Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Handboek voor Droogisten- en Apothekersleerlingen, door P.J. Campagne, Lid der provinciale Commissie van Geneeskundig Onderzoek en Toevoorzigt in Gelderland, en Apotheker te Tiel. Te Tiel, bij C. Campagne. 1823. In gr. 8vo. XVI en 490 Bl. f 4-80.

Dit Handboek moet inzonderheid strekken, om de genen, voor welken het geschreven is, eene handleiding te geven tot eene meer wetenschappelijke kennis van die voorwerpen, welke zij dagelijks behandelen, de Droogerijen namelijk en fabrijkmatig bereid wordende scheikundige Geneesmiddelen. Te dien einde handelt de Schrijver, na een kort Voorberigt en Inleiding, waarin hij zijn oogmerk blootlegt en het nut van zoodanig eene wetenschappelijke kennis aanstipt, eerst over de beschouwing van de ruwe voortbrengselen der Natuur, welke verre het grootste gedeelte van dit boek inneemt. Hierin gaat hij zoo te werk, dat hij eerst in 't algemeen de eigenlijke strekking en voordeelen eener systematische kennis der Natuur opgeeft, en vervolgens de geneesmiddelen, welke de drie rijken der Natuur opleveren, naar de kunstmatige rangschikking van linnaeus (met eenige veranderingen evenwel, vooral ten aanzien van de planten) optelt, en zoodanig beschouwt, dat hij vooral de kenteekenen van echtheid en deugdzaamheid, de vervalschingen en middelen, om dezelve te kennen, kort en zakelijk voordraagt, en, waar het te pas

[p. 150]

komt, de voortbrengselen der Natuur, waarvan die geneesmiddelen ontleend worden, de wijze van verzameling en aanschaffing, voorts van vele de bestanddeelen enz. opteekent. De Schrijver schijnt zich in deze behandeling vooral hagen en trommsdorff ten rigtsnoer gesteld te hebben. - Vóór de bijzondere beschouwing der geneesmiddelen uit elk rijk gaat eene algemeene beschouwing van hetzelve, althans in zoo verre dit tot regt verstand van de rangschikking der voortbrengselen, tot elk rijk behoorende, vereischt werd. De Schrijver is hier inzonderheid uitvoerig bij de beschouwing van het plantenrijk en van de beginselen, waarop de rangschikking van linnaeus en die van jussieu (welke hij mede leert kennen) gegrond zijn. Men kan zien, dat hij hier regt te huis is. Onzes oordeels, echter, treedt hij, voornamelijk wat de Terminologie en de beschrijving van de deelen der planten aangaat, in te vele bijzonderheden; terwijl hij over de beginselen, waarnaar de rangschikking der delfstoffen en dieren is ingerigt, wat luchtig heenloopt. Wij geven den Schrijver gaarne toe, dat er oneindig meer planten, en vooral geheele planten, dan dieren of delfstoffen, en deelen van dezelve, als geneesmiddelen gebruikt worden; maar hij trekt dit toch te ver. Wanneer hij vraagt, wat nuttigheid het hebbe, dat men wete, dat het muskusdier tot de tweehoevige zoogdieren, de bever tot de zwemmende knaagdieren, de konzenilje onder de twaalfde, de spaanschevliegen onder de vijftiende orde der schildvleugelige torren behooren, daar wij toch van de beide eersten slechts voortbrengselen gebruiken, van de laatsten geene bij ons gevonden worden? - wanneer hij dit vraagt, mogen wij hem met even veel regt vragen, wat nuttigheid het hebbe, dat men wete, dat de kina tot de vijfde klasse van linnaeus, de rabarber tot de negende, en waartoe de Mimosa behoort, daar wij van de eerste niet anders dan den bast, van de tweede den wortel, van de derde het sap gebruiken, en wij verre de meeste planten even min te zien krijgen als de dieren, die hij opnoemt? Eene eenigzins wetenschappelijke kennis van delf-

[p. 151]

stoffen en dieren is, op zichzelve beschouwd, voor den Apotheker even wenschelijk en heilzaam als van de planten. Het verschil bestaat, onzes inziens, hierin, dat de laatsten gemakkelijker te verkrijgen zijn, dan de beide eersten, waartoe het den meesten aan tijd, gelegenheid en middelen ontbreekt. - Wij vinden anders zijne wijze van behandeling, wat de orde betreft, doelmatiger, dan die van trommsdorff in zijne Warenkunde. Wij begrijpen echter niet, waartoe de Schrijver bij elke plantenklasse en orde het getal der daartoe behoorende geslachten en soorten opgeeft, en bij elk geslacht wederom dat der soorten.

Na de beschouwing van de geneeskrachtige voortbrengselen der Natuur geeft campagne eene korte verklaring van eenige uitdrukkingen, in de Scheikunde gebruikelijk, in zoo verre dezelve, tot beter verstand van hetgene hij vervolgens over de scheikundige bereidsels zegt, noodig is. Bij de bijzondere beschouwing dier geneesmiddelen gaat hij met dezelfde beknoptheid en naauwkeurigheid te werk, als bij die der eigenlijke droogerijen; en in het algemeen vinden wij in dit werk vele bewijzen van ervaring in het vak, hetwelk de Schrijver beoefent, alsmede van een nuttig en oordeelkundig gebruik van goede Schrijvers. Hier en daar echter (behalve in hetgene wij omtrent de behandeling in 't algemeen gezegd hebben) moeten wij van hem verschillen; b.v. dat drooge planten alleen op bergachtige streken hare natuurlijke groeiplaats hebben, daar vele saprijke gewassen juist op bergen groeijen; dat gomharsen en balsems zoogenaamde nadere bestanddeelen der planten zijn, daar zij geene afzonderlijk zamengestelde of nadere bestanddeelen uitmaken, maar uit andere bestaan; dat bittere extractstof vlugge deelen bevat; dat gentiaan zoude vervalscht worden met wortels van Ranunculus Thora of Aconitum Lycoctonum, enz. Enkele onnaauwkeurigheden, vooral in de benamingen, laten wij daar, en eindigen dit verslag, met den verdienstelijken Schrijver die aanmoediging van de zijde zijner kunstgenooten en anderen toe te wenschen, waarop hij billijk aanspraak mag maken.