Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Brieven naar huis geschreven, op eene Reis door Duitschland en Frankrijk, in de jaren 1816 en 1817. Door A. Oehlenschläger. Uit het Deensch naar de Hoogduitsche Vertaling. Il Deelen. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1822. In gr. 8vo. Te zamen 553 Bl. f 4-80.

Hoezeer deze reis door genoegzaam bekende streken loopt, heeft zij echter uitnemend veel, dat haar, als aangenaam en leerrijk, iederen lezer aanbeveelt. De reiziger is een zeer gevoelig man, aan vrouw en kinderen en vrienden en vaderland naauw verbonden; vatbaar alzoo voor de schoone natuur, voor welke bij hem oor en hart altijd geopend is. Hij is een man van menschen- en wereldkennis, geleerdheid en studie, zelf dichter, en voor schilderkunde, muzijk en het tooneel bijzonder gevoelig. Men verzelt hem gaarne, en voelt zich met genoegen aan zijne zijde, waarbij men dan veel opmerken en leeren kan. Hij schrijft ook natuurlijk en eenvoudig. Wij mogen alzoo dit werk van goeder harte aanbevelen. Wij willen eenige proeven geven, en kiezen daartoe eenige bijzondere aanmerkingen en anekdoten uit, zoo als wij bij de lezing er een aantal aanstipten:

‘Het gaat in de latere dagen met de muzijk, zoo als het met de schilderkunst ging, toen deze in verval geraakte.

[p. 536]

Men begon de voorwerpen in een' kelder te schilderen, waarin slechts weinige zonnestralen doordrongen, om eenen regt baroquen overgang van licht en bruin te hebben; en sommigen begonnen zelfs met de vingeren te schilderen, omdat het hun al te eenvoudig voorkwam, om een penseel in handen te nemen. - Terwijl men pogingen in het werk stelt, om, door middel van een volmaakter mechanisme, de helderheid der menschenstem aan de instrumenten toe te voegen, tracht tevens de bedorven smaak deze instrumenten te herscheppen: waarlijk! wij zullen, mijns bedunkens, eerlang den dag beleven, dat wij de navolgende advertentie zullen lezen: “Op den zooveelsten zal de Oboe van den Heer N.N. de eer hebben eene bas-bravouraria te blazen, met obligaat accompagnement van de zangstem van Mevr. N.N.; hierop volgt eene soprano-aria op den contrabas, met vele tremblanten en roulades. Het geëerd publiek wordt verzocht, zoo lange ooren, als mogelijk is, mede te brengen, om deze kunstproeven ten volle te genieten; maar tevens, om hart en verstand t' huis te laten, vermits derzelver tegenwoordigheid zeker lastig zoude zijn.”’

‘Hier (in het Palais Royal te Parijs) wordt een hond vertoond [munito], die een verwonderlijk rekenaar uit het hoofd, en in staat is, den lieden de kaart te kunnen aanduiden, welke zij dachten. Zijn mathematisch talent wekt de oplettendheid van de gansche stad. Maar toen ik vroeg, of hij ook verzen kon maken? en daarop een ontkennend antwoord ontving, verblijdde ik mij, dat, op deze wijze, tot voldoening der dichters, eene kleine wraak op de wiskundigen werd genomen, die, ongemeen trotsch op hun menschelijk verstand, de verbeeldingskracht slechts als eene ondergeschikte werkzaamheid der ziel beschouwen, welke wij met de dieren gemeen hebben. “Ziet gij wel, Mijne Heeren! de hond kan geene verzen maken.” - “Maar hij kan ook even min rekenen,” hoor ik u antwoorden. - Dit wordt niet door mij beweerd; ik verhaal alleen geschiedkundig, dat geheel Parijs, hetwelk nooit den inval gehad heeft, om eenen hond het dichterlijk talent toe te kennen, geloof slaat aan het vertelsel, dat hij de rekenkunst verstaat.’

‘Ik verdeel de menschen in vier rangen: 1^o. De bekwamen en goeden. 2^o. De bekwamen en ondeugenden. 3^o. De

[p. 537]

onbekwamen en goeden. 4^o. De onbekwamen en ondeugenden. De eerste is de beste. Deze menschen moet men voornamelijk zoeken. Opzigtelijk de bekwamen en ondeugenden, trek ik partij van hunne bekwaamheid, maar veracht en verfoei ik hunne personen; omgekeerd ten aanzien van den tegenovergestelden rang; doch met den vierden rang heb ik volstrekt niets te doen.’

Onze lezer ziet uit deze korte stalen, dat dit boek waarlijk iets meer is dan een eenvoudig reisverhaal, en dat hij schrandere opmerkingen en nuttige lessen gedurig zal aantreffen. Ook heeft de schrijver luim genoeg, om aangenaam te onderhouden. Ten slotte geven wij nog iets uit eene wijnpreek van zekeren Bisschop, welke de schrijver vond in een boek van góthe, en waarvan het volgende hem, zegt hij, zeer gesticht had: ‘Gij moet dus uit het gezegde overtuigd zijn, aandachtige, tot berouw en boete reeds begenadigde toehoorders! dat de zoodanigen de grootste zonde bedrijven, welke Gods heerlijke gaven op zulk eene wijze misbruiken. Maar het misbruik sluit het gebruik niet uit. Er staat immers geschreven: De wijn verblijdt het harte des menschen. Daaruit blijkt, dat wij, om onszelven en anderen te verblijden, den wijn zeer wel mogen en behooren te gebruiken. Nu is er echter onder mijne mannelijke toehoorders misschien niemand, die niet twee maten wijn zou kunnen drinken, zonder daardoor juist eene bedwelming in zijn brein te bespeuren; maar, wie bij de derde en vierde maat zichzelven zoodanig vergeet, dat hij vrouw en kinderen niet ontziet, dat hij dezelve met schelden, slaan en trappen beleedigt, en zijne beste vrienden als zijne ergste vijanden behandelt, die kome dadelijk tot inkeer, en onthoude zich van zulk eene overmaat, welke hem mishagelijk maakt in de oogen van God en menschen, en verachtelijk in die van zijns gelijken. Maar, wie bij het genot van vier maten, ja van vijf en zes, zichzelven nog zoodanig gelijk blijft, dat hij zijne mede-Christenen liefderijk kan bijstaan, de huishouding waarnemen, ja zelfs in staat is, de bevelen van geestelijke en wereldlijke magten ten uitvoer te brengen, ook die geniete zijn bescheiden deel, en neme het in dank aan. Maar hij neme zich in acht, dat hij, zonder bijzondere beproeving, deze grenzen niet te buiten ga, omdat hier den zwakken mensch doorgaans een eindpaal gesteld is. Want het geval is ten uiterste zeldzaam, dat de door en door goede God iemand de bijzondere genade ver-

[p. 538]

leent, acht maten te mogen drinken, gelijk hij mij, zijnen dienstknecht, verwaardigd heeft. Daar nu echter niemand van mij kan zeggen, dat ik iemand in eenen onregtvaardigen toorn ben aangevlogen, dat ik huisgenooten en nabestaanden uit het oog verloren, of zelfs wel mijne geestelijke ambtspligten en bezigheden verwaarloosd heb, maar gij allen mij veeleer het getuigenis zult geven, hoe ik altijd gereed ben, om tot lof en prijs van God, alsmede ter bevordering van de rust en het welzijn mijner naasten, werkzaam te zijn, zoo mag ik mij dan ook wel voortaan, met een goed geweten en met dankbaarheid, over dit mij toevertrouwd talent verblijden. En gij, mijne aandachtige toehoorders! Elk uwer neme, opdat hij, overeenkomstig den wil des Gevers, naar het ligchaam verkwikt en naar den geest verblijd worde, zijn bescheiden deel! En opdat zulks geschiede, en alle overmaat geweerd worde, handelt allen naar het voorschrift van den Apostel, welke zeide: ‘Proeft alles, en houdt het beste!’