Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 374]

Leerredenen over de Lijdensgeschiedenis van onzen Heer Jezus Christus; met Aanmerkingen van G.C.B. Mosche. Uit het Hoogduitsch. IIIde en laatste Deel. Te Amsterdam, bij ten Brink en de Vries. In gr. 8vo. VI en 478 Bl. f 3-25.

Van wien ook deze Leerredenen en Aanmerkingen zijn, (want van mosche zijn alleen, en niet eens alle, de Aanmerkingen) met dezelve loopen wij zoo hoog niet, als wij van sommige boekbeoordeelaren gezien hebben. Het is echter een nuttig, nu compleet huisboek, hoewel thans, hier te lande, daaraan geene behoefte bestaat; en of er niet ook te veel godsdienstige huisboeken kunnen komen, en dit het lezen van den Bijbel zelven niet in onbruik kunne brengen, is de vraag, die wij gelooven, dat men wel eens over het hoofd ziet. Predikers over de lijdensgeschiedenis hebben waarlijk hulpmiddelen genoeg bij dat werk, zoodat daarvoor, meenden wij, niet behoefde gezorgd te worden. Hoe veel kunnen zij er over lezen, en moeten zij er minder bij denken! Dit neemt niet weg, dat wij dit werk, op zichzelve beschouwd, van vele zijden lofwaardig achten, bijzonder ook om den hartelijken, doorgaans zuiver Evangelischen toon, die in hetzelve heerscht. Wij hebben voor onze godsdienstige stichting de meeste der leerredenen, en, in dit deel, ook der overdenkingen, belangrijk gevonden; en, hoezeer - hetgeen altijd wel het geval blijven zal - niet alle de onder den tekst geplaatste aanmerkingen boven wederspraak te achten zijn, en er ook weinig nieuws tot opheldering te vinden zij, meer dan ééne aanmerking kwam ons voor, uit welke nog al te leeren is, en die althans waardig is getoetst te worden. Eene enkele, die iets vreemds of nieuws voordraagt, zoo als b.v. de woorden: ‘indien ze dit doen aan het groene hout, wat zal aan het dorre geschieden?’ uitlegt als eene klagt, den Joden in den mond gelegd, is de beste vooral niet. Over het geheel is dit werk te omslagtig gemaakt, en uitweidingen en her-

[p. 375]

halingen zijn daardoor veroorzaakt, die de lezing niet veraangenamen.

Dit deel behelst tien Leerredenen van onderscheidene waarde, en vijf Overdenkingen. Zie hier de belangrijke onderwerpen der Leerredenen. De bede van Jezus voor zijne moordenaren; de vergelding der grootste liefde met den bittersten haat; de twee misdadigers met Jezus gekruist; de zorg van den gekruisten Jezus voor zijne geliefden; de klagt van Jezus aan het kruis, beschouwd als eene diepe verborgenheid; het door Jezus gelukkig volbragt werk na zwaren strijd; de roemrijke dood van Jezus, als het beste middel, om ook zoo te sterven; de verheerlijking van Jezus in zijnen dood; het doorsteken der zijde van Jezus, en zijne begrafenis en de verzegeling van het graf.

Het opschrift der eerste zagen wij liever dus gesteld: ‘bede van Jezus voor zijne vijanden;’ maar vooral hadden wij het denkbeeld, dat dit een gebed was voor de natie, een gebed van Hem, wien God altijd hoorde (Joh. XI: 42), een gebed, dat dus ook verhoord is, blijkens het aanbod der vergiffenis, zeven weken na dezen dood, aan datzelfde volk, dat alleen aan deszelfs verharding en verwerping der genade, die deszelfs misdaad vergaf, zijn ongeluk te danken had, - dit denkbeeld hadden wij gaarne meer uitgekomen gezien; dan ware ten minste die, in ons oordeel, altijd lamme paraphrase van dit onvergelijkelijke: ‘Vader! vergeef het hun!’, in de 5de aanmerking, weggebleven. - Het opschrift der leerrede over de klagte van Jezus aan het kruis maakte ons naar dezelve nieuwsgierig. Wij vonden, in deze leerrede, wel eens strijdigheid met de voordragt in andere, ja, in dezelfde, verwarring van denkbeelden. Indien men, vragen wij onpartijdig, op eene zoodanige wijze den Heiland klagen laat, als hier, bl. 176: ‘ach! hoe is het voor uw vaderhart mogelijk geweest, uw aangezigt zoo voor mij te verbergen! hoe zwaar valt het voor mijn hart, zulk een lijden te verduren!’ vergeet men dan niet, dat het lijden van Jezus oogenblikkelijk geëindigd zoude worden, en

[p. 376]

dat Hij, om zoo te spreken, reeds op de lippen had: ‘het is volbragt’? En is de strijd, de angst, de vrees, in Gethsemane doorgeworsteld, (men vergelijke het verhaal van Lukas met Hebr. V:7) niet altijd zijn zwaarste lijden te achten? Is zelfs, wat wij Joh. XII:27 van Jezus vinden, niet zwaarder lijden te achten, dan wat hij op het allerlaatste, zijn' geest zijnen Vader zullende aanbevelen, doorstond? Wij verklaren dezen uitroep, over welken men zoo veel geschreven heeft, daarom nog altijd liever dus: ‘Mijn God! mijn God! waarom zoudt Gij mij verlaten! Neen - Gij, Gij niet. Vader!’ ezv.

De Overdenkingen betreffen het ongegronde der ergernis aan het lijden van Jezus; het woord des kruises eene kracht Gods, om ons te sterken in het geloof; het kruis van Christus het beste behoedmiddel tegen de zonde; het woord des kruises eene kracht Gods, om te sterken in al wat goed is, en - om ons te troosten in nood en dood. Over het geheel prijzen wij die Overdenkingen aan boven de Leerredenen. Uit de laatste willen wij iets ter proeve mededeelen. Voorstellende, hoe veel zwaarder het lijden van Jezus zij, dan hetgeen ons kan treffen, zegt de steller, onder anderen: ‘Wij kunnen in geenen deele zoo (als Jezus) begrijpen, hoe goed het goede, hoe kwaad het kwade is. Geen menschelijk ligchaam is zoo gezond en sterk, als het ligchaam van Jezus, om den hoogsten trap der smart te kunnen verduren. Hij was niet in zonden ontvangen en geboren; dus was ook in Hem geen zaad van ziekte en dood. Nooit hadden (waren) zondige lusten in zijn bloed geweest; nooit had hij door eenige uitspatting de levenskrachten van zijn ligchaam (?) verzwakt. Eene onafgebrokene helderheid van geest in vertrouwen op God onderhield en versterkte dagelijks de gezondheid van zijn ligchaam. Hij was de heiligste, deugdzaamste en vergenoegdste mensch, en dus ook de gezondste onder alle menschen. Wat moet Hij dus wel geleden hebben,’ ezv.

Alle de vijf Overdenkingen en de meeste Leerredenen worden besloten met een vers, of eenige, uit de Evange-

[p. 377]

lische Gezangen, bij de Hervormden in gebruik. Het mag evenwel daarvoor gehouden worden, dat die beter hadden kunnen zijn uitgekozen; hoewel die gezangbundel, tot spijt van den helderdenkenden Evangeliedienaar, ten opzigte der lijdensgeschiedenis, die toch t'elken jare, gedurende zeven weken, bepredikt wordt, schraal genoeg is uitgevallen. Maar men behoefde zich, daar men toch een leesboek geeft, niet uitsluitend tot dier. bundel te bepalen; en, daar velen denzelven genoeg gebruiken, deed men beter - en dit is op menig huisboek toepasselijk - dat men iets gaf, tot stichting, dat aan niet zoo velen bekend is, en zij dus gedurig aantreffen; ja, hier was gelegenheid ook tot mededeeling van zoo veel goeds uit de onderscheidene afdeelingen althans der Protestantsche kerk, die, wat ons aangaat, afgescheiden mogen blijven, zoo de ware vereeniging door den band des Heiligen Geestes maar bevorderd wordt. Ook zagen wij gaarne den gezegenden naam des Heilands altijd voluit gespeld. ‘Calvinus, Coccejus’ schrijft men toch ook niet ‘J.C.’ -