Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Nalatenschap van Rosalie van Alban, door F. Jakobs. Naar de tweede Hoogduitsche Uitgave. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. In gr. 8vo. 372 Bl.

Dit boek is langer onaangekondigd blijven liggen, dan deszelfs inhoud wel verdiende. Het is geen roman, zegt de voorredenaar; het is althans geen gewone of bloote roman, zeggen wij hem gaarne na. De hooggeleerde schrijver zelf heeft zich later afgelaten tot de zamenstelling van geschiedenissen, welke vrij wat meer in den trant van genoemde boekensoort vallen. Bij ons zou een beroemd Professor in de oude Litteratuur welligt meenen, zijnen stand niet weinig te kort te doen, door de uitgave van dergelijke, meest onderhoudende geschriften voor het volk, althans met zijnen naam daarvoor. Trouwens, nepos leerde ons op de scholen alreeds, non eadem omnibus esse honesta atque turpia, dat niet overal hetzelfde tot lof of schande gerekend wordt. En gewis, niemand behoeft zich het schrijven van zulk een werk, als het onderhavige, te schamen. ‘Het hangt een hoogst

[p. 432]

bekoorlijk tasereel op van eene godsdienstige jeugd en eenen vromen ouderdom; het spreekt liefderijk vermanend en waarschuwend tot allen, en tracht het hart reeds vroeg ten hemel te heffen en voor altoos daaraan te verbinden.’ Deze woorden van de voorrede zeggen niet te veel. Het werkje is inderdaad uitmuntend geschreven, en bevat niet alleen zeer zuivere godsdienstige denkbeelden, maar ook veel bevalligs, natuurlijks, roerends, en somtijds vernuftigs. En het eerstgenoemde verdient, in zekeren zin, te meer aanprijzing, omdat de hoofdpersoon, en trouwens al de anderen, worden voorgesteld als Roomschkatholijk.

Het zijn brieven van en aan de Freule d' Alban, benevens eenige, tusschen hare vrienden en betrekkingen gewisseld, haar dagboek, en nog eenige gedachten van haar, die wij hier aantreffen. Het brave, vrome meisje heeft, bij hare ziekelijkheid, van ontaarde bloedverwanten, behalve den dood harer moeder, nadat haar vader reeds vroeger gestorven was, niet weinig te lijden, en volgt hare ouders al spoedig in het graf.

De gedachte kwam onder het lezen bij ons op, of Rosalie inderdaad wèl en verdienstelijk handelde met het verdragen en verzwijgen der onaangenaamheden, haar door nicht en tante aangedaan, daar deze toch blijkbaar strekten om haren dood te bevorderen of te bespoedigen. Het is bekend, dat onze Saartje Burgerhart zoo veel geduld met tante Hofland en vrienden niet had; en ook dat Saartje dient toch eenigermate als model voor beminnelijke jonge meisjes. Het is een soortgelijk verschil, als men tusschen het sterfbed van Julie, bij rousseau, en Clarisse, bij richardson, aantreft. De eerste zegt, zich bij haar leven tot den dood te hebben voorbereid, en wijdt hare laatste oogenblikken, met volle bedachtzaamheid, aan man en kinderen. De laatste, daarentegen, is onophoudelijk in godsdienstige oefeningen verdiept. En toch zou men denken, dat de minnares van St. Preux nog al iets meer te vereffenen moest vinden, dan de blanke en mishandelde onnoozelheid, het slagtoffer der kwaadaardigheid en helsche list van eigene familie en minnaar.

Misschien ligt de waarheid wel wederom in het midden, en is deze Nalatenschap niet geheel vrij te pleiten van somberheid en zekere dweeperij. Doch gewis zijn zij van de beste soort, als tegengift voor de Duitsche ligtzinnigheid vooral niet te verwerpen, en, door veel aardigs en vervrolijkends, in het verhaal ook geenszins vervelend. Wij ont-

[p. 433]

houden ons met moeite van het geven eeniger stalen van dit bevallig vernuft.

Doch wij moeten niet verzwijgen, dat de lezer meer ontvangt, dan hij verwachten kan. Wij weten zelve niet, of dit mede moet gerekend worden tot de nagelatene papieren van Jonkvrouwe d' Alban, dan of de schrijver, zoo niet de vertaler, het er heeft bijgevoegd; maar kort vóór de driehonderdste bladzijde begint een afzonderlijk stuk: Gedenkwaardigheden uit het Leven van de Gravin Catharina van Sendoval, door haarzelve beschreven, dat ons toeschijnt, vrij meer, dan het andere, een voorkomen te hebben van wezenlijk gebeurde zaken te bevatten. Kort zijnde, is het ook vooral niet minder onderhoudend en belangrijk. Voor het overige heerscht dezelfde godsdienstige, ja hoogernstige toon in dit verhaal; en schijnt daarop wel bijzonder te doelen, wat in de voorrede van eenen vromen ouderdom wordt gezegd.

In één woord, allen, die het stichtelijke aan het aangename wenschen te paren, prijzen wij van ganscher harte dit schoone werkje aan.

De vertaling is zuiver en vloeijend. Alleen bevreemdde ons het sofa, als ook Antonie voor een vrouwenaam; en meenen wij, dat vreugde in onze taal geen meervoud heeft, als ook, dat liefderijk doorgaans beter Hollandsch is dan liefdevol. Doch dit zijn kleinigheden.