Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Bepeinzingen over het Avondmaal des Heeren, door J.G.A. Hacker, Koninglijk-Saksisch Evangelisch Hofprediker. Een Handboek voor Christenen uit alle standen. Uit het Hoogduitsch. Te Franeker, bij G. Ypma en T.J. Tuinstra. In kl. 8vo. 192 Bl.

Het strekt zeker tot geene geringe aanprijzing voor dit werkje, dat het met voorkennis en medewerking van den voortreffelijken reinhard, vóór nu reeds negen jaren, werd uitgegeven. Van dien edelen Leeraar vindt men hier dan ook vier overdenkingen, deels uit zijne gedrukte leerredenen, maar naar het doel van dit boekje gewijzigd, overgenomen, deels uit zijne papieren aan zijnen ambtgenoot hacker medegedeeld.

Wij weten niet, of van dit vóór twee jaren reeds vertaalde werkje elders aankondiging geschied, noch of hetzelve reeds bekend zij bij het deze soort van schriften lezende publiek, dat, Gode zij dank! in ons vaderland niet klein moet wezen; ons was het geheel onbekend, en kwam het eerst zoo laat in handen, dat wij geene verschooning noodig hebben te vragen voor niet vroegere beoordeeling.

Tot de mededeeling der XXIV afdeelingen, uit welke dit boekje bestaat, ontbreekt ons ruimte. De eerste: Het Avondmaal des Heeren een gedenkstuk van de hoogste beteekenis, is van reinhard. Recensent heeft de laatste van deszelfs vijfde tiental uitgelezene leerredenen, die

[p. 355]

denzelfden titel draagt, vergeleken met dit stukje, en, ja - de vertaler mag zeggen, dat uit die leerrede deze overdenking overgenomen, maar voorts geheel anders gewijzigd is; alleen dezelfde hoofdzaken worden in dezelfde volgörde overwogen.

Of er nog behoefte ware aan een zoodanig boekje tot stichting vóór, bij en na het avondmaal; of zoodanige boekjes niet te zeer kunnen vermenigvuldigd worden, zoodat men althans de vertaling van geschriften van deze soort beter achterwege liet: deze vragen zouden verschillend beantwoord worden door den vertaler van dit werkje en den recensent. Niet allen, echter, hebben alles; en indien dit bundeltje van overdenkingen dáár komt, waar zoodanige handleiding nog ontbeerd wordt, en het hier gegeven onderwijs wèl besteed is; waar het of zoodanig avondmaalsboek verdringt, in hetwelk het verheven doel der instelling van deze heilige plegtigheid in geene genoegzame aanmerking genomen wordt, als de beste drangreden tot christelijke godzaligheid, en de beste geruststelling van het hart des boetvaardigen; of zoodanig onderwijsboek, in hetwelk de dorre systematische voordragt het harte koud laat, of de dweepende trant der onderwijzing slechts onvruchtbare, voor troost en deugd nuttelooze, ja schadelijke aandoeningen verwekt; - indien dit boekje het gebrek aan eenige, of aan eene goede handleiding - schoon dit waarlijk niet behoeft te bestaan - vervullen mag, zal de recensent zich zeer verblijden, die het daartoe, met zijn gansche hart, aanprijst.

Het overzigt der opschriften doet intusschen reeds vermoeden, dat men hier dikwijls hetzelfde zal wedervinden; en dit is inderdaad te veel het geval. Niet alleen heeft men meer dan eenmaal als een zoogenoemd onderdeel reeds gelezen, waaraan dan weder eene geheele afdeeling besteed wordt, maar dezelfde denkbeelden en redeneringen vindt men nu in deze, dan in geene afdeeling weder op nieuw voorgedragen. Dit veroorzaakt eene onnoodige uitvoerigheid. Het bekende ‘nunquam satis dicitur,

[p. 356]

quod nunquam satis discitur’ mag hier echter, tot billijke verontschuldiging, toegepast worden.

Wij twijfelen er geenszins aan, of elk Protestansch, dat is Evangelisch Christen, kan dit boekje tot zedelijk genoegen en nut gebruiken. Het zijn zuivere begrippen van de voor het hart en den wandel belangrijkste waarheden, die in goeden stijl worden medegedeeld. Dewijl het echter een handboek heet voor alle standen, nemen wij de vrijheid van aan te merken, dat althans de Christenen van geringeren en van dienstbaren stand, immers zoo veel de manier van voorstelling betreft, niet genoeg zijn in het oog gehouden. Maar mogelijk moest er voor standen een ander woord op den titel staan. Ieder, intusschen, van een' godsdienstigen smaak, en die eenige vrucht van het bijzonder onderwijs des Godsdienstleeraars genoten heeft, zal met dit boekje zich regt goed kunnen stichten. Hun, die het niet bekostigen kunnen, strekke het, na den afloop der voorbereiding voor hunne geloofsbelijdenis, tot een nuttig geschenk uit de hand der zulken, welken het belang dergenen, die zij tot leden der gemeente zien inzegenen, ter harte gaat. En, ja, onder dezen zijn er, ook van geringen stand, zulken, die voor het hier gegevene onderrigt vatbaarheid genoeg bezitten. Het boekje, en dit is geene geringe verdienste, behoeft niet uitgelezen te worden voor elke avondmaalsviering. Men kan er nu dit, dan dat uit kiezen. Daartoe zijn de afdeelingen zoo kort. Daartoe is er genoegzame verscheidenheid. Één zoodanig boekje bij herhaling te lezen, en er zich geheel mede eigen te maken, hoe veel beter is dat, dan vele, ook goede, boeken ééns te lezen en - weg te zetten! Nog iets. Ook den Godsdienstleeraar mag dit boekje welkom zijn, die er voor zijne avondmaalsleerredenen, tot bevordering eener altijd nuttige verscheidenheid, voldoende opleiding, en meer behoeft hij niet, die zelf werkt, in aantreft.

Den vertaler (aan den recensent geheel onbekend; hij teekent zich J.W.V.D.M.) zij dank gezegd. Daar hij de dichtstukjes, die niet van hacker waren, noch

[p. 357]

van groote waarde, weggelaten heeft, hadden wij gaarne ook voor de versjes, die bl. 148 en 152 voorkomen, of andere of niets gevonden. Wij gunnen den uitgeveren een zeer goed vertier van dit nuttig werkje, en dat er een tweede druk van moete komen; maar - dat men dan toch die afbeelding voor het titelblad weglate, die althans ongeschikt is tot eene goede voorstelling van Jezus, zoo als hij zeide: ‘Doet dat tot mijne gedachtenis!’