Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Epigrammatische Anthologie, of Keur van Puntdichten, uit de voornaamste en beste Nederlandsche Dichters bijeenverzameld en uitgegeven door P.G. Witsen Geysbeek. Te Amsterdam, bij Geysbeek en Zoon. 1821. In gr. 8vo. XII, 170 Bl. f 3-15-:

De titel van dit boek is zoo duidelijk, dat het bijna onnoodig zij, den lezer te zeggen, wat er al in te vinden is. Het is wel waar, dat de waardij eener Bloemlezing veel afhangt van de kunde en den smaak des verzamelaars. Maar de roem, door geysbeek in dit vak verkregen, staat ons reeds borg, dat deze Bloemlezing in waarheid eene Bloemlezing zijn moet. De uitgave van dit boek was ons in een dubbel opzigt aangenaam. Vooreerst, (en hier spreekt natuurlijk het eigenbelang) wij zijn groote beminnaars, en gelooven, alle menschen, die eenige aanspraak maken op gezond verstand, zijn het met ons, van een goed Puntdicht. Nu geschiedt ons groote dienst, wanneer wij, die toch al die Dichters niet bezitten, en, bij den besten wil, thans, in de regtmatige achting voor vaderlandsche oude Letterkunde, dikwijls niet bezitten kunnen, eene keurige verzameling dier Puntdichten mogen ontvangen. Ten andere zijn wij er trotsch op, dat ook ons Vaderland in dit opzigt voor geene andere natie behoeft te wijken. Het is waar, dat wij ook in deze verzameling vele oude kennissen ontmoetten; dezulke namelijk, die uit het Grieksch en Latijn, bijzonder uit martialis, genomen zijn. Maar dit hebben alle Epigrammatisten van den

[p. 174]

nieuwen tijd met elkander gemeen, en bewijst, dat zij, bij gebrek van eigene stof, niets beters vonden, dan de met regt zeer hoog geroemde oude Schrijvers. Voor 't overige kunnen onze Vaderlanders zich met glans laten zien; en, gelijk zij nu dikwijls een' inval van den Griek of Romein ontleenden, zoo zouden Griek en Romein, als 't mogelijk geweest was, dikwijls gaarne iets van hen ontleend hebben. De inkleeding van het puntige is natuurlijk in deze verzameling verschillende, en staat gelijk met den trap der beschaving, welken de Dichtkunst op verschillende tijden in ons Vaderland bereikt heeft. Daarom heeft de verzamelaar zeer wèl gedaan, de Dichters in eene Doodörde te plaatsen, beginnende met spieghel, overleden in 1612, eindigende met strick van linschoten, overleden in 1819. Dat de uitgever de oorspronkelijke spelling der vervaardigers behouden heeft, is te prijzen, en, om de waarheid te zeggen, wij hadden dat ook niet anders verwacht: want die oude spelling heeft zoo veel eigendommelijks, dat men, met het verlies van dezelve, veel meer dan dat alleen zoude verliezen. Maar dat de uitgever met de spelling van den tegenwoordigen tijd den draak steekt, en van het juk van een Siegenbekianismus en eenen Orthographischen Lycurgus spreekt, dat hadden wij eigenlijk niet verwacht. Waarom kromt hij zijnen hals onder dat juk, als hij zoo zeer voor vrijheid is? Intusschen vergeven wij hem dezen uitval even gaarne, als de Heer siegenbeek over deze en dergelijke uitvallen lacht, en bedanken hem voor zijn aangenaam geschenk. Wij bezaten in onze taal reeds twee dergelijke Bloemlezingen, schoon het eerste door ons te noemen stuk dien naam naauwelijks verdient; het is getiteld: Hemichilias, of halfduizend Vaarsen, uit verscheide Latijnsche en Nederduytsche Digters versamelt, in 't jaar 1725. Dit stukje is een wonderlijk mengelmoes van de tegenstrijdigste zaken door elkander. Zoo vindt men b.v. op de eene bladzijde een in al te vrije taal uitgedrukt puntdicht op Jan en Trijn, op de andere een zeer zedig versje op het Christelijk geduld. Het andere werk, hetwelk meer aanspraak maakt op eene Bloemlezing, is genaamd: De vrolijke Zanggodinnen, of Mengelwerk van Vernuft, II Deelen in 8vo. 1781, waarin men ook de beste puntdichten uit onze voorname Dichters in groot aantal bijeenvindt. Maar, tot ons leedwezen, betuigen de verzamelaars, of verzamelaar, (wij meenen wel eens den naam van

[p. 175]

stijl hier te hebben hooren noemen) dat zij de meeste stukken zeer merkelijk veranderd en verbeterd hebben. ‘Genoegzaam alles, wat zij vonden, moesten zij van kunst- en taalfouten zuiveren.’ Hoe gering intusschen die zuiveringen dikwijls zijn, willen wij met een voorbeeld bevestigen. Geysbeek heeft, bl. 64, dit puntdicht uit antonides:

Tree zachtjes, wandelaer; neen, tree vrijmoedig aen.

Gij hebt geen nood van hem te wekken:

Want of hij schoon u hoorde op zijne grafstee gaen,

Hij zou het doch in twijffel trekken.

In De vrolijke Zanggodinnen, Iste D. bl. 87, vindt men ook dit, aldus veranderd:

Treed zagtjes Wandelaar: neen: treed vrijmoedig aan:

Gij hebt geen nood van hem, wiens lijk hier legt, te wekken:

Want schoon hij u al hoorde op zijne Grafstee gaan,

Hij zou het nog in twijffel trekken.

Intusschen hebben zij het in andere Epigrammâs erger gemaakt, welke de nieuwsgierige lezer op beide plaatsen kan vergelijken.