Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

[p. 451]

De operative Heelkunde stelselmatig voorgedragen door A.G. van Onsenoort, Doctor in de Heel- en Geneeskunde, enz. enz. Iste Deel. Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1822. In gr. 8vo.

Niet zonder reden zegt de bekwame Schrijver, in de Voorrede van dit zijn werk, dat, wanneer men de vorderingen der Heelkunde sedert de laatst verloopene dertig jaren in aanmerking neemt, en acht geeft op de voortreffelijke voortbrengselen, welke door zoo vele (door hem opgesomde) beroemde mannen tot opbouw dezer kunst zijn aangebragt, men gereedelijk zal inzien, dat in ons Vaderland sedert langen tijd de noodzakelijkheid gevoeld werd, om een Leerboek over de heelkundige Kunstbewerkingen te bezitten, hetwelk, gelijk staande met de hoogte der wetenschap, dat van le blanc, in den jare 1791 door leurs in het licht gegeven, kon vervangen. Wij geven hieraan onze volkomene toestemming, te meer nog, dewijl wij menigmaal getuigen zijn geweest van den staat der verachtering van velen onzer Heelmeesters in de verbeterde wijzen der kunstbewerkingen, en kunnen dus niet anders, dan de onderneming des Schrijvers, die door zijne Verhandeling over de graauwe Staar en den kunstigen Oogappel reeds gunstig bij ons bekend staat, toejuichen.

Er was voorwaar een werk van dien aard hoogst noodig, en gelukkig dat het door een' man is ondernomen geworden, die, behalve de gelegenheden, waarin hij verkeerd heeft en nog bij voortduring verkeert, om zich in het werkdadige der heelkundige kunstbewerkingen de meest mogelijke volmaaktheid te verwerven, eene uitgebreide belezenheid toont te bezitten, waardoor men met grond mag vooronderstellen, dat er wel niets belangrijks opzigtelijk dit onderwerp zal achtergelaten worden.

Ten slotte zijner Inleiding, in welke hij van de heelkundige Instrumenten en mechanische werktuigen, en over

[p. 452]

de heelkundige kunstbewerkingen in het algemeen spreekt, verdeelt hij de kunstbewerkingen, volgens de leer van richerand, in drie hoofddeelen, en handelt in het eerste derzelve over die, welke de verandering van den staat der levenseigenschappen ten oogmerk hebben; in het tweede, over die, welke de verhelping eener mechanische stoornis ten doel hebben, die noch door den leefregel, noch door geneesmiddelen kan worden weggenomen; en in het derde, over die, welke de geheele verwijdering van eenigerhande onnut geworden deel van het ligchaam, waardoor het leven des lijders in gevaar zou kunnen geraken, vorderen.

De heelkundige werktuigen worden door hem in twee klassen, en deze wederom in verschillende soorten onderscheiden, nadat hij vooraf de verdeeling derzelve door andere Schrijvers met weinige woorden heeft opgegeven.

Tot de eerste klasse, welke de eigenlijk gezegde Instrumenten bevat, worden, als zoo vele bijzondere soorten, gebragt, de snijdende, zagende, hakende, knijpende, drukkende, geneesmiddelen bevattende, tot onderzoek, tot geleiding, ter afbinding, ter reiniging dienende, verwijdende en tot krachtuitoefening geschikte Instrumenten; terwijl onder de tweede klasse gerangschikt worden de mechanische werktuigen, die wederom in drie soorten onderscheiden worden, als 1^o. die, welke ter herstelling van gebrokene of verplaatste deelen dienen, 2^o. die, welke ter verbetering van eenig aangeboren of verkregen gebrek of wangestalte gebruikt worden, en 3^o. die, welke de vergoeding van eenig verloren deel bewerkstelligen.

Kort, doch zoer duidelijk en bevattelijk, worden de tot deze klasse behoorende werktuigen voorgedragen, en die, welke als minder bekend voorondersteld worden, naauwkeurig afgebeeld en naar derzelver afmetingen beschreven. Ook vindt men eene opgave van het zamenstel der Instrumenttasschen, welke bij de kweekelingen in het groote Rijks militaire Hospitaal in gebruik zijn, en van het heelkundig Veldtoestel, hetwelk, als eene patroontasch gedragen, in een beknopt bestek, een amputatie- en trepa-

[p. 453]

natie-stel, benevens eenige Instrumenten tot andere operatiën, bevat.

Over de heelkundige kunstbewerkingen in het algemeen sprekende, geeft de Schrijver vooraf de voornaamste gevallen op, welke de uitoefening eener kunstbewerking vorderen, en brengt het groot getal der kunstbewerkingen onder zes afdeelingen of klassen, te weten 1^o. tot de verdeeling (diaeresis), 2^o. tot de hereeniging of herstelling (synthesis), 3^o. tot de uithaling of wegneming (exaeresis), 4^o. tot de bijvoeging of verhelping (prothesis), 5^o. tot de verwijding (parectasis), en 6^o. tot de drukking (sumpiesis). Daarna gaat hij over tot de ontvouwing der algemeene en bijzondere regelen, welke bij elke belangrijke operatie behooren in acht genomen te worden; en deze worden met zoo veel naauwkeurigheids opgegeven, dat er deswege wel niets te wenschen zal overblijven.

Het eerste hoofddeel, hetwelk de algemeene kunstbewerkingen bevat, die de verandering van den staat der levenseigenschappen ten doel hebben, wordt in vier afdeelingen gesplitst, en elke afdeeling wederom in eenige hoofdstukken verdeeld, onder welke de verschillende, tot het doel der afdeeling behoorende, operatiën beschreven worden.

De eerste afdeeling bevat de kunstbewerkingen, welke het voortbrengen eener oppervlakkige of dieper indringende mechanische prikkeling op het ligchaam ten oogmerk hebben; waartoe in de vijf eerste hoofdstukken gebragt worden, het drooge koppen; de naaldsteek; het aanwenden der geneeskundige Elektriciteit; der dierlijke Elektriciteit, en van het Magnetismus.

In de tweede afdeeling worden die algemeene kunstbewerkingen voorgedragen, door welke men, behalve den prikkel, nog daarenboven een' kunstmatigen uitvloed wil te weeg brengen; en hiertoe worden in de vijf volgende hoofdstukken gebragt, het aanleggen van spaanschevliegpleisters; het zetten van etterdragten; het zetten van het haarsnoer, en het aanwenden der brandmiddelen.

[p. 454]

De derde afdeeling, in welke de algemeene kunstbewerkingen werden afgehandeld, die eene plaatselijke of algemeene bloedsontlasting ten oogmerk hebben, maakt ons, van het elfde tot het zestiende hoofdstuk, bekend met het zetten van bloedzuigers; met de inkerving; met het bloedige koppen; met de aderlating, en met de slagaderopening.

Tot de vierde afdeeling behooren de algemeene kunstbewerkingen, waardoor men eenigerhande stof in het ligchaam brengt, welke tot vergoeding van het verlorene, tot verhoeding, verhelping, of tot de voortbrenging eener ziekte strekt. De tot dat oogmerk dienende operatiën worden van het zestiende tot het twintigste hoofdstuk voorgedragen, en zijn: de inspuiting; de heelkundige ingieting; de heelkundige overgieting, en de inenting der koepokken.

Van het tweede hoofddeel worden de twee eerste afdeelingen behandeld, en in de eerste derzelve die kunstbewerkingen beschreven, welke de scheiding van de bewerktuigde zamenstelling vorderen, hetzij ter vergrooting van te naauwe, of ter herstelling van geheel geslotene uitwendige natuurlijke, of ter vorming van kunstige openingen. De daartoe noodige operatiën, welke van het twintigste tot het drieëndertigste hoofdstuk voorkomen, zijn: de scheiding der zamengegroeide oogleden met elkander en met den oogbol; de operatie der traanpijpzweer; de vorming van den kunstigen oogappel; de kunstbewerking ter opening van vernaauwde of geslotene neusgaten; die voor den toegesloten' uitwendigen gehoorweg; die tot de doorboring van het trommelvlies; de kunstbewerking van met elkander vereenigde lippen; de operatie der speekselpijpzweer; die van het vorschgezwel; de kunstbewerking ter verdeeling der ondoorboorde of te naauwe voorhuid; die ter verhelping der vernaauwde, der toegeslotene, of wel ter vorming van eene nieuwe opening des piswegs; de kunstbewerking ter verdeeling der toegeslotene vrouwelijke teeldeelen; die ter verhelping van den te naau-

[p. 455]

wen, van den toegeslotenen, van den van den gewonen weg afwijkenden, of van den ontbrekenden aars.

In de tweede afdeeling komen voor, de kunstbewerkingen, door welke tegennatuurlijk bestaande vasthechtingen, onregelmatig gevormde likteekens, en verkorte spieren of pezen verholpen worden. Hiertoe komen, van het drieëndertigste tot het zesendertigste hoofdstuk ingesloten, in aanmerking, de verdeeling des tongriems; van het toompje der voorhuid; van de zamengegroeide vingeren of teenen; de vernietiging of verhelping van onregelmatig gevormde likteekens, en de kunstbewerking ter verdeeling van verkorte spieren of pezen.

Bij de beschrijving van elke afzonderlijke operatie treedt de Schrijver aanvankelijk in een beknopt verslag van de geschiedenis derzelve, hetwelk wij aangenaam en tevens leerzaam vinden; vervolgens gaat hij over tot de ontvonwing der bepaling, van de aanwijzingen en tegenäanwijzingen, der voorzegging, van het toestel tot eene of meer bijzondere methoden, van de plaatsing des lijders, van den operateur en der helpers, van de kunstbewerking zelve, van de toevallen, welke gedurende en na de kunstbewerking kunnen voorkomen, en somtijds ook van de opvolgende behandeling.

Eindelijk moeten wij betuigen, het boek met veel genoegen gelezen te hebben, en kunnen niet nalaten, den Schrijver den welverdienden lof, waardoor wij hem tevens tot de ijverige en gelukkige volvoering van zijnen arbeid trachten aan te sporen, toe te zwaaijen. - Behalve op de in het errata-blad aangeteekende fouten, stieten wij nog hier en daar op eene kleine zinstorende drukfeil, welke door elk' aandachtig' lezer nogtans ligtelijk zal verbeterd worden. Ook komt het ons voor, dat het verschil der vaten enz. in de ontleedkundige afbeeldingen wel door onderscheidende kleuren behoorde aangewezen te zijn; ten minste zou zulks de waarde derzelve voor mingeoefenden aanmerkelijk vergrooten. - Voor het overige wenschen wij het werk veel lezers, en den Uitgever, die voor eene goede uitvoering geene kosten spaart, een ruim debiet.