Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 34]

Valerius. Eene Romeinsche Geschiedenis uit de tijden van de vervolgingen der eerste Christenen onder de regering van Keizer Trajanus. Naar het Engelsch van Walter Scott. Te Leeuwarden, bij Steenbergen van Goor. 1823. In gr. 8vo. Te zamen 737 Bl. f 6-10-:

De titel leidt tot het denkbeeld van een martelaarsboek; en men vindt in het werk dadelijk den dood van een' bloedgetuige, en dien van een' onverlaat, die zich, om oproer te stichten, voor een' Christen uitgaf. Voorts geraakt er een afgeleefd Leeraar der Christenen, met eene doorlnchtige leerling van hem, in banden, worden beide wel door Valerius op de zonderlingste wijze bevrijd, doch verliest de Leeraar in beider onderaardsche wijkplaats het leven, en wordt alleen de heldin des werks door den held naar een veilig verblijf in Brittanje gevoerd. Maar voor het overige bevat het verhaal zoo zeer niets sombers en afschrikkends. Het maakt daarentegen over het geheel den lezer gemeenzaam met de kunstvol afgeschilderde Romeinsche leefwijze, zeden en gebruiken van een' tijd, toen Romes gouden eeuw wel is waar lang voorbij, maar alles er echter nog genoegzaam onveranderd op den voet van die eeuw ingerigt was. Men leert er tevens het plaatselijke van Rome en deszelfs naaste omstreken kennen, waaromtrent in de korte begrippen van Romeinsche oudheden een volstrekt stilzwijgen heerscht, en waarvan inmiddels, tot regt verstand van menige plaats der Ouden, eene tot dusver uit den Thesaurus van graevius te puttene kennis vereischt wordt. De Schrijver heeft zich intusschen in het oorspronkelijke, dat wij reeds vóór de vertaling lazen, hier en daar vrijheden veroorloofd, die zich, onzes achtens, niet laten regtvaardigen. De heldin en eene nicht van haar, die almede eene hoofdrol speelt, behooren tot de Semproniussen; beide hadden dus Sempronia kunnen worden genoemd, en zoo heet nu ook de nicht zonder voornaam. De heldin voert daarentegen enkel den voornaam van Athanasia, die van geenen Romeinschen stempel is, en denkelijk op geen Romeinsch grafschrift van dien tijd in Roma sotterranea, bij gruterus, of elders, gevonden worden zal. Voorts staat een Centurio nu en dan aan het hoofd van eene ruiterbende; Valerius wordt op de enkele belijdenis van geloof aan Jehovah

[p. 35]

gedoopt; Capito's verdediging van het Epikurismus blijft onbeantwoord; de held ontvangt een aantal brieven van verschillende personen uit Rome, maar vindt vervolgens aldaar slechts eenen enkelen neef, die aan hem geschreven heeft. Meer andere tegenstrijdigheden verraden met de opgenoemde, en vele onwaarschijnlijkheden, dat de uitnemende Genie, uit welks puntige pen het origineel vloeide, zoo als vele schitterende vernuften, te weinig gedulds had, om zijn opstel na de afwerking bedaardelijk over te zien, en zich tot een onderling vergelijken en toetsen van het eene aan het andere neder te zetten; ofschoon hij denkelijk wel vermoedde, dat er nog veel te verhelpen viel, en hierom zijnen naam verzweeg. Want walter scott staat op den Engelschen titel niet, maar vloeide op den Nederduitschen, blijkens het voorberigt van den uitgever, uit gissingen van hem en anderen, waaromtrent zekere omstreeks Haarlem woonachtige Heer lockhart misschien eenig narigt zal kunnen geven. Wat hiervan zij, het oorspronkelijk werk was reeds een duchtig hulpmiddel voor de beoefening der Romeinsche letterkunde, en de vertaling is zulks te meer, daar men er de onwaarschijnlijkheden en tegenstrijdigheden geheel verdwenen en menig ander gebrek verholpen vindt. Misschien heeft de vertaler zich daaromtrent zelfs te veel gepijnigd, en zulks hier en daar invloed op zijnen stijl gehad, welke wel eens minder los is, dan menige lezer verlangen zal. Het origineel was dit intusschen nog veel minder; en het behoud van deszelfs naïfheid vorderde zekerlijk wel eens letterlijkheid, die veelal niet vrij van stroefheid is. Desniettegenstaande zal men deze Nederduitsche uitgave van een werk, dat een' overvloed van uitnemend voedsel voor verstand en hart oplevert, gaarne geheel ten einde lezen; en kan zij inzonderheid vodr jonge lieden, die Akademische lessen over de Romeinsche oudheden hebben bij te wonen, eene uitlokkende inleiding tot dezelve worden. Hij eindigt met de bekende brieven van Trajanus en Plinius, als aanhangsel, waaromtrent het Nederduitsch ons boven het Engelsch voldoet. Eenige aanteekeningen bewijzen des vertalers gemeenzaamheid met Dr. willich's Gezondheidsboek. In twee andere handelt hij Mythologisch over Atys, waaromtrent de ontmande Galli in de vertaling, IIde Deel, bladz. 158, zingen:

[p. 36]

 

Hij is nu de Phrygische kust weer genaderd;

 

Van waar hij 't gewest, dat hem hatelijk schijnt,

 

Blijmoediglijk intrad. Hij ziet er, hoe schuimend

 

En barnend de zee tegen 't rotsige land klotst.

 

Hij staart op de kim van het eindeloos water;

 

Doch vindt er geen scheepje, geene uitkomst, geen hoop,

 

Maar zwellende monsters, die 't aardrijk bestormen.

 

Zij brullen, als 't voorspan, dat ginds op hem vlamt.

 

Ontvlied het, Atys! vlied, o vlied!

 

Cybele's kar bereikt u ras, enz.

Aan drukfeilen ontbreekt het niet; maar wij hebben onder dezelve nog geene zinstorende gevonden, dan:

En wat weekt er niet in 't nat,
Dat deze offergroet bevat?

Iste Deel, bladz. 351, bovenaan; lees: offergroef. IIde Deel, bladz. 237, omstreeks het midden: ‘trekken deze kluisters u nog aan;’ lees: uw oog aan. ‘Dit oogenblik is van het uiterste gevaar voor haar, voor ons, voor ons allen;’ IIde Deel, bl. 277, onderaan; lees: Dit oogenblik is een oogenblik van het uiterste gevaar. Dat de proeven niet door den vertaler zelven gecorrigeerd zijn, dit besluiten wij voorts uit eenige puristische verbeteringen. Onder anderen schijnt het dikwerf gebruikte porticus, dat het Engelsche portico vervangt, wel eens ten onregte in galerij verkeerd, met name in het Iste Deel, bladz. 47.