|
| |
Schets van de vroegere lotgevallen des generaals Mina.
(william robinson's Gedenkschriften, rakende de Mexikaansche Omwenteling.)
Don xaverio mina werd in December 1789 geboren. Hij was de oudste zoon eens geachten grondeigenaars van goeden huize, wiens bezittingen in de nabijheid der stad Monreal, in het koningrijk Navarra, gelegen waren. Opgegroeid in de gebergten zijns vaderlands, was hij gewoon derzelver rijke dalen te doorkruisen, en, van den hoogen aanblik der Pyreneën omgeven, zich met de jagt onledig te houden. Zijn aldus versterkte en geoefende ligchamelijke aanleg ontwikkelde zich vroegtijdig, terwijl zijne ziel al de kracht der onbedwingbaarste koenheid inzoog. Het is bekend, van welk een' magtigen invloed op de vorming des gemoeds de wilde aanblik is der woeste tafereelen eens Alpen-oords, en het vrolijk en verheven gevoel, daardoor opgewekt. Dáár ontgaat de eenvoudige bergbewoner, verre verwijderd van den invloed der verfijnde verkeering, tevens haar bederf; en wij vinden in de door rotsen ingeslotene dalen den zetel van dapperheid en deugd. Dáár wordt de kiem des edelen en grooten wils gevoed; dáár is vaderlandsliefde een aangeboren gevoel, dat geene kweeking behoeft; en dáár zijn die heldengeesten ontwaakt, wier buitengewone daden de menschheid met helder lichtenden glans omstralen.
Te Pampelona en Saragossa volbragt mina zijne eerste studiën. Ten jare 1808, in den aanvang van den tijd des wederstands der Spanjaarden tegen den indrang der Franschen, was hij student te Saragossa. Toen ook, tusschen de 18 en 19 jaren oud, ontwaakte in hem de hooge geestdrift dier dagen. Toen, derhalve, de moordtooneelen van den
| |
| |
2den Mei te Madrid geheel Spanje ontzetteden, en de kreet der wrake van de Ebro tot de Guadiana opging, gaf hij zijne studiën op, begaf zich, als vrijwilliger, naar het leger van het noordelijk Spanje, en woonde de veldslagen van Alcoraes, Maria en Belchite bij. - De gevolgen dier gebeurtenissen zijn nog versch in ons geheugen: de algemeene opstand der Spaansche natie, en het ontwaken des Spaanschen heldenmoeds uit de diepe sluimering, waarin hij sinds de dagen van karel den V als gekluisterd lag.
Verbitterd over de nederlagen zijner armeeën, begon napoleon om dezen tijd Spanje met nieuwe troepen te overstroomen; en het werd voor hetzelve van het grootste belang, eenen band in Frankrijk aan te knoopen, om vandaar berigten in te winnen. De dappere, jonge mina ondernam zulks. Zijne kennis van het land, deszelfs bewoners en de bergwegen zich ten nutte makende, volbragt hij zijne zending met den gelukkigsten uitslag; eene geheime verbindtenis werd met de, aan de Pyreneën grenzende, Fransche provinciën tot stand gebragt, en menig onschatbaar narigt van hetgeen in Frankrijk voorviel kwam den Spaanschen Generaal ter ooren.
De Spaansche krijgsmagt was echter niet in staat, om, op den duur, zich met de talrijke en geoefende troepen te meten, met welke napoleon het land benarde: geslagen in ieder regelmatig gevecht, moest zij zich voor de Franschen terugtrekken.
Na de nederlaag van Belchite, eene stad ten zuiden van Saragossa, trok de Spaansche armee op Tortosa terug; terwijl de Franschen eene linie van de zuidergrenzen van Arragon tot naar Katalonië heen bezetteden.
In dezen bedenkelijken staat van zaken ontwierp mina een plan, hetwelk van de belangrijkste gevolgen, niet alleen voor hemzelven, maar voor den ganschen verderen krijg in Spanje was. Hij besloot, namelijk, de linie der Franschen door te breken, zijn vaderland Navarra te bereiken, en deszelfs bergen en door de natuur zelve versterkte streken tot schouwplaats zijner ondernemingen te maken, de achterhoede des vijands te ontrusten, deszelfs transporten en koeriers op te ligten, en afzonderlijke stroopende partijen af te snijden.
Bij eene avondwandeling deelde hij het eerst aan een' zijner verwanten dit ontwerp mede, vol geestdrift zijne hoop, zijne voorzorgen en zijn voorgevoel van toekomstigen roem
| |
| |
ontwikkelende. De vriend hoorde hem bedaard ten einde toe aan, en gaf vervolgens, op eene galg in de nabijheid wijzende, dit lakonisch antwoord: ‘Gelukt de onderneming, dan is het iets groots; zoo niet, ziedaar uw lot!’ Ook de Spaansche Generaal beantwoordde zijn aanzoek, om verlof tot volvoering zijner ontwerpen, met te zeggen, dat hij vruchteloos zijn leven gijng wagen, dewijl men hem onfeilbaar van de armee zou afsnijden. ‘Ik zal mij niet voor afgesneden houden,’ hernam de jonge held, ‘zoo lang ik nog eenen weg voor mijn paard vinden kan!’ In 't kort, hij verliet Tortosa met twaalf man, en, met sluwheid de Fransche linie doordringende, bereikte hij gelukkig Navarra. Van dit heldhaftig twaalftal is thans één Luitenant; één heeft met negen wonden den krijgsdienst verlaten, en de overigen vielen in den strijd!
Mina's eerste onderneming was tegen een Fransch geleide van ongeveer twaalf man gerigt. Hij greep hetzelve met twintig man aan, en nam het zonder veel wederstands gevangen. De volgende tegen eene partij van dertig Franschen. De Spanjaards, in gelijken getale, lagen achter een' steenen muur in hinderlaag, vanwaar zij bij het naderen des vijands vuurden. In den strijd, die nu ontstond, mikte een verbitterd Fransch Granadier op mina; maar, den muur overspringende, drongen de Spanjaards voorwaarts, en maakten weldra met het zwaard een einde aan den kamp. Dit gelukkig begin had belangrijke gevolgen: de moed der Spaansche landlieden werd opgewekt; menig welslagend avontuur greep plaats; de fourageerkorpsen der Franschen werden afgemaakt, hunne transporten aangegrepen en geplunderd, en hunne koeriers onderschept. Te midden van de vreugd der Spaansche regering over mina's eerste geluk, verraste hij haas reeds weder door de zending van een talrijk korps krijgsgevangenen, onder welke zich een Oversteluitenant bevond, en daarna van zevenhonderd anderen, nevens eene menigte geld en krijgsbehoeften.
De Franschen, intusschen, bleven geene ledige aanschouwers dezer ridderlijke daden. Meer dan dertig personen, in meer- of mindere verwantschap met het geslacht van mina, werden eensklaps gevangen naar Frankrijk weggevoerd. De oorlog, met alle lenigingen, door toenemende beschaving hem geschonken, blijft nog immer vreesselijk voor het gevoelige hart; maar verschijnt in zijne verschrikkelijkste ge- | |
| |
daante in dien staatkundigen kamp, waarin bloedverwanten en aanhoorigen verantwoordelijk worden gesteld voor de meeningen en handelingen van bijzondere personen. Onder de betrekkingen van mina, welke aldus aan hun vaderland ontrukt werden, was een beminnelijk meisje, het voorwerp zijner vroege toegenegenheid. Zij waren reeds gescheiden; de onrust der tijden en de baren des tegenspoeds rukten hen thans nog verder vaneen. Hare stille liefde werd het spel en het offer der noodlottige gebeurtenissen, en haar geluk ging voor altijd verloren.
Er werden meer pogingen te werk gesteld, om mina te bederven; maar, naardien hij de liefde van elken landman in die streken bezat, en juiste berigten van elke beweging des vijands had, was hij niet alleen in staat, denzelven op velerlei wijze spoorbijster te maken, maar overviel zelfs dikwijls zijne vervolgers, hunne overmagt verslaande en vernietigende. Vond hij hen te sterk voor openlijken tegenstand, dan bepaalde hij eene verzamelplaats, verstrooide zijne bende, en, dus verdeeld, ontging zij de vervolging. De gewapende bergbewoners trokken zich in hunne hutten of in geheime schuilhoeken terug, en verbeidden aldaar het teeken van hunnen aanvoerder. Alsdan eensklaps weder verschijnende, - een legioen van soldaten, - schenen zij, gelijk de mannen van cadmus, uit den grond hervoort te komen. Mina zelf trok zich, met eene uitgelezene schaar, de kern zijner troepen, in de gebergten terug. Een heuvel in de nabijheid zijner vaderlijke woning was zijne voorname toevlugt. Hij kende alle sterke plaatsen, alle geheime sluiphoeken van het oord, en de verwaarloosde kudden van zijn eigen erf verzorgden hem en zijne dappere gezellen van voedsel. Wanneer hij een' stouten trek wilde uitvoeren, verzamelde hij zijne magt, gelijk onweêrswolken, op de spits van het gebergte, stormde, door den schrik voorgegaan, nederwaarts, en overstroomde het land tot aan de poorten van Pampelona.
Op deze wijze werd de opstand in de provincie Navarra aangevangen. Van dien tijd af werden geheele benden van Guerillas door het gansche land georganiseerd. Aldus ontwikkelde zich dat stelsel, 't welk het groote middel werd, om den geest van vertwijfelde tegenweer te onderhouden, die in het vervolg den weg baande ter bevrijding van Spanje van zijne verdrukkers. De maar van mina's krijgsgeluk verbreidde zich door het land, en de krachtigste prikkel werd
| |
| |
daardoor in het gemoed des volks opgewekt. En zoo zag hij zich welhaast in slaat, een aanzienlijk korps op te rigten, hetwelk, zoodra ergens iets te ondernemen viel, door het landvolk werd versterkt.
De centrale Junta van Sevilla verleende hem den rang van Overste, en kort daarna de waardigheid van Generaal-Kommandant van Navarra. Ook de Junta van Arragon benoemde hem tot kommanderenden Generaal van Opper-Arragon. Zijn heldenmoed, in een donker, aan vertwijfeling grenzend tijdstip, verwierf hem deze eerbewijzen, door het gansche land als welverdiend erkend; en thans vervolgde hij met verdubbelden ijver zijne glansrijke baan, eenen vijandshaat, eene koenheid des wederstands ontvlammende, waardoor de indrang der Franschen in Spanje eene der merkwaardigste gebeurtenissen in de nieuwere geschiedenis van Europa is geworden.
In den winter van 1810-11 werd mina door de Spaansche regering afgevaardigd, om, zoo mogelijk, eene ijzergieterij bij Pampelona te vernielen, door welke de Franschen van velerlei krijgsbehoeften voorzien werden. Het zij de vijand kondschap van zijne bewegingen had bekomen, of dat het eene toevalligheid ware, door geene menschelijke berekening te voorzien, - genoeg, helaas! deze ongelukkige onderneming nam voor mina een noodlottig einde. Twee sterke Franschen korpsen, in verschillende rigtingen aanrukkende, bereikten gelijktijdig de beide toegangen eens engen dals. Mina bevond zich met zijn korps in hetzelve, en werd alzoo geheel ingesloten. Het gevecht was hardnekkig en bloedig; en, zich met het zwaard tot het laatste oogenblik verdedigende, viel de dappere mina, met wonden bedekt, in 's vijands handen.
Aldus eindigde xaverio mina zijne korte, maar glansrijke baan in Spanje. Als jaloers op de bekwaamheid en heldengrootheid, welke hem boven hare luimige gunsten scheen re zullen verheffen, werd hij door de wufte Godin der Fortuin in 't einde bedrogen. Maar de geest, door hem verwekt, bleef leven; de fmart zijner krijgshaftige medgezellen klom tot woede, en zij kozen een lid zijner familie, om hen ter wrake aan te voeren. Het was zijn oom espoz, dien zij benoemden, en deze betoonde zich des hoogen vertrouwens waardig. Hij staat vooraan op de lijst van hen, wier namen door geheel Spanje bezongen werden in de triomfliederen eens bevrijden volks. Getrouwelijk waakte hij in den
| |
| |
donkeren en gevaarvollen nacht, die zijn vaderland overdekte; en, toen het morgenrood der vrijheid daagde, zag men hem den laatsten Franschman uit Spanje verdrijven. Dan, de welverdiende roem des ooms verduistere dien des neven niet! Xaverio mina had, bij minder geluk, niet minder verdienste dau espoz. Ego feci, tulit alter honores. Het was xaverio, die het eerst de bergbewoners zijner provincie de kunst, om hunne verdrukkers te bestrijden, leerde, die het eerst hunner ongeregelde dapperheid orde en houding gaf. Hij spoorde door zijn krijgsgeluk gansch Spanje aan, zijn moedig voorbeeld te volgen; hij trotseerde den schrik der wrake van napoleon, en baande met zijn zwaard den weg, die ter bevrijding zijns vaderlands geleidde. Hij had nog geen 21 jaar bereikt, toen hij gevangen genomen werd. Wat ware er van dezen heldhaftigen jongeling niet geworden, zoo hij tijd gehad had zijne loopbaan te voleindigen!
Na zijne gevangenneming werd mina naar Parijs gevoerd, en op de vesting van Vincennes gestrengelijk bewaakt. Het lijden, welk de ongelukkige staatsgevangenen aldaar drukte, werd voor hem verdubbeld door de wreede zorgvuidigheid, waarmede men hem alle kondschap van het lot zijner bloedverwanten en van zijn kampend vaderland wist te onthouden. Zijn haar viel uit, en zijn uiterlijk veranderde geheel. Later, intusschen, werd de gestrengheid zijner gevangenschap verzacht, en men vergunde hem boeken. Thans leide hij zich met groote vlijt op de studie der krijgskunst toe, waarin hem eenige bejaarde Officieren, zijne medegevangenen, ijverig behulpzaam waren. Hij bleef te Vincennes, tot dat de verbondene legers in Frankrijk drongen, en herkreeg eerst bij den algemeenen vrede, na de onttrooning van napoleon, zijne vrijheid.
Het is bekend, dat Koning ferdinand, bij zijnen terugkeer naar Spanje, eene deputatie tegenkwam, welke hem, ter erkenning, de akte der Constitutie overbragt, volgens welke Spanje gedurende de gevangenschap des Konings was bestuurd geworden; eene Constitutie, welker grondslag eene verbeterde en beperkte Monarchij was. Zij was gevormd naar de vrijere begrippen van alle verlichte Spanjaards, en ter daarstelling van die veranderingen, naar den tijd en nieuwere inzigten berekend. Een der vele voorbeelden dier verbeteringen kan uit het 104de Art. blijken, bij hetwelk voor
| |
| |
altijd de verbeurdverklaring der goederen van overtuigde staatsmisdadigers werd afgeschaft, op den menschlievenden grond, dat zoodanige verbeurdverklaring meer eene straf voor het onschuldige kroost dier misdadigers, dan wel voor henzelven is. En eerst dan wordt de waardij dezer onderscheiding naar eisch begrepen, wanneer men bedenkt, dat er naauwelijks ergens een staat of rijk in Europa gevonden wordt, waar men niet juist den tegenovergestelden maatregel volgt.
Ferdinand's gedrag bij zijnen wederkeer naar Spanje is wereldkundig. De deelneming van de edelen en weldenkenden diens lands, die ééns zoo levendig voor hem sprak, werd verstikt door de vervolging van de Cortes en de verbanning van de hoofden der Patriotten, door het verbod van vreemde boeken en dagbladen, door de stremming der naauw geopende bronnen van nationalen voortgang, en door de herstelling der Inquisitie, met derzelver helschen nasleep van geregtelijken moord en middernachtelijke folteringen. De kerkers derzelve, de vestingen en galeijen, waar verdienstelijke krijgslieden naast de verachtelijkste misdadigers moesten arbeiden, en de breede lijsten van verbanningen, gevangennemingen en terdoodbrengingen van dien tijd bewijzen op eene ijzingwekkende wijze, tot welken trap dweepzucht en staatkundige eigenbaat het edelste gevoel kunnen verstikken en de zwartste ondankbaarheid heiligen.
Naardien de beide mina's veelvermogende leden waren van de partij der Liberalen of Constitutionelen, ondervonden zij weldra de koelheid van het Hof en de ongenade des Konings. Den jongsten, intusschen, werd het bevelhebberschap der krijgsmagt in Mexico aangeboden; een post, die, na dien des Onderkonings, de eerste is in Nieuw-Spanje; maar hij bedankte er voor, en begaf zich, beducht voor de gevolgen, weder naar Navarra. Espoz, tot dusverre nog aan het hoofd der bergbewoners, ontving gelijktijdig een bevel, dat hem van het kommando ontzette. Naardien de zaken nu tot eene krisis gekomen waren, besloten de beide mina's, de vaan der Cortes en der Constitutie op te steken. Het ontbrak hen aan tijd, om een uitgewerkt plan te ontwerpen. Men kwam overeen, de zaak terstond uit te voeren, vóór het bekendworden des bevels, waarbij espoz van het kommando werd ontzet. De bijzonderheden van dit stoute waagstuk zijn belangrijk, en hebben iets romanesks; maar wij mogen er slechts een' vlugtigen blik op slaan. Terwijl espoz zijne
| |
| |
troepen in beweging stelde, om, op een bepaald uur, onder de wallen van Pampelona te verschijnen, begaf xaverio zich in de vesting. Aldaar trad hij straks met eenige hem bekende Officieren, wier gezindheden den Cortes gunstig waren, in verbond. Naardien hij bij de gansche Spaansche armee bemind, en zijn naam onder de voorstanders der vrijheid van groot gewigt was, noodigde hij eenigen van hen tot een feestelijk maal. Na het avondeten, wanneer het bepaalde uur naderde, trad mina eensklaps in hun midden, wendde zich met eene krachtige en alles ontvlammende aanspraak tot hen, ontvouwde de ondankbaarheid en onregtvaardigheid des Hofs, en besloot eindelijk met eene plegtige oproeping aan de verzamelde krijgslieden, om het door hen geredde land thans ook den zegen der vrijheid te schenken. - De werking was elektriek, en slaagde volkomen. Allen stonden op, en, de zwaarden kruisende, zwoeren zij, rondom de tafel staande, den eed van heilige trouw. De wachten aan het bestemde bastion werden teruggetrokken, de ladders vastgemaakt, en in de doodstilte van den nacht, naauw ademhalende van innerlijke onrust, wachtten zij tot den dageraad op de aankomst der troepen onder espoz y mina. Waren deze toen verschenen, dan ware er een nieuwe tijdkring, rijk aan groote gebeurtenissen, over Spanje opgegaan.
De oorzaken, waardoor de onderneming verijdeld werd, getuigen, wel is waar, tegen espoz beleid, maar geenszins tegen zijnen moed. Den troepen, die, in dit buitengewoon geval, veeleer aangehitst en bezield hadden moeten worden, werd zoo wel sterke drank als andere ververschingen met strengheid onthouden. Zij waren ten volle onbekend met het doel eener beweging, welke hun in vredestijd zeldzaam moest schijnen, en, na eenen marsch tot in den laten avond, begonnen zij te morren. Er ontstond verwarring in een korps, welks aanvoerder niet bemind was; de marsch werd gestaakt; een nachtelijke opstand volgde, en de soldaten wierpen zich, in verstrooide hoopen, in het veld neder, of verwijderden zich om ververschingen op te sporen. Espoz, die alleen vooruitgereden was, vond, bij het terugkeeren, een tooneel van verwarring, welke al zijne pogingen, om de orde te herstellen, deed mislukken. De misslag was onherstelbaar, en de gelegenheid ging verloren. De zamengezworenen in de vesting bekwamen weldra de noodlottige tijding, en verlieten terstond de stad.
| |
| |
Hoezeer de Spanjaarden aan strenge gehoorzaamheid gewoon zijn, en de naam des Konings voor hen ‘eene rotszwaarte’ heeft, achteden zij het echter, te dezer gelegenheid, hunner onwaardig, hunnen veldheer een haar te krenken. Xaverio mina doorreisde in volkomene veiligheid de gansche provincie, verzamelde alle vrienden, voor welke hij, van wege zijne mislukte poging, gevaar duchtte, en betrad met dertig Officieren in volle montering den Franschen boedem. Op last der regering werd hij aangehouden en bij Bayonne gevangen gezet, doch bekwam daarna zijne vrijheid weder, en scheepte zich nu naar Engeland in. Van de Britsche regering ontving hij een aanzienlijk jaargeld, naar men zegt van 2000 pond st.
Gedurende zijn verblijf in Engeland werd hij door een aantal aanzienlijke personen met de vleijendste onderscheiding bejegend, met name door een Engelsch Edelman, die hem met den Generaal scott, van de armee der Vereenigde Staten, zich toen in Engeland bevindende, in kennis bragt. Later bezorgden hem eenige voorname en vrijheidlievende Engelschen een schip met wapenen en krijgsvoorraad; en alzoo werd hij in staat gesteld, eene onderneming aan te vangen, met welke zijn geest reeds een' geruimen tijd zich bezig hield; eene onderneming, namelijk, tegen het koningrijk Mexico, als zijnde het oord, vanwaar de zwaarste slag aan het despotismus van Koning ferdinand kon worden toegebragt.
Toen mina zijn zwaard voor de onafhankelijkheid van Mexico trok, deed hij zulks in de overtuiging, dat hij voor eene zaak in de bres sprong, die met de heilige grondstellingen overeenstemde, om welker wille hij uit zijn vaderland verbannen was. Magt en eere ware zijn deel geweest, bijaldien hij van zich had kunnen verkrijgen, met den stroom der Hofgunst mede te varen; maar dit was hem, bij zijn karakter en zijne inzigten, onmogelijk. Hij achtte, met vele wijsgeeren der jongstverloopene eeuwe, en met een aantal verlichte mannen zijns eigenen vaderlands, de schatten der nieuwe wereld van ongunstigen invloed op Spanjes geluk en roem; en men kan hem alzoo geenszins met regt beschuldigen, met opzet ten nadeele zijns vaderlands te hebben gehandeld. Hij was ook Koning ferdinand geenen pligt, als onderdaan, meer verschuldigd. Banneling, voor wien elke band verbroken was door het besluit des Monarchs, die
| |
| |
eenen prijs op zijn hoofd gesteld had, bond hem geene verpligting meer aan ferdinand's troon, noch bestond ergens eene wet, zelfs niet in den vergeten Codex der Lijfeigenschap, die hem verbood, aan de roemrijke zaak der bevrijding van Mexico deel te nemen. Hij verbond zich niet, gelijk coriolanus, met de vijanden zijns vaderlands, noch wijdde hij, gelijk eugenius, zijne diensten aan vreemden Hove. Teleurgesteld in de poging, om de Cortes en de zaak der vrijheid in Spanje te handhaven, wijdde hij thans zijne gansche kracht aan den kamp voor de vrijheid in Amerika. Stout betrad hij een even gevaarvol als doornig pad, met het lot voor oogen, hetwelk eens een' hancock en washington dreigde, en een' emett en fitzgerald werkelijk trof. Hij en zijne dappere medgezellen werden het offer van hunnen moed; maar zij bezweken voor eene edele zaak. Ware mina met 1500 of 2000 soldaten, in stede van met 270, op de Mexikaansche kust geland, er is geen twijfel aan, of hij had zich regelregt den weg naar de hoofdstad des lands gebaand, en de Spaansche heerschappij aldaar zou, bijkans zonder strijd, te onder gebragt zijn. |
|
Auteursrechtvrij