Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 301]

A.H. van der Boon Mesch, Commentatio in quaestionem a nobiliss. ordine disciplinar. mathematic. et physicarum in Acad. Gandavensi anno 1821 propositam: Veram fermentationis vinosae naturam investigare et indolem fermenti huic fermentationi producendae idonei determinare, nec non e sufficienti experimentorum serie eruere, quaenam sint aëris carbonici in hac fermentatione partes. Gandavi 1823. 4to. pp. 36.

Deze bekroonde prijsverhandeling, over den waren aard der wijngisting enz., welke in de Jaarboeken der Gentsche Hoogeschool gevonden wordt, verdient ten volle eene afzonderlijke vermelding, als het werk van een' jongeling, die reeds bij het intreden van zijne loopbaan de beste verwachtingen van zich koesteren doet, en zich dus reeds vroeg zijnen naam waardig heeft willen betoonen.

Na eene korte, doch gepaste voorrede, waarin de Heer van der boon mesch zijne lezers met de wijze, waarop hij de voorgestelde vraag zal behandelen, bekend maakt, begint hij in het eerste hoofdstuk met den aard der wijngisting te ontvouwen. Eerst handelt de schrijver over de zelfstandigheden en voorwaarden, die tot de voortbrenging van wijn vereischt worden; namelijk suikerstof in water opgelost, eene warmte van ten minste 15^o Reaum., en gist. Hoewel de gist met siroop, zonder toelating der dampkringslucht, de

[p. 302]

wijngisting ondergaat, is echter, volgens de proeven van gay-lusac, de dampkringslucht noodig, om most tot wijn te maken. De hoeveelheid most brengt veel tot de snelheid der gisting bij, welke spoediger en beter in groote dan in kleine vaten plaats heeft. Vervolgens handelt de schrijver over de verschijnselen der gisting, daarna over den aard der wijnen, waarbij hij bij de grondbeginsels, die in allen gevonden worden, afzonderlijk stilstaat. De wijngeest, welken fabroni meende eerst door distillatie te ontstaan, gelooft hij, met chaptal en gay-lusac, reeds in de wijnen aanwezig te zijn, maar op het naauwst met de overige beginselen vereenigd. Dit eerste hoofdstuk besluit hij met de beschouwing van de theorie der wijngisting. Bij de ontwikkeling van de berekening van gay-lusac maakt de schrijver de gegronde aanmerking, dat hierbij op de gist geen acht is geslagen, en dat de hoeveelheid oxygenium en hydrogenium in de suiker wat ruim is aangenomen. Waar het azotum blijft, hetwelk vóór de gisting in het ferment aanwezig was, is een onbeslist punt, hetwelk in de verklaring der wijngisting vooralsnog eene gaping laat. Op eene beknopte en klare wijze worden de verschillende gissingen hieromtrent voorgedragen en betwijfeld. - Het tweede hoofdstuk handelt over den aard der gist. Hier vindt men eerst een verslag van de proefnemingen van westrumb, terwijl ook eigene proefnemingen door den schrijver zijn in 't werk gesteld. Uit alles blijkt, dat het eigenlijk ferment een beginsel is, dat met gluten veel overeenkomst heeft. 't Komt den Heere van der boon mesch voor, dat dit ook bij de wijngisting het geval is; terwijl hij hier aan het gevoelen van fabroni boven dat van proust, die aan eene liquide suikerstof, welke, behalve de solide, in de druiven aanwezig zoude zijn, de fermentatie toeschrijft. (De beroemde scheikundige chevreul betwijfelt mede het bestaan van deze liquide suikerstof, als een afzonderlijk grondbeginsel.) Juist komt ons de opmerking voor, dat de scheikundigen te onbepaald over de overeenkomst tusschen de wijnmoer en de gewone gist gesproken hebben. - Het laatste hoofdstuk handelt over het nut van het koolstofzuur in de wijngisting. Dit gedeelte is vooral belangrijk en tevens eenigzins nieuw, de proeven van henry uitgenomen, die hier mede vermeld worden. De schrijver heeft voor dit deel vooral eigene proefnemingen in 't werk gesteld. Het resultaat is, dat het koolstofzuur, ge-

[p. 303]

lijk het een uitwerksel der gisting is, zoo ook dezelve helpt en bevordert, en dit, zoo door de beweging, die hetzelve in de deelen van het gistende vocht brengt, als doordien het de gist oplost. Doch men zou het ten onregte met henry voor de éénige oorzaak der gisting houden. Een afkooksel van het mout kan wel, met bijvoeging van koolstofzuur, tot gisting gebragt worden; maar eigene proefnemingen hebben den schrijver geleerd, dat er in zulke decocta gluten vervat is. Om ons verslag niet te zeer te rekken, kunnen wij bij dit zeer goed gestelde hoofdstuk niet langer stilstaan. - Het geheele stuk is der lezinge overwaardig. Met eene gepaste spaarzaamheid zijn de beste bronnen gebruikt, en door geen' ijdelen pronk van opeengestapelde citatiën is deze jeugdige verhandeling ontsierd. Voorts ziet men, dat de schrijver de beoefening der Letteren met die der Geneeskunde paart, zoo wel uit belangrijke aanteekeningen, als uit den over het geheel zoo zuiveren Latijnschen stijl; en met welk een goed gevolg hij ook in deze laatstgenoemde studiën werkzaam is, heeft eene, in het volgende jaar (1823) aan dezelfde Gentsche Hoogeschool in eenen letterkundigen strijd behaalde, overwinning genoegzaam bewezen.