Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

[p. 634]

Verhaal van het ontstaan en den voortgang der gele koorts te Barcelona.

(Uit het Rapport der Fransche Geneeskundige Commissie, naar Barcelona afgevaardigd, aan den Minister van Binnenlandsche Zaken te Parijs.)

Nimmer was de gezondheidstoestand te Barcelona bloeijender geweest, dan gedurende de lente en het begin des zomers van 1821. De 12de Julij was de verjaardag van het afkondigen der Constitutie: men wilde denzelven vieren. De tijd gedoogde zulks niet, en men stelde het feest uit tot den eerstvolgenden Zondag, den 15 Julij. Het weder was dien dag overheerlijk. Men had spiegelgevechten te water aangekondigd. Van het aanbreken des dags begaf zich de gansche bevolking buiten de stad naar de kaaijen, het strand, enz. enz. Niemand klaagde over de morsigheid der haven, (waaraan men naderhand, alsmede aan de onreinheid der straten, te onregte^(*) den oorsprong der ziekte weet) en niemand inzonderheid dacht aan het ijsselijk gevaar, dat hem omgaf!

Op dit tijdstip bevond zich in de haven een vrij groot getal schepen, zoo wel vreemde als Spaansche, en onder deze meer dan twintig, onlangs uit de Havana en Vera-Cruz met rijke ladingen aangekomen. De manschap van eenige derzelven hadden de gele koorts in de Havana gehad; andere, gedurende den overtogt, zieken en dooden. Men had de lijken in zee geworpen, en de matrassen, waarop zij onder de zwarte braking gestorven waren, behouden; men liet er zelfs, in tegenwoordigheid van den Kapitein simiane, luchten, die nog de kenteekenen dezer verschrikkelijke braking droegen. De Kapiteins dier schepen hadden de Geneesheeren der Policie van Gezondheid weten te misleiden; het verlies der manschap, welke zij niet door anderen konden doen vervangen, aan toevallige ongelukken wijtende, of wel, om zich aan de quarantaine te onttrekken, de zieken dwingende, zich te kleeden, en, met de overige matrozen en de passagiers, op het dek te

(*) In de reinste, breedste, luchtigste straat van gansch Barcelona, die van Alsato, waren huizen, waarin van 27 personen 25 stierven; en Barcelonetta, de zindelijkste, gezondste zeeplaats, die zich denken laat, telde de eerste en meeste slagtoffers.

[p. 635]

verschijnen. Al de schepen in de haven hadden, dien ten gevolge, eene drokke en vrije gemeenschap met elkander. De Officieren en de equipage gingen van het eene schip naar het andere, het zij wegens ruilhandel, het zij vermaakshalve. Zij ontvingen levensmiddelen, en gevolgelijk ook bezoeken, van buiten. Timmerlieden, smeden enz. werkten er, om de bekomene schaden te herstellen. Douaniers en anderen kwamen er ambtshalve. De feestviering van den 15 Julij verdubbelde de gemeenschap, en maakte dezelve nog vertrouwelijker. De Kapiteins deden hunne familie en vrienden aan boord komen; de matrozen bragten en behielden er hunne vrouwen dagen aaneen; en men mag vrijelijk onderstellen, dat velen van hen 's nachts op de matrassen en dekens sliepen, op welke de gestorvenen hadden gelegen. Alles spande alzoo zamen, om aan zoo vele en verschillende personen die toenadering te verschaffen, en onder hen, om het zoo eens uit te drukken, die doodelijke zamenmenging voort te brengen, van welke de Epidemiën der gele koorts in Spanje schier overal haren oorsprong ontleenden.

Een der fraaiste schepen op de reede was de Grand Ture. Van veertig personen, die dit schip beklommen, ten einde het spiegelgevecht te zien, stierven, binnen weinige dagen, vijfendertig. (De echtheid van deze, en van andere daadzaken, op andere schepen voorgevallen, is den Minister door de vereischte bijlagen gebleken.)

Welhaast verspreidde zich het gerucht, dat ziekten van een' verdachten aard zich vertoonden in het burger-hospitaal, in de stad zelve, en in Barcelonetta. De ondergeschikte Junta's zonden deswege berigt aan de opperste Junta. Het is zeer waarschijnlijk, dat de door het bestuur genomene maatregelen de noodige zamenwerking, uitgebreidheid en spoed derfden, en zelfs te laat kwamen. Het was niet vóór den 6 Augustus, dat zich de Junta's van Gezondheid vereenigden, om meer krachtdadige middelen te beramen. Men besloot, het Lazaret te openen en gereed te maken, om daarin al de zieken, die men konde opsporen, bijeen te brengen. Te dien einde gelastte men, de in de haven voor anker liggende schepen te onderzoeken, alsmede de hospitalen en de huizen te Barcelona en Barcelonetta, waarin zich zieken bevonden. Men sloot de haven, en deed de verdachte schepen bewaken. Later stelde men voor, om Barcelonetta af te sluiten; doch men schroomde te ver te gaan. Onge-

[p. 636]

lukkig had deze schroom de overhand. Nog later rigtte men Lazaretten van waarneming op. Eindelijk nam men het besluit, om de schepen, die zieken of dooden hadden gehad, naar Mahon te zenden, of te doen zinken.

Deze wijze maatregelen schenen te gestreng, en wekten misnoegen. Die misnoegdheid werd begunstigd door de kibbelarijen der Geneesheeren, door het bestuur geraadpleegd. De verschillende geneeskundige afdeelingen hebben aldaar hare bijzondere voorregten, die haar onafhankelijk van, en jaloers omtrent elkander doen zijn. Dit had ten noodlottigen gevolge, dat, hetgeen de eene corporatie van Geneesheeren wegens de ziekte beweerde, door eene andere regtstreeks werd ontkend. Terwijl de een staande hield, dat dezelve de gele koorts van de Antilles was, dus uitheemsch en volstrekt besmettelijk,^(*) beweerde de ander, integendeel, dat zij slechts eene koorts was, eigen aan het saizoen, doch aangezet door de hitte en plaatselijke oorzaken, eene onregelmatige, onbepaalde koorts, een eenvoudige en niet besmettelijke typhus. Doch, welke partij de waarheid op hare zijde had, het besluit des bestuurs behoorde hetzelfde geweest te zijn: in beide gevallen had men de zieken van elkander moeten afzonderen, en omtrent een gering kwaad te werk gaan, alsof het een groot onheil geweest ware; maar men verzuimde zulks, en hield zich bezig met twisten; de gemoederen verhitteden zich meer en meer, en de haat, wiens gif door dergelijke geschillen steeds venijniger werd, vervoerde tot uitersten, die schier ongeloofelijk schijnen.

De geschillen tusschen de Geneesheeren sloegen over tot

(*) Een spoedig aangrijpen; pijnen in het hoofd, den nek, den rug, de lenden, de geledingen; invallen der oogen, kleuring des aangezigts, pijn voor het hart, koorts; vervolgens, na eene misleidende kalmte van een, twee, drie dagen, of van eenige oogenblikken, bloedingen uit den neus, het tandvleesch, de tong, den regten darm, enz.; een verscheurende hik, die schreeuwen van smart afperst; brakingen, of van gal-, of van bruine, zwarte, kastanje-, koffij-, chocoladekleurige stoffen, of enkel bloed; stoelgang van denzelfden aard; gele kleur, of gedeeltelijk of algemeen, van het wit der oogen, en het vel; verval van pols en krachten; verhinderde waterlozing, of schaarsche, troebele, bruine, zwarte, bloedige urin; koude der uiterste ledematen, ongemeene zwakte, en, in verre de meeste gevallen, de dood: dusdanig was de zamenloop der verschijnselen, welke de ziekte kenmerkten, en in dezelve der Fransche Geneeskundige Commissie de gele koorts deden herkennen, welke men waarnam in de Antilles, in de Vereenigde Staten van Amerika, en die sedert den jare 1800 zich zoo dikwijls vertoond heeft te Cadix, te Sevilië, te Xeres, te Malaga en in andere steden van het zuiden en het oosten van Spanje.

[p. 637]

het volk, en hadden de verwachte gevolgen. Één dezer begrippen vleide maar al te zeer de bijzondere belangen, om niet met geestdrift te worden omhelsd; en dit begrip was juist het ergste van alle. Men vloekte en stond zelfs die Geneesheeren naar het leven, die de kwaal zoo gelukkig herkend hadden; men noemde hen, spottend en honend, de makers der gele koorts. Deze noodlottige verdeeldheden stelden elken heilzamen maatregel te leur, en maakten het onmogelijk, iets goeds te bewerkstelligen. In stede van gehoorzaamheid, veroorzaakte elke gestrengheid, bij het toenemen des kwaads, slechts oproer. De vier gebroeders prats, timmerlieden van Barcelonetta, werkende op de Grand Ture, werden er door de sterkst mogelijk gekarakteriseerde gele koorts besmet. Men bragt hen naar het Lazaret. Zij overleden allen, schier bij hunne aankomst, den 14 Augustus; en het Lazaret, reeds in een' kwaden reuk, werd er slechts te meer om gehaat. Zij hadden de ziekte hunnen vader en zuster medegedeeld. Men wilde prats, den vader, doen vervoeren, niet naar het Lazaret, maar naar een fraai badhuis, aan zee gelegen. Te dien einde begaf zich het bestuur, den 16den, vergezeld van eene escorte te paard, derwaarts. Terstond kwam de geheele bevolking van Barcelonetta op de been. Zij ontweldigden prats uit de handen van hen, die hem kwamen halen; en, in eene blinde vervoering, namen mannen en vrouwen hem om strijd in hunne armen, overdekten hem met kussen, baadden zich, als 't ware, in zijn zweet, en wreven zich aangezigt, borst en leden in zijne nog warme, vochtige en door de zwarte braking besmette kleederen; zoo levendig was de overtuiging, met welke men hen vervuld had, dat de kwaal geene gele koorts, of, voor 't minst, dat die koorts niet besmettelijk was! Deze mannen, deze vrouwen, veroorzakers van het tumult, ontvingen weldra het loon hunner ouvoorzigtig- en hardnekkigheid; zij volgden prats, die nog denzelfden dag stierf, zonder dat zoo vele spoedige sterfgevallen vermogend waren hun de oogen te openen. - Dit was het gevolg van de heillooze geschillen der Geneesheeren.