Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Gedichten van H. Tollens, C.z. Vierde Druk. In II Deeltjes. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun.1822. In kl. 8vo.

Deze Gedichten op nieuw te beoordeelen, zou niet alleen weinig afdoen, van wege den vastgevestigden roem van eenen tollens, maar ook geheel overbodig zijn, om de bereids daarvan gedane aankondigingen. Derzelver voortreffelijkheid wordt door niemand, dan in sommige opzigten door den Dichter zelven, in zijne zoo bescheidene als welgestelde voorrede, wedersproken. Van den jare 1808 tot nu toe is er slechts één oordeel, en dat te regt zeer gunstig, wegens geveld. Een vierde druk bewijst ook, om de waarheid te zeggen, meer en beter de waarde, dan onze lofspraak. Hoezeer dus van de Gedichten zelve zwijgende, is het pligt, iets van den vorm der uitgave, de voorrede en schikking te zeggen.

Och, dat alle onze Dichters en Schrijvers, niet bij eene vierde, maar bij eene eerste uitgave, op deze wijze hunne werken aan het licht bragten! Het formaat is gemakkelijk en gepast van grootte, het papier helder en van goede dikte en fijnte, de letter zwart en zuiver, en, naar het gevulde der

[p. 341]

bladzijden, te klein noch te groot, de regels zijn geschikt van wijdte; alles is zindelijk, en verdient lof van die spaarzaamheid en eenvoudigheid, welke, als kenmerken van het goede, ware en schoone, toch maar op den duur alle pracht en luister te boven streven. Wanneer men de rijke, dikke en weidsche kwartijnen van vorigen, en de als zwemmende regels op de breed gerande octavo's van onzen tijd, vergelijkt met die zuinigheid, netheid en volheid, die hier zoo wèl staan, en dan denkt aan het verschil van den prijs, die toch maar ons allen, en ook onzen letteren, de wet stelt, zoo zou men vergeten, dat Boekverkoopers in plaats van Schrijvers.... Wat wilden wij daar ook zeggen? - Wij meenden, zoo zou men wenschen, dat men meer dacht aan de letteren dan aan het geld. Eigenlijk moesten pracht en weidsche praal eene eerste eenvoudige, onkostbare uitgave volgen. De zaak toch zou op deze wijze immers natuurlijker en beter loop erlangen. Men had dan eerst de algemeene behoefte vervuld, en dus, die op innerlijke voortreffelijkheid zagen, geholpen; maar, daar het kunstbegeerig oog ook, en te regt, iets vordert, zoo kon pracht van plaat- en drukwerk den begeerigen naar het uiterlijke en innerlijke tevens, wien het eene goede opoffering waard was, daarna helpen. Hetgeen de Heer tollens in de voorrede zegt, over de noodzakelijkheid van uitgaven als de hier aangekondigde, bij de weinige uitgebreidheid onzer taal en letterkunde, over den te hoogen koopprijs onzer werken, over den afschrik daardoor bij de zuidelijke Nederlanders, bij die van Kleef, Gelder en andere naburen, om van vreemden niet te spreken, is volkomen waar, en wordt overtuigend bewezen door de oplage van tienduizend exemplaren, meest op inteekening, van dit werk, hetwelk met deze twee geschikte deeltjes volledig is. Het bevat, namelijk, niet alle de Gedichten van tollens, maar de bekende drie deelen Gedichten, en wel, zoo het ons voorkomt, in eene betere orde.

Wij kennen wel Dichters, wier ongebonden stijl veel afsteekt bij hunne verdienstelijke poëzij. De stijl en houding dezer voorrede van den Heer tollens is in allen opzigte zeer verdienstelijk. Zij draagt tevens de sprekende kenmerken, dat tollens zichzelven en zijn werk met oordeel, en niet als vooringenomen, wikt en weegt, ja alles behalve de trompet steekt over zichzelven, of ook eene valsche nederigheid uitkraamt, dat, beide schier even afzigtelijk, uit

[p. 342]

dezelfde bron van trotschheid ontsproten, op een en hetzelf. de doel uitloopt. - Eene enkele zinsnede in deze voorrede trof ons niet weinig. De Dichter betuigt, met de pen in de hand den ganschen inhoud nagelezen, en, op vele plaatsen, woorden, op sommige regels, op enkele meer dan regels doorgehaald en veranderd te hebben, ja dat hij geheele stukken zou hebben achtergelaten, had hij inbreuk op het regt des Uitgevers mogen maken. Wij laten het daar, of dit weglaten inderdaad goed geweest ware; maar vragen: heeft een Schrijver, bij eene nieuwe uitgave, dan geene billijke aanspraak op elke verandering of weglating, ten aanzien van zijn eigen werk? En gesteld, hij had, in den striktsten zin, daartoe geen regt, zou een Schrijver en Dichter als de Heer immerzeel, die toch aan zijnen Vriend tollens nog al wat verpligting zal hebben, zulk een regt hier hebben willen doen gelden? Dit kunnen wij naauwelijks gelooven, even min als wij geloof gegeven hebben aan andere dergelijke geruchten, b.v. van weigering aan Dichters, om in bundels hunner Gedichten weder op te nemen versjes, aan Boekverkoopers om niet voor hunne Almanakken geschonken. Zoo kan geen immerzeel handelen; - ten minste dit zou weleer geen pieter meijer, p.j. uylenbroek, p. van braam, en andere Boekverkoopers van smaak en letteren, in dergelijke gevallen gedaan hebben.