendheid van het uiterste belang. Deze stad had ondertusschen gebrek aan levensmiddelen, en zou wel-

[p. 576]

dra moeten capituleren. In Provence komen berigten aangaande den marsch van de reserve-armee, op welke de hoop van soldaten en burgers rustte; en na den 18 Brumaire waren alle pogingen der bourbons, zelfs in het Zuiden van Frankrijk, vruchteloos. Met de inneming van Nice komen de Oostenrijkers op Franschen bodem, na de legers der Republiek voor de poorten van Weenen gezien te hebben. Melas krijgt berigt van den overtogt der reserve-armee over den St. Bernard. Ondertusschen ontstaat in Genua hongersnood en desertie. De Engelsche Admiraal weigert eetwaren voor de krijgsgevangenen van de Oostenrijkers, die in Genua waren, niettegenstaande massena zijn woord gaf, dat er niets van afgehouden zou worden. Zoo ontstond de eerste verbittering tusschen Oostenrijk en Engeland. - Massena onderhandelt over de capitulatie, juist toen, zonder zijn weten, de redding (de reserve-armee) nabij was, en sluit eene nadeelige. De Engelschen maken zich door hunne schraapzucht gehaat; velen worden in Genua door het volk vermoord; de Oostenrijksche Generaal hohenzollern zelf moet zich tegen hunne begeerlijkheid, die zelfs de koopwaren uit de vrijhaven wilde wegslepen, verzetten.

Marengo. Den 7 Januarij beval een besluit der Consuls de oprigting eener reserve-armee. De Constitutie van het jaar VIII vergunde aan den eersten Consul niet, om het bevel in persoon op zich te nemen, maar belette denzelven niet, om er in persoon bij tegenwoordig te zijn. Na het ontvangen van berigten aangaande den loop der zaken in Italië, oordeelde de eerste Consul het noodig, der armee van Italië regtstreeks te hulp te snellen, en verkoos den weg over den St. Bernard. Om het plan geheim te houden, daartoe oordeelde de eerste Consul het beste middel te zullen zijn, het zelf te verspreiden, en meteen de spionnen af te leiden. Dit geschiedde, en Europa raakte overkropt met spotprenten over deze zaak. - De overtogt over den St. Bernard gaat met oneindige moeijelijkheden verzeld. Op dezen overtogt bevredigt de eerste Consul alle geluksfantaisieën, die een jonge bergbewoner hem geopenbaard had. - De eerste Consul doet zijne intrede in Milaan, en wordt met geestdrift ontvangen. Te midden aller voordeelen ontvangt men de droevige tijding, dat Genua (zie boven) gecapituleerd had. Desaix komt uit Egypte terug en bij de armee. De Oostenrijkers, in eenen wanhopigen staat gebragt, moeten tot den slag van Marengo beslui-

[p. 577]

ten, behalen ook de overwinning, die hun door den eersten Consul weder ontrukt wordt. Bij overeenkomst wordt Genua aan de Franschen teruggegeven. Geheel Italië was hierdoor veroverd.

Het werk is doorspekt met oordeelkundige aanmerkingen rakende de taktiek in de bijzondere gegevene omstandigheden, met uitgebreide beschrijvingen van de krijgsoperatiën, met onderrigtingen aangaande de voornaamste personen, op dit tooneel van Frankrijks Geschiedenis werkzaam, en behelst eene rijke verzameling van bewijsstukken.