Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Gedenkschriften, om te dienen tot de Geschiedenis van Frankrijk onder het bestuur van Napoleon. Geschreven te St. Helena, door de Generaals, die hem aldaar in zijnen staat van gevangenschap hebben verzeld, en uitgegeven naar de, door de hand van Napoleon zelven gecorrigeerde, manuscripten. Iste Deel, geschreven door den Generaal Gourgaud, zijn' Aide-de-camp. Te Dordrecht,

[p. 529]

bij Blussé en van Braam. 1823. In gr. 8vo. 432 Bl. f 3-:

‘Sedert zeven jaren - dus begint de Voorrede - is er veel over napoleon geschreven: een iegelijk wilde zeggen hetgeen hij wist; velen spraken over hetgeen zij niet wisten. Regenten, krijgslieden, schrijvers van alle natiën hebben hem willen beoordeelen: de geheele wereld heeft over hem gesproken, uitgezonderd hij zelf. Eindelijk breekt hij het stilzwijgen af, en wel op eene openlijke wijze.’

Hij kon - meldt deze Voorrede verder - aan de belofte, te Fontainebleau aan het overschot van zijne oude krijgsbenden gegeven, om de groote daden, die zij te zamen hadden uitgevoerd, te beschrijven, eerst op Elba voldoen, was reeds aan boord van het vaartuig, dat hem derwaarts bragt, aan het zamenstellen zijner Gedenkschriften werkzaam, en heeft er de zes jaren zijner gevangenis met inspanning aan besteed. - Hij liet, tot de zaak betrekkelijke, bijzonderheden door zijne Generaals, die hem omringden, opsporen, dicteerde, na het verzamelen der bouwstoffen, (ook werken, welke hij uit Frankrijk kreeg, dienden hem) voor de vuist weg, en herlas en verbeterde het geschrevene.

De uitgevers zijn niet beducht, dat men hen, uit hoofde van het in 't licht geven dezer Gedenkschriften, gelijk zal stellen met zoodanige uitgevers van werken, wier taak medebrengt, den ouden haat te doen ontwaken. Alles draagt hier het ernstig kenmerk der Geschiedenis.

In den Marseillaanschen opstand, 1793, geraakt Toulon in de handen der Engelschen. Er had een hevige twist plaats over de belegering ter herneming. Napoleon wordt door het Comité van Algemeen Welzijn gezonden, om het kommando over de belegeringsartillerij op zich te nemen. (Hij was toen Bataljonsoverste bij dat wapen.) Naarmate de inneming van Toulon niet verwacht en hopeloos geweest was, deed zij te meer uitwerking in Frankrijk, en nam met haar het aanzien van napoleon een begin. Hij werd op dien tijd bevorderd tot Brigadegeneraal van de artillerij, en tevens benoemd tot het kommandement van dat wapen bij het leger van Italië. Eer hij zich bij dat leger begeeft, wapent hij de kusten van Provence.

Van de monden der Rhone af begon napoleon zijne rondreis tot het wapenen der kusten langs de Middellandsche

[p. 530]

zee. In Maart 1794 komt hij te Nice bij het hoofdkwartier van het leger van Italië aan; en sedert het bemagtigen van Toulon zette de roem van den Generaal der artillerij aan alle zijne maatregelen het noodige gezag bij. Den 8 April ging, ten gevolge van het plan van den Generaal der artillerij, een gedeelte van het leger onder massena de Roya over. De gansche bovenketen der Alpen viel in het bezit der Fransche legers. Deze uitkomst had het leger van Italië rijkelijk van allerlei levensmiddelen en oorlogsbehoeften voorzien, en hetzelve het hoofdmagazijn der Piemontesche armee in handen geleverd. Om eene kleinigheid van verkeerde oogmerken beschuldigd, zou napoleon voor de Nationale Conventie hebben moeten verschijnen; maar een misverstand en de noodzakelijkheid zijner tegenwoordigheid bij het leger bevrijdden hem daarvan. In Mei 1795 verliet hij het bevelhebberschap over het leger van Italië, en begaf zich naar Parijs; hij was op de lijst van de Veldheeren gebragt, die men bestemd had om bij het leger in de Vendée te dienen. Hij weigerde om het kommando over eene brigade voetvolk aan te nemen. Kellerman werd over het leger in Italië aangesteld; maar, om de onbekwaamheid van dezen, scherer op het eind van 't jaar.

De nu volgende Afdeeling, getiteld: achttiende Brumaire, begint met napoleon's terugkomst uit Egypte, den 9 October 1799. Vooraf gaat eene kleine schets van den toestand eens lands, gelijk aan dien van Frankrijk op dat pas, en aanwijzing, dat het dan eenen redder behoeft en zoekt. Deze was, voor Frankrijk, napoleon, juist nu uit Egypte terugkeerende. Hij werd met de hoogste geestdrift ontvangen. Italië was verloren; de omstandigheden vorderden dringend eenen Chef; napoleon werd, zonder quarantaine te houden, aan land gelaten, en gaat onmiddellijk naar Parijs. De ieden van het Directoire moesten in de vreugde des volks deelen; eenige leden van de volksvergadering van de manège verbleekten er van. Baudin, afgevaardigde van de Ardennes, stierf van blijdschap.

Door de maatregelen van voorzorg, door napoleon genomen, was hij reeds in zijne woning te Parijs, toen zijne komst in de hoofdstad nog niet bekend was. Twee uren daarna liet hij zich aan het Directoire voorstellen. Door soldaten der Garde herkend zijnde, werd hij door een gejuich van blijdschap aangekondigd. Alle de leden van het Directoire sche-

[p. 531]

nen in de algemeene vreugde te deelen. Napoleon gevoelde den toestand van Frankrijk, verachtte het Directoire, en zijn besluit, om zich van het bewind meester te maken en 's lands roem te herstellen, was genomen.

Sieyes was lang aan napoleon bekend. Zijne studie was de metaphysika; maar hij verachtte te dikwerf de stellige wetenschappen. Hij was bijzonder geschikt tot en heeft ook den meesten dienst gedaan door zijne raadgevingen. Als afgezant te Berlijn, had hij Pruissen leeren wantrouwen. Hij bestreed de bloeddorstige partij der manège, en was bij haar in afgrijzen. Hij raadde napoleon om met zijn genie te raadplegen en met de gesteldheid van het vaderland, naardien Comité's spraken, waar zij handelen moesten, niet berekend waren om legers te besturen, en de hoop der Republiek alleen op hem gevestigd was.

Ieder van de Directeuren noodigde napoleon te eten. Het Directoire gaf hem een feest; ook het Wetgevend Ligchaam; iedere Minister wilde hetzelfde doen. Napoleon hield van dergelijke feesten niet, en hernam zijne voormalige leefwijs, steeds eenvoudig, en met weinige huisselijke vrienden omgang houdende. - Europa, de troepen, de vrienden der Republiek gaven zich aan de grootste verwachtingen over. Engeland en Oostenrijk sidderden. De woede der Engelschen wendde zich tegen sidney smith en nelson, bevelhebbers over de Engelsche zeemagt in de Middellandsche zee. - Napoleon hoorde de voorstellen, die hem gedaan werden, aan, sloeg de partijen gade, en peilde den waren stand van zaken. Alle partijen haakten naar. verandering en wenschten zijne hulp. - Sieyes stelde hem voor, om hem aan het hoofd van het Gouvernement te plaatsen, en de Constitutie aan te nemen, die hij (sieyes) ontworpen en nog in zijne portefeuille berustende had. Napoleon kon uit vele te nemen partijen kiezen; maar elke keus had hare aanmerkelijke zwarigheden. Hij besloot met sieyes en de meerderheid van den Raad der Ouden zamen te spannen, en hield zich zeer gedekt. Men begon over verwijl te morren.

Volgens alle gemaakte schikkingen, werd den 18 Brumaire in den Raad der Ouden besloten, dat het Wetgevend Ligchaam des anderen daags naar St. Cloud zou worden overgebragt, en de Generaal bonaparte, voorzien met de uitgestrektste magt over de troepen der 17de militaire divisie, ja zelfs om van de burgers des noods de sterke hand te vor-

[p. 532]

deren, met de uitvoering van dit decreet belast. Hij verzamelt de troepen, en laat aankondigen, dat men in het vervolg geene bevelen zou hebben te gehoorzamen, dan die van hem afkomstig waren, ten einde de maatregelen van den Raad der Ouden te ondersteunen, en die uitsluitend in het belang van het volk zouden zijn. - Het Directoire geeft een bevel, strijdig met dat van napoleon; maar de Garde van dat ligchaam voegt zich bij dezen. Het Directoire was ontbonden, en napoleon uitsluitend met de uitvoerende magt van de Republiek bekleed. De meerderheid der Vijfhonderd, de minderheid der Ouden en de hoofden der manège houden onwettige bijeenkomsten. Sieyes stelt voor, om de veertig hoofdbewerkers der oppositiepartij in verzekerde bewaring te nemen. Napoleon weigert zulks. Sieyes, rogerducos en napoleon worden tot provisionele Consuls benoemd, en er wordt besloten, de raadsvergaderingen voor drie maanden op te schorten. Een toevallig verwijl, eer de vergadering te St. Cloud geopend kon worden, stelde de, in den tuin bijeen zijnde, afgevaardigden, die tot de oppositie behoorden, in de gelegenheid, hunne oppositiën te organiseren. - De vergadering werd geopend, en terstond onstuimig. Men verlangt hernieuwing van den eed op de Constitutie van het jaar III. De vergadering drukte zich, bij de hoofdelijke stemming, met zoo veel eenparigheids uit, dat niemand der afgevaardigden den eed durft weigeren. Het oogenblik was dringend. Napoleon trad binnen, en sprak op eenen krachtigen toon. Men juichte hem toe, en vorderde ook van hem den gezegden eed. Hij antwoordde, dat zij die Constitutie toen, toen en toen geschonden, dus afgeschaft hadden, en sleept drie vierde gedeelten van de vergadering mede. - Men berigtte hem op dit oogenblik, dat de stemming in den Raad van Vijfhonderd ten einde geloopen was, en dat men den voorzitter lucien wilde dwingen, om de buiten de wet stelling van zijnen broeder in omvraag te brengen. Napoleon stapte met ongedekten hoofde de vergaderzaal binnen; twee- of driehonderd leden staan plotseling op, roepende: ‘De dood aan den tiran! weg met den Dictator!’ Twee granadiers schieten te zijner dekking toe; een van hen ontvangt verscheidene ponjaardsteken in zijne kleederen, en een ander wordt ligt gekwetst. - De Generaal trok naar het plein van het kasteel, en sprak de troepen aan, die hem van

[p. 533]

hunnen bijstand verzekerden. Hij laat tien man in de zaal der Vijfhonderd dringen, om den voorzitter buiten gevaar te stellen. Deze geraakte naar buiten, en riep de magt der troepen tegen de oproerlingen in. De Raad van Vijfhonderd was ontbonden. De troepen rukken de zaal binnen; de afgevaardigden springen de vensters uit, enz. Een honderdtal afgevaardigden der Vijfhonderd herzamelden zich, en vervoegden zich bij den Raad der Ouden. Lucien verantwoordt zijn gedrag. De wet van 19 Brumaire wordt aangenomen; de bijeenkomst der vergaderingen opgeschort tot 1 Ventose; twee Commissiën worden benoemd, om dezelve provisioneel te vervangen, en belast met het ontwerpen van een burgerlijk wetboek. Aan eene provisionele consulaire Commissie, bestaande uit sieyes, roger-ducos en napoleon, werd de uitvoerende magt opgedragen. - Zoo kwam de omwenteling van 18 Brumaire tot stand.

(Het vervolg en slot hierna.)