Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Vrije Gedachten van een Ingeland van Rijnland over de Verhandeling van de Droogmaking des Haarlemmermeers, uitgegeven door den Heer F.G. Baron van Lijnden van Hemmen in den jare 1821. Te Leyden, bij D. du Mortier en Zoon. 1821. In gr. 8vo. 123 Bl. f 1-4-:

‘Audi et alteram partem!’ is het Motto des (waarom toch?) onbekenden Schrijvers, die, om den goeden stijl, in welken hij zijne gedachten mededeelt, en om de bescheidenheid, die zijne pen bestuurde, wel waardig is gehoord te worden, maar uit hoofde zijner kennis van zaken vooral regts genoeg voor zijne vrijmoedigheid had. Evenwel meer dan dit wordt er gevorderd in een tegenschrift tegen de doorwrochte Verhandeling, op den titel gemeld; en dit, naauwkeurige volledigheid, meenen wij, en grondige en vaste, onzijdige betoogvoering, wordt hier al te zeer gemist. Zonder dat wij dit zeggen, valt het elk in het oog, die slechts bedenkt, wat de inhoud van dit kleine tegenschrift is, dat de Schrijver al te schielijk over de zaken heenloopt, een zoo belangrijk onderwerp al te zeer levi manu behandeld heeft. Immers wij vinden hier eerst eene beschouwing der bewuste droogmaking met opzigt tot Rijnlands uitwatering en de steden Leyden en Haarlem, dan wordt dezelve aan het belang der deelnemers getoetst, en eindelijk worden aanmerkingen gemaakt tegen de onderscheidene zaken, voorkomende in de veertien (bl. 7, maar 't is vijftien) Hoofdstukken der tegengesprokene Verhandeling. Hoe kan men hier naauwkeurige volledigheid verwachten? En wat de gegrondheid en vastheid van des Schrijvers betoog betreft, wij deden hem reeds regt, met hem vereischte zaakkennis toe te schrijven, die ook uit geheel het boekje den lezer aanstraalt, maar bijzonder in het

[p. 447]

belangrijk verslag, door hem gegeven, van het verhandelde bij Rijnland, in 1741 en volgende jaren, over de verbetering van deszelfs waterstaat; maar - is het hier ook het vooroordeel voor zijne geliefkoosde meening, dat dep Schrijver de onzijdigheid doet uit het oog verliezen? Wat beteekent al het aangevoerde, ook met het gezag van vroegere regters in deze zaak gestaafde, ten betooge, dat de droogmaking des Haarlemmermeers het bederf van Rijnland veroorzaken moet, zoo lang men niet bewijst, dat de gronden vóor zulk een betoog niet zijn vervallen door de omstandigheden, die de gesteldheid van Rijnland te eenemale hebben veranderd, en door de wijze, op welke men nu, gansch anders dan te voren, de droogmaking des meers oordeelt te moeten geschieden? Daardoor beteekent nu weinig of niets, hetgeen anders zóó veel schijnt af te doen, bl. 103, dat de groote brunings, in zijne laatste geschriften, de droogmaking des Haarlemmermeers als de grootste ramp voor Rijnlands waterstaat beschouwd heeft. Zoude de man over eene zoodanige droogmaking, in de thans bestaande gesteldheid van zaken, bijzonder van Rijnland, als door van lijnden is voorgedragen, nog zoo geoordeeld hebben? Wij zijn er gerust op; geenszins zoude hij, gelijk de Schrijver op het einde van dit stukje doet, dat plan voor een' schoonen droom verklaard hebben, die, indien hij immer verwezenlijkt werd, eene bedroevende proef zoude opleveren van het hemelsbreed onderscheid tusschen eene fraaije theorie en eene dadelijke ondervinding.

Het is niet noodig, van dit stukje meer te zeggen; wij hebben alle reden om ons te verheugen over deszelfs verschijning, niet alleen om de aanleiding, welke het aan de ingewijden in dit vak geeft tot nadere weging van eene zoo belangrijke zaak, maar meer nog om de belangrijke bijdrage, die men hier vindt tot de geschiedenis van Rijnlands waterstaat, en allermeest omdat de waarheid en de wetenschap zeer veel bij deze vrije Gedachten hebben gewonnen, daar derzelver openlijke mededeeling eene andere pennevrucht des Heeren van lijnden ten gevolge gehad heeft, van welke wij hier terstond eene korte vermelding laten volgen.