Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Reis door het Koningrijk der Nederlanden en het Groothertogdom Luxemburg, voor jonge lieden; door A.B. van Meerten, geb. Schilperoort. Iste Deel. Te Amsterdam, bij Schalekamp en van de Grampel. 1822. In gr. 8vo. 292 Bl.

Deze Reis, aan Prinses marianne opgedragen, is niet wezenlijk gedaan, maar in het hoekje van den haard, of wel in een zeer beperkt landverblijf, zegt de Schrijfster. De bedoeling is, de jeugdige lezers bekend te maken met alle, immers de meeste, plaatsen, en het merkwaardige in ons vaderland. Dit denkbeeld moge al niet nieuw zijn, het is echter gelukkig, en wordt, voor zoo ver wij uit dit eerste deel kunnen oordeelen, gelukkig uitgevoerd. De romantische vorm behoest geene verontschuldiging; ook niet het bijeenvoegen hier of daar van hetgeen juist niet gelijktijdig in deze of gene plaats te zien is; meer zou dit behoeven, wanneer hier of daar te veel tot sieraad was aangebragt, en als merkwaardig genoemd, hetgeen men te vergeefs ter aangewezene plaatse zoeken zou. Doch met zoodanige sieraden is dit deel niet overladen; en de Schrijfster geve dan slechts, gelijk zij nu deed, eenen kleinen wenk van hetgeen enkel zoodanig sieraad is. Op de beschrijving van onderscheidene fabrijken of trafijken heeft zij zich bijzonder toegelegd. Ik ben, zegt zij intusschen, geen handwerksman, en de minste leerjongen zal mij welligt fouten kunnen aanwijzen. Dit is mogelijk; maar wie ware niet, bij zoodanig veelomvattend plan, met haar in hetzelfde geval? Het komt ons echter voor, dat zij uit goede bronnen put; en haar werk zou, meenen wij, nog nuttiger worden, bijaldien zij deze bronnen aanwees; dan kon zij zich ook meer nog bekorten, en de lezer voor het minst zich, des noods, dan zelf verder onderrigten.

Eene aanzienlijke en vermogende Familie onderneemt deze Reis, door den verstandigen vader ter leering en vorming zij-

[p. 261]

ner twee zonen en dochter ontworpen. Behalve door zijne echtgenoote, wordt hij door den geleerden Gouverneur, en eene kamenier, die echter meer de vriendit zijner dochter is dan wel hare dienstbode, vergezeld. Eerst deelt de vader zijn plan mede aan eenen vriend, geeft het karakter op zijner kinderen, en de vereischten om met nut te reizen, welke hij vordert, en naar welke hij zich rigt. De kinderen schrijven aan een' vriend of vriendin; ook de moeder, de Gouverneur, en de vader zelf. Dit geest eene aangename afwisseling, en tot nog toe is het karakter van ieder dezer briefschrijvers genoegzaam bewaard. Dit is de inkleeding. Eer men op reis ging, zorgde de vader, dat het merkwaardige van Amsterdam bezigtigd en beschreven werd. Om te groote uitvoerigheid te vermijden, bleef datgene van fabrijken enz. ongezien, wat men elders op reis in meerdere volkomenheid opnemen kon. De eigenlijke reis gaat dan eerst over het IJ naar de Zaan; voorts per as, na ook Broek bezigtigd te hebben, op Monnikendam, over Edam en de Beemster op Hoorn, en door de Streek op Enkhuizen; toen op Medenblik en Schagen naar de Helder; men bezocht ook Texel, en trok toen op Alkmaar enz., naar Haarlem, en keerde daarna voor eene korte poos te Amsterdam terug. Spoedig werd de togt hervat, op de Lemmer, door Vriesland, op Groningen, vanwaar het mannelijk gedeelte des gezelschaps een' uitstap naar het Noordoostelijk gedeelte dier Provincie doet; voorts neemt men gezamenlijk Drenthe op; de nieuwe Koloniën, Frederiksoord enz., worden vooral niet vergeten. Wij laten de Familie te Steenwijk, vanwaar de laatste brief geteekend is.

Veel, zeer veel is er bezocht, gezien, opgemerkt, ook van oudheid en geschiedenis herinnerd, en regt onderhoudend hier voorgesteld. Aan geheele volledigheid is, uit den aard van het veelomvattend ontwerp, niet te denken; maar het meest merkwaardige en meest nuttige wordt vermeld, en zoo is voldaan aan hetgeen de bescheidene lezer verwachten kan. Wij prijzen deze Reis daarom ook met volle ruimte aan, en beloven den jeugdigen lezeren veel leering, steeds toenemende belangstelling in hun vaderland, en een zeer aangenaam onderhoud. Ofschoon wij onze jeugd reeds ontwassen zijn, en het meeste ons bekend was, hebben wij dit deel met zeer veel genoegen gelezen, en moeten der Schrijfster onzen dank betuigen voor de leerzame herinnering en het wezenlijk ver-

[p. 262]

maak. 't Is het plan van het hoofd des reisgezelschaps, ook de voornaamste landen, immers van Europa, op dezelfde wijze met zijne familie te bezoeken. Zoo de Schrijfster het gezelschap daar volgen wil, zal hare taak moeijelijker worden. Wij wenschen haar goede bronnen, leven, lust en krachten. Maar ons tegenwoordig vaderland zal haar nog wel een boekdeel of wat opleveren, toch altijd een op zichzelf staand geheel geven, en voor den Nederlandschen lezer het belangrijkst blijven. Het werk zij dan compilatie, en geve slechts oppervlakkige kennis; hier en daar is er toch veel, dat niet enkel compilatie, en niet zoo geheel oppervlakkig is; en bijaldien slechts deze soort van lecture even gezocht en gekozen worden, door onze jonge lieden, als thans de menigte Romans, vertaald en niet vertaald, dan heeft de Schrijfster gewis, door deze leiding van den smaak, het vaderland eenen uitstekenden dienst bewezen.