Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

[p. 79]

Londen, Amsterdam en Parijs, in Omtrekken. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 1821. In gr. 8vo. VIII, 310 Bl. f 2-18-:

Wij hebben deze omtrekken met genoegen gele... neen, dat gaat niet - ware het nog schetsen geweest, die is men lang gewoon zoo wel te lezen als te beschouwen, maar omtrekken is een nieuwe roof op de schilderkunst, dien wij daarom liever niet zoo openlijk, op den titel, hadden zien ten toon gehangen. Doch dit daargelaten, wij zouden het boek met nog meer genoegen hebben gelezen, indien de vertaler had kunnen goedvinden, Amsterdam de eere te besparen van nogmaals als eene der drie hoofdsteden op te treden van den omtrek, waarin zich nu niet buonaparte, maar de onbekende Duitsche reiziger voor eenigen tijd heeft bewogen. Alles toch, wat wij hier ten opzigte van onze vaderlandsche streken vinden vermeld, is de oude soep van Hollandsche zindelijkheid, Broek in Waterland, de bespottelijke sleedjes, de lompe taal, de domheid en onbeduidendheid van menschen zoo wel als zaken. Het zij den moffen gegund, (van wezenlijk beschaafde en geleerde of geestige Duitschers spreken wij niet) elkander dien honderdmaal opgewarmden kost telkens weêr op te disschen; den Hollander houde men dien ten minste van onder den neus. Bij gelegenheid, als een staaltje, om de grap, dat laten wij gelden, maar hier wordt er te veel mede bedorven. Immers, wat krediet kan men hebben voor de kundigheden, de kunstkennis of de liefhebberij van een' man, die te Delft op den toren klimt om den omtrek te zien, en - het is ook 's vertalers aanmerking - niet denkt om de kerk te beschouwen, waar het schoone gedenkteeken van vader willem en het eenvoudige van den grooten hugo gevonden wordt; die breed uitweidt over het gezigt der stad Amsterdam van het IJ, bij den ondergang der zon - iets, waarvan zijn bergachtig land wel veel schooner stalen mag opleveren - en in het geheel niet denkt aan de kunstschatten in 's rijks Muzeum; die de nieuwe kerk, ja, bezoekt, en de ruyter's tombe ziet, maar die van van galen niet opmerkt; die zich ook te Leyden ophoudt, maar om geen kabinet van naturalia, geen hortus of bibliotheek denkt; die zich deerlijk over de

[p. 80]

lompheid der Broekenaars beklaagt, omdat ze een paar morsige vreemdelingen het inwendige van hun huis niet willen laten zien, ten einde van hen bespot, belogen en ten toon gesteld te worden, maar die onze liefdadige en school-inrigtingen geheel niet noemt; die (om er een eind aan te maken) in den Amsterdamschen schouwburg alweêr een oud wijf uit Broek opmerkt, met eenige duizenden aan juweelen omhangen, dat er waarschijnlijk niet geweest is, maar geenerlei talent bij de spelers heeft gevonden, schoon snoek dien avond (volgens den vertaler) optrad? Welk vertrouwen, zeggen wij, kunnen wij op zulken schrijver stellen, wanneer hij ons elders gedurig bezig houdt met voorwerpen van kunst en dergelijke, die Londen en Parijs, natuurlijk, in menigte opleveren? Het is zoo, hij spreekt zeer gemakkelijk en aardig over alle die zaken. Inzonderheid ten aanzien van eerstgemelde stad volgden wij zijne aanwijzingen met genoegen. En, in hetgeen hij ons te Parijs vertelt, straalt ten minste gezond verstand en eene mate van vernuft door, die met vermaak doen toeluisteren. Doch men heeft immers ook niet meer dan een tamelijk goed hoofd en goede tong, of vlugge pen, noodig, hoe ledig het eerste dan ook zijn moge, om in vroegere reis- en plaatsbeschrijvingen stoffe te over te vinden, ter invlechting dier beschouwingen van de St. Pauluskerk en dergelijke, welke wij hier, gelijk elders, aantreffen. Had men ons nu maar niet doen zien, dat de man er niet van weet; had dat ongelukkige vooroordeel der Duitschers, dat er in het vaderland der vossiussen en hemsterhuizen, der potters en douws (want deze, voor elken landaard verstaanbaar, zijn toch genoeg bekend) niets goeds kan gedijen, of althans verblijven; en had hij daarom niet te zeil gegaan op eenige ellendige pamfletten over dit land, - wij zouden zeer tevreden zijn geweest over het werkje, en het gaarne als eene drukfout hebben aangemerkt, wanneer hier of daar de aap der onwetende pralerij al was voor den dag gekomen; bij voorbeeld, wanneer hij van het beroemde monument van den brand te Londen zegt, (de vertaler heeft het in de haast, waarvan het werk hier en daar getuigt, zeker niet opgemerkt) dat hetzelve achtentwintig vierkante voeten breed is. De man is toch ten minste op de plaatsen geweest, gelijk men zelfs uit de opgave van het logement te Amsterdam kan zien: want de nederigheid en weinige bekendheid van dit verblijf pleit voor de echtheid.

[p. 81]

En dit kan men van alle, inzonderheid Duitsche, reizigers niet wel gelooven, daar ze meermalen blijkbaar hunne verhalen uit werkjes halen, die eene halve eeuw oud, maar daarom zeker ook te goedkooper zullen zijn, hetgeen voor een' echten, regt hongerigen broodschrijver wel de hoofdzaak is.

Wij herhalen dan, had de vertaler kunnen goedvinden, den luchtigen kwant, die toch zoo razend veel van klimmen houdt, dat wij er gedurig duizelig bij werden, ons vlakke landje maar te laten overspringen, in plaats van hem slechts hier en daar, wij erkennen dikwijls zeer aardig, teregt te wijzen in de noten, (die, waarbij 's mans landgenooten wordt geluk gewenscht met het gras op onze beurs, omdat er dan wat voor hen te maaijen valt, en de aanhaling van het bekende puntdicht omtrent den Gasconjer en het Amsterdamsche stadhuis, hier zoo wèl ter snede, behaagden ons in het bijzonder) het boek zou ruimschoots door ons aangeprezen zijn geworden. Nu, evenwel, willen wij ook niemand ontraden, het aan te schaffen of te lezen. Het is meestal waarlijk onderhoudend en lief geschreven. Wij stemmen wel niet altijd met den man in, en zijn, bij voorbeeld, geene zoo onbepaalde bewonderaars van voltaire en rousseau als hij; doch elk zijn oordeel. En al is het dan ook het zijne eigenlijk niet; al heeft hij misschien goede (lees geude) en anderen slechts geplunderd, men hoort het goede wel gaarne nog eens; en daar hij er toch wezenlijk geweest is, zoo komt er ligt nog wat nieuws bij. Zoo leert hij ons, bij voorbeeld, dat op het graf van den beroemden wren geen woord gevonden wordt van die bekende spreuk: Si quaeris monumentum, circumspice! ‘Zoekt (of vraagt) gij naar mijn gedenkteeken, zie rond!’ hetgeen wij echter niet weten, of zelfs onze alles wetende bilderdijk niet vooronderstelt, wanneer hij deze aardigheid zoo netjes omkeert en tot een' regten steek onder water maakt, daar hij zegt: ja wel is die nare, lugubre (en ik weet niet, hoe vele bre's nog meer) St. Paulus-kerk een monumentum, een grafteeken, of liever graf! De Duitscher is het althans ook hierin met onzen grooten, schoon zeker wel wat paradoxen, kunstkenner geheel niet eens. Het is jammer, dat hem deze bijzonderheid onbekend schijnt geweest te zijn: want hoe kon hij zichzelven en zijne landgenooten met dezen trek van den dommen Hollander hebben vermaakt, die het buitendien aan hunnen schiller en klopstock ligt wel verdiend heeft!

[p. 82]

Doch, laten wij uitscheiden: de menschen zouden anders bij slot niet weten, wat ze aan onszelven hebben. In het kort dan, wij raden de lezers, dat over Holland maar over te slaan, of althans de noten maar alleen mede te nemen, en, dus geprepareerd, nog zoo veel op den koop toe, als ze kunnen slikken (vergeef het woord! in Spanje zingt men het wel). Doch laten ze, om dit nietsbeduidend gedeelte, niet nalaten, de rest te gebruiken. In een verloren uur, in de schuit, en voor renteniers en dergelijke, zelfs op den geheelen, langen dag, is het eene kostelijke lectuur. En dan nog een mooi prentje toe: de drie steden zusterlijk bij elkander, aardig geordonneerd! Inderdaad een lief boekje! Eene bevallige snapster! Slechts wat kwade gewoonten, Duitsche ton! Sie empfehlt sich bestens.