Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Een edelmoedig bedrijf uit de nieuwste geschiedenis.

Schouwspelen en Romans ontwikkelen ons de schitterendste trekken van het menschelijk hart. Onze verbeelding ontvlamt; maar ons hart blijft koud. Althans de gloed, waarin het op deze wijze gezet wordt, is slechts voor een oogenblik, en bevriest voor het werkzame leven. In hetzelfde tijdstip, dat ons de praallooze goedhartigheid van den eerlijken weldoener, in een boek, bijna tot tranen toe roert, graauwen wij misschien eenen aankloppenden bedelaar wrevelig weg. Wie weet, of niet juist deze gekunstelde overbrenging in eene denkbeeldige wereld onze zelfstandigheid in de wezenlijke ondermijnt? Wij zweven hier als om de twee uitersten der zedelijkheid, engel en duivel; en het midden tusschen die twee, den mensch, laten wij liggen.

De volgende anekdote van twee Duitschers heeft eene onbetwistbare verdienste; - zij is waar. Ik hoop, dat zij mijne lezers warmer zal doen blijven, dan alle de boekdeelen van Grandison en Pamela.

Twee broeders, Barons van W..b, waren beide verliefd

[p. 338]

geworden op eene jonge, voortreffelijke Freule van W...r, zonder dat de een iets van de genegenheid des anderen wist. Beider liefde was teeder en sterk, dewijl zij de eerste was. De Freule was schoon, en gevoelig van natuur. Beide lieten hunne neiging tot vollen hartstogt aangroeijen, daar geen van hen het gevaar kende, dat voor hun hart het verschrikkelijkste was, zijn' broeder tot medeminnaar te hebben. Beide verschoonden zij het meisje van eene vroege bekentenis; en zoo bedrogen zich beide, tot dat het toeval onverwacht het geheele geheim hunner gevoelens openbaarde.

Reeds was beider liefde ten hoogsten top geklommen. Die rampspoedige neiging, de liefde, die onder het menschelijk geslacht bijkans even zoo gruwzame verwoestingen heeft aangerigt als haar afschuwelijk tegenovergestelde, had reeds de gansche ruimte van hun hart ingenomen, zoodat wel van geene zijde eene opoffering mogelijk was. De Freule, vol medelijden met den treurigen staat der beide ongelukkigen, waagde het niet, voor een' van twee eene beslissende uitspraak te doen, maar onderwierp hare genegenheid aan het oordeel der broederlijke liefde.

Overwinnaar in dezen hagchelijken strijd tusschen pligt en gevoel, (welken onze filozofen altijd zoo vaardig beslechten, en de mensch in het gewone leven zoo traag onderneemt) sprak de oudste tot den jongeren broeder: ‘Ik weet, dat gij mijn meisje bemint, zoo vurig als ik. Ik wil niet vragen, voor wien een ouder regt pleit. Blijf gij hier; ik ga de wijde wereld in; ik wil pogen, haar te vergeten. Kan ik dat, broeder, dan is zij de uwe, en de Hemel zegene uwe liefde! Kan ik het niet - nu dan, ga gij op uwe beurt heen, en doe desgelijks!’

Hij verliet onmiddellijk Duitschland, en spoedde zich naar Holland. Maar het beeld van zijn meisje spoedde hem na. Ver van de luchtstreek zijner liefde, verbannen uit den oord, die de geheele zaligheid zijner ziel in zich besloot, en in welken hij alleen leven kon, werd de ongelukkige ziek, gelijk de plant verkwijnt, die de Europeër aan het moederlijke Azië ontrukt, en, ver van de mildere zon, in ruwer aardbol wil dwingen. Wanhopig bereikte hij Amsterdam; daar wierp hem eene heete koorts op het krankbedde. De beeldtenis zijner éénige heerschte in zijne ijlende droomen; zijne genezing hing af van haar bezit. De geneesheeren waren bezorgd voor zijn leven; flechts de hoop, van zijne be-

[p. 339]

minde weder te zien, rukte hem ter naauwer nood als uit de kaken des doods. Als een wandelend geraamte, het verschrikkelijk beeld van den knagenden kommer, kwam hij in zijne vaderstad terug, duizelde langs de straten, naar het huis, naar het vertrek zijner beminde, waar hij zijnen broeder vond. ‘Broeder! hier ben ik weder. Wat ik mijn hart gevergd heb, weet Hij, die in den hemel woont. Ik kan niet meer!’ - Beseffeloos zonk hij in de armen der Freule.

De jongere broeder was niet minder vastberaden. Binnen weinige weken stond hij reisvaardig. ‘Broeder! gij droegt uwe smart tot naar Holland; ik wil beproeven, haar verder te dragen. Alleen, leid haar niet naar het altaar, eer ik u schrijve. Deze éénige voorwaarde durft de broederlijke liefde bedingen. Ben ik gelukkiger dan gij - in Gods naam, zoo moge zij de uwe zijn, en de Hemel zegene uwe liefde! Ben ik het niet, dan beschikke de Hemel verder tusschen ons! Vaarwel! Bewaar dit verzegeld pakje, en breek het niet open, eer ik van hier ben; - ik ga naar Batavia.’ En zoo sprong hij in den wagen.

Half zieltogende staarde de blijvende hem na. Hij had den broeder in edelmoedigheid overtroffen. Den achtergeblevenen bestormde de liefde, en te gelijk de smart over het verlies van den edelsten man. Het gedruisch van den rollenden wagen donderde hem door het hart. Men vreesde voor zijn leven. De Freule.... maar neen! daarvan zal het slot melden.

Men brak het pakket open. Het was eene geldige vermaking van alle zijne Duitsche bezittingen, welke de broeder zou tot zich nemen, als het den vlugteling in Batavia wèl ging. De moedige overwinnaar van zichzelven ging op een Hollandsch koopvaardijschip onder zeil, en kwam gelukkig te Batavia aan. Weinige weken daarna zond hij den broeder de volgende regels: ‘Hier, waar ik God, den Almagtigen, dank; hier, op de nieuwe aarde, denk ik aan u en aan onze liefde met al de sombere vreugd eens martelaars! De nieuwe tooneelen en lotgevallen hebben mijne ziel verruimd. God heeft mij kracht geschonken, om der vriendschap het moeijelijkst offer te brengen. U zij... hier viel een traan, maar de laatste; ik heb overwonnen... u zij de Freule! - Broeder! ik mogt haar niet bezitten; dat heet: zij zou met mij niet gelukkig zijn geweest. Zoo haar ooit de gedachte inviel, dat zij het met mij wel geweest ware... Broeder! broeder! deze gedachte druk ik u op de ziel. Vergeet nooit, hoe duur gij haar

[p. 340]

verwierft! Behandel den engel altijd, zoo als uwe jeugdige liefde het u thans ingeeft. Behandel haar als eene dierbare erfmaking eens broeders, dien uwe armen nooit weder omvatten zullen. Schrijf mij niet, wanneer gij uwe bruiloft viert. Mijne wonde bloedt nog altijd. Schrijf mij, hoe gelukkig gij zijt. Mijne daad is mij waarborg, dat God ook mij in vreemde wereld niet zal verlaten.’

De verbindtenis werd voltrokken. Een jaar duurde de zaligste echt. Toen - stierf de vrouw. Eerst stervende bekende zij aan hare vertrouwelinge het noodlottig geheim haars harte - zij had den laatst vertrokkenen het meest bemind.

Beide broeders leven nog. De oudste op zijne goederen in Duitschland, voor de tweede maal gehuwd. De jongste bleef in Batavia, en werd een vermogend en aanzienlijk man. Hij deed eene gelofte van nooit te huwen, en heeft dezelve niet verbroken.

Uit het Hoogduitsch van f.v. schiller.