Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Eenige Brieven over de Opvoeding, van eene Moeder aan hare Dochters, door Wilhelmine van Gersdorf, geb. Van Gersdorf. Vrij uit het Hoogduitsch vertaald. Te Breda, bij W. van Bergen en Comp. 1821. In gr. 8vo. 234 Bl.

Wij wenschen het goede, dat in dit werkje voorkomt, eene rijkelijke behartiging. Of de lezeressen in ons vaderland, echter, niet van oordeel zullen zijn, dat zij dit goede elders onderhoudender voorgedragen kunnen vinden, en dat het in dit werkje aangebodene juist niet uit andere landen tot ons had behoeven over te komen, hiervoor durven wij niet instaan. Wij zien niet in, waarom het ‘Brieven over de Opvoeding’ heet. Het behelst een dor, in deelen en onderdeelen gesnipperd, voorstel, waardoor de moeder hare dochters over alle kapittels der bespiegelende en beoefende wijsbegeerte onderhoudt, begin-

[p. 676]

nende met de logica, en eindigende met de staatkunde, (!) die verdeeld wordt in huishoud- en regeringskunde; terwijl bij de eerste gelet wordt op de volgende onderdeelen, het huwelijk en de opvoeding der kinderen, en bij de behandeling der laatste de meisjes onderrigt worden aangaande de verstandige inrigting des algemeenen welzijns in het geheel, of de keuze des regeringsvorms, over de inwendige zekerheid en het inwendig landswelvaren, over de zorgvuldigheid des regeerders voor het verstand en de kennissen (de bekenden?!) der burgers, over de zorg des staats voor het leven, de eer en het genoegen der burgers, over de handhaving der wetten volgens eene billijke geregtigheid, en over de zorg voor de regering des geheels! - In den eersten brief vermaant de moeder hare dochters: ‘Slaat den verliefden jongeling liever eene bijeenkomst (tête â tête) af; ontneemt den dansmeester een uurtje, of blijft zoo veel korter in uwe schitterende gezelschappen; kortom, zendt den liereman spring in 't veld, amor namelijk, met zijne bonte rarekiekkas, altoos bij tijds naar huis, en gij zult oogenblikken genoeg vinden, welke gij tot ernstige en wetenschappelijke oefeningen kunt besteden.’ Volgens den tweeden brief brengt ons de Godgeleerdheid tot de kennis van den eenigen waren God. Bl. 40 lezen wij: ‘Men denkt verschillend over haren [het water der zee en rivieren levert de stof voor deze periode] oorsprong; maar het waarschijnlijkste is, dat, wijl de grond der zeeën diep is, de vloeibare ligchamen zich in de diepte moetén vergaderen;’ en op bl. 42: ‘Dezelve [de bliksem] kan minder van de zon haren oorsprong hebben, dan van eene inwendige ontbranding, die geen uitwendig vuur noodig heeft, en welke, door verscheidene drooge [NB] uitwasemingen der aarde, in vochtige [NB] wolken opgetrokken wordende,’ enz. En bl. 43 zijn de aarde, delfstoffen en steenen ‘die aardsche ligchamen, bepaaldelijk tot een der drie rijken van de natuur behoorende, waarin men de dingen eener benedennatuurkunde [wat ter wereld is dat voor een

[p. 677]

ding?] gewoonlijk verdeelt, namelijk tot het rijk der delfstoffen.’ - Het werkje is vol stalen van Mevrouw van gersdorf's geleerdheid, en van aanhalingen uit Hoogduitsche Schrijvers, welke men dan aan den voet der bladzijden in het origineel op den koop toe krijgt. Wat onze dochters met de kennis der regeringskunde te maken hebben, zien wij niet door. - De figuurtjes op het vignet zijn evenredig aan het werk, namelijk stijf, en twee er van zijn blind - ten minste zij komen ons zoo voor.