Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 391]

Omstandig Verslag van den Moord, gepleegd aan Mejufvrouw Gijsberta Wilhelmina van der Wiel, met de verhooren en teregtstelling van Christiaan Gotfried Donner, aangevuld met hiertoe behoorende authentique stukken, door S. van Bronkhorst, Commissaris van Politie der Stad Arnhem. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1824. In gr. 8vo. 146 Bl. f 1-50.

Het ontzettend geval is vrij algemeen en ook door de nieuwspapieren bekend; het geeft een schrikbarend bewijs, hoe diep de mensch zinken kan. Donner, een tot hiertoe onbesproken man, zeer voordeelig, zelfs als een gevoelig man, bekend, en man en vader, brengt eene vrouw, die hem niet alleen nimmer beleedigd, maar aan wie hij verpligting had, zijne weldoenster in zekeren zin, en zijne huisgenoote, in haren gerusten slaap, op de wreedaardigste wijze, om het leven; en dat alleen om eene kleine somme gelds, om welke het nog niet eens blijkt, dat hij zeer streng gedrongen werd. Hij neemt zijne maatregelen, opdat het vermoeden op zelfmoord vallen zou. Maar eene wakende en straffende Voorzienigheid stelt zijne verwachting te leur; en vele omstandigheden loopen zamen, om hem, reeds denzelfden dag, als den vermoedelijken moordenaar, te leveren in de handen van het geregt. Hij blijft intusschen bij dat alles bedaard en onverschrokken; ontkent wel de daad niet, gelijk hij dit ook onmogelijk kon, maar zijne bewustheid van dezelve, en houdt deze ontkenning tot den afloop der procedure vol. Hij zegt nog in zijne gevangenis tot eenen hoenderdief: ‘Manneke! ik zou niet gaarne in uwe plaats willen zijn!’ kleedt zich, toen hij voor zijne regters verschijnen moet, in zijn bruîgomspak, en is bij die gelegenheid doorgaans de bedaardheid zelve. Dan, hij kon zijn lot niet ontgaan; en eerst, toen het vonnis tot eenen schandelijken dood over hem uitgesproken was, lag hij

[p. 392]

zijne koude ongevoeligheid af. In den loop van het regtsgeding ontmoeten wij niets bijzonders; en de verdediging door zijnen Advocaat, den Heer gaymans, door het lot hem toegewezen, draagt de kennelijkste bewijzen, hoe moeijelijk en onaangenaam die taak was in dit geval, waar niets ter verdediging te zeggen viel. Evenwel hetgeen, als wij het mogen zeggen, voor ons het voorname, zoo niet éénige punt ter verdediging zou geweest zijn, vonden wij hier niet regtstreeks aangedrongen; dat, namelijk, de misdadiger, die op het plegtigst volhield van de omstandigheden niets te weten, meer dan waarschijnlijk de ontmenschte daad zou bedreven hebben in een oogenblik van krankzinnigheid, en van zichzelven en alle zijne verrigtingen geheel onbewust. Dan, welligt heeft zijn Ed. zich ten dezen belemmerd gevonden door eene toen reeds zedelijke overtuiging, dat dit slechts een voorwendsel was van den beschuldigden. Hoe dit zij, het moet en den verdediger en den regters de grootste voldoening gegeven hebben, dat de misdadiger, na zijne vonnissing, (hetwelk alzoo bij dat vonnis in geene aanmerking komen kon) tot de belijdenis van de omstandigheden gekomen is, en alzoo bleek, den moord wel degelijk gedaan te hebben met opzet en bij volkomene bewustheid. Dit wordt hier bl. 107 opgegeven als eene bekende zaak; maar het hoe, en de persoon of personen, aan wie, wordt niet gemeld. De Predikant der Lutersche Gemeente heeft den ongelukkigen in de gevangenis en tot het schavot bijgestaan, en in de Bijlagen hebben wij zoo veel mogelijk berigt van zijne gesprekken en de gemoedsgesteldheid van den misdadiger. De man is dan zeer gedwee en boetvaardig, zijn vonnis billijkende, maar met moed, en in de hoop op genadige vergeving bij God, gestorven. - Moge het zoo zijn, en hij genade gevonden hebben bij God! De wereld is nu met hem verzoend, daar hij met zijnen hals voor den gepleegden gruwel heeft geboet. - In zijne laatste bekentenis is ons echter nog al iets voorgekomen, dat ons aan 's mans volkomene opregtheid, ook toen nog, kan doen twijselen; b.v. dat hij het geld niet afgesloten,

[p. 393]

maar boven op eene latafel gevonden had, enz. Maar wij willen niet twijfelen; - hij had, die hem oordeelde! En zijne geschiedenis moge tot een waarschuwend voorbeeld zijn, hoe diep een mensch zinken kan!