Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Apothekers Woordenboek, of uitvoerig Zamenstel der Apothekerskunst en daartoe voorbereidende Wetenschappen, in eene alphabetische orde, door Jacob Vosmaer, M.D., Hoogleeraar te Utrecht. Iste Deel. Met Platen. Te Zutphen, bij H.C.A. Thieme. 1822. In gr. 8vo. XII, 617 Bl. f 5-4-:

Goede Woordenboeken zijn voor de bevordering der wetenschappen van groote waardij. Zij zijn toch (vooral dan, wanneer derzelver inhoud meer dan louter historisch is) niet slechts de magazijnen der reeds verzamelde kundigheden, maar ook de bewaarplaatsen van het verspreide

[p. 597]

zaad, waaruit wij den oogst van nieuwe kennis mogen verwachten. Zij geven een gemakkelijk overzigt en kort begrip van de wetenschap, waaraan zij zijn toegewijd; en, daar zij niet in den vorm van een systhema zijn gedrongen, zijn zij zoo wel de beste hulpmiddelen des geheugens, als het geschiktst tegenwigt van eenzijdige stelselmatige compendia. Het vervaardigen van zulke Woordenboeken verdient te meer aanmoediging, naarmate de arbeid, aan dezelve besteed, grooter, en het loon van dien arbeid geringer pleeg te wezen. Het is dan ook eene verblijdende opmerking, te zien, dat mannen van verdiensten zich de ondank baarheid van zulk een' arbeid getroosten, en aan het verlangen, om anderen nuttig te zijn, de begeerte naar lof weten op te osferen; en wij verheugen ons uit dien hoofde, zulk een werk te kunnen aankondigen van een bekwaam en kundig Hoogleeraar in ons Vaderland. Het voor ons liggend Woordenboek van den Hoogleeraar vosmaer is zijn oorsprong aan de opmerking verschuldigd, dat de Apothekersstand onder ons in wetenschappelijke beschaving bij die van naburige landen verre ten achtere ligt, veroorzaakt door het gebrek aan een wetenschappelijk leesboek in onze landstale, waarin de weetlust meer bevredigd wordt, dan in een beknopt handboek, en dat door meerdere uitvoerigheid meer aanleiding geeft tot verder nadenken en onderzoek. Met het doel, om dit gebrek te verhelpen en aan die behoefte te voldoen, schreef hij dit werk, dat zich over den ganschen omvang der Apothekerskunst en daartoe betrekking hebbende wetenschappen, inzonderheid Kruid-, Natuur- en Scheikunde, zoude uitstrekken, en de volgende hoofdonderwerpen bevatten: I. Grondbeginselen der Natuurlijke Historie, Natuur- en Scheikunde, Waren- en Apothekerskunst. II. Verklaring der kunstspraak en kunstwoorden, in die wetenschappen en kunsten gebruikelijk, voornamelijk in de Kruid- en Scheikunde. III. Beschrijving der Geneesmiddelen, Natuurlijke Historie, natuur- en scheikundige be chouwing van dezelve, met toepassing op de Apothekerskunst. IV. Beschrijving der voornaamste schei-

[p. 598]

kundige en pharmacentische werktuigen, door afbeeldingen der minstbekende opgehelderd.

Wij bezitten hier het eerste Deel van des Schrijvers arbeid, en wel tot de letter D ingesloten, en erkennen gaarne, dat het tot dusverre aan het opgegeven plan en doel allezins voldoet, ja dat de volledigheid der behandelde artikelen bijna niets te wenschen overig laat.

Drie hoofdverdiensten zijn het, waardoor dit geschrift bijzonder uitmunt: vooreerst duidelijkheid en volledigheid in de behandeling, ten tweede onpartijdigheid in de voordragt van verschillende gevoelens, en, wat wij in de eerste plaats hadden moeten noemen, vrij volledige Litteratuur. Vooral dit laatste zet aan dezen arbeid eene bijzondere waarde bij. De Litteratuur is hier niet, zoo als doorgaans geschiedt, als bijwerk behandeld, maar de artikelen zijn over 't algemeen historisch bewerkt, zoodat men een geschiedkundig overzigt heeft van de voortgangen der kunst, en, terwijl men met den tegenwoordigen staat der wetenschappen, welke met de Apothekerskunst in betrekking staan, bekend geraakt, ook tevens derzelver vroegere gedaante kennen leert. De Schrijver toont dus zijn onderwerp volkomen meester te zijn, en levert wat meer, dan die armzalige voortbrengselen van oppervlakkige en dorre Journaalgeleerdheid, welke door vele Doctores umbratici met zoo veel ophefs wordt uitgevent. Wij kunnen het niet genoeg herhalen: alleen historische studie is de grondslag van alle ware, grondige geleerdheid, en zonder de kennis der geschiedenis eener wetenschap is noch aan hare volmaking, noch aan hare juiste toepassing te denken.

Men ziet, dat men hier iets meer heeft dan een gewoon Woordenboek; maar het was ook des Schrijvers oogmerk, iets meer dan dat, en wel bepaaldelijk een leesboek voor Apothekers, te vervaardigen, hetwelk dienstbaar kon zijn aan hunne wetenschappelijke vorming. Gaarne zouden wij 't een en ander afschrijven, om ons gunstig oordeel te staven; dan, wij gevoelen ons belemmerd in de keuze, en vergenoegen ons, den lezer tot het werk

[p. 599]

zelve te verwijzen. Uitstekend zijn bovenal de artikelen alkali, alkohol, aluin, aluinaarde, ammonia, apothekerskunst (wat echter te dezer plaatse omtrent hippocrates gezegd wordt, komt ons voor 't minst onwaarschijnlijk voor, vooral om de eenvoudigheid der materies medica, zoo wel van hip pocrates zelven, als van de Cnidiërs); areometer, arsenikzuur, bijzonder belangrijk voor de medicina politica; dampkring, delfstoffen, dieren, (dit laatste wat uitgebreid voor het hier voorgestelde doel.) Het artikel dampkring levert eene proeve op van des Schrijvers onpartijdigheid in de voordragt van uiteenloopende gevoelens. Het zou niet moeijelijk zijn, eenige desiderata op te teekenen, zoo als het gemis eener opgave van antidota bij de artikelen bilsenkruid, bitterzoet, blaauwzuur; drukfouten, zoo als ὀξυμεδι voor ὀξυμελι; onnaauwkeurigheden, zoo als de rangschikking der tanden onder de beenderen, enz.; dan: ubi plura nitent etc. Liever willen wij ons verslag van dit voortreffelijk boek met des Schrijvers wensch besluiten, dat zijne pogingen, om aan een belangrijk gedeelte zijner kunstgenooten, eenen achtingwaardigen stand in de maatschappij, nuttig te wezen, den Goddelijken zegen mogen ervaren.