Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Menschelijk gezag, of Goddelijk gezag, of de Rede, wat moet de regelmaat van ons Geloof zijn? Door G. Benthem Reddingius. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1821. In gr. 8vo. 64 Bl. f :-11-:

Het is onbegrijpelijk, dachten wij, hoe iemand hierover schrijven kan. Welk mensch van gezonde hersenen kan toch twijfelen, wat hij volgen moet, ten aanzien van zijn hoogst en eeuwig belang, - het gezag van anderen? eigene overtuiging? of den hoogen God? indien hij namelijk eenen God erkent, en gelooft, dat deze gesproken hebbe. Een oogenblik nadenkende, meenden wij, dit geschriftje zou tegen den Paus en zijnen aanhang zijn gerigt, en het geloof aan eene onfeilbare Goddelijke openbaring zou daarentegen als hoogstredelijk gestaafd, en de opmerking, dat zoodanig eene openbaring echter aangenomen wordt op menschelijk gezag, worden ontzenuwd. Wij vonden ons echter in onze meening bedrogen. Na eene inleiding, die het denkbeeld van partijdigheid, daar het boekje door een' Christenleeraar geschreven is, wegnemen moet, wordt het menschelijk gezag, als onnoodig, gebrekkig, niet verzekerende tegen dwaling, en met der menschen vrijheid strijdig, afgekeurd. Nu wordt de Rede ten toets gebragt, en bepaald, dat hier niet van dezelve in het algemeen, en hoe ver zij het wel brengen kon, sprake is; maar van onze rede, zoo als die zich onderwerpelijk in ons (in ieder van ons) bevindt. Deze nu kreeg door opvoeding en onderrigt al vroeg eene plooi;

[p. 9]

en de Schrijver wijst aan, dat het hier niet baat, dat meer verlichten dit gebrek te boven zouden zijn, alzoo dit eene verwijzing van ons tot menschelijk gezag in zich sluit, en wij niet in staat zijn, juist te bepalen, bij wie die verlichte rede is. Nu worden eenige a-priorische kenmerken eener Goddelijke openbaring opgegeven, en aan dezelve het Evangelie getoetst en proefhoudend bevonden. (Hier vinden wij 7 bijzondere punten; hoewel er vooraf, als toetspunten, slechts 4 genoemd waren.) Eindelijk lost de Schrijver vier bezwaren op, ontleend uit 1.) den vorm of de gedaante der openbaring; 2.) de belemmering onzer vrijheid; 3.) het gezag, dat men aan de uitleggers daarbij toekent; en 4.) dat alzoo onze kennis enkel gelooven en geen weten is.

Het boekje heeft, in ons oog, luttel waarde. De groote zaak in geschil, en waarop het bij den verstandigen eeniglijk aankomt, wordt niet aangeroerd. Deze is, onzes inziens, 1^o. Is het geloof aan eene Goddelijke openbaring dán alleen redelijk, wanneer dezelve onze rede verhoogt, zoodat men nu haren inhoud aan de rede toetsen moet? Of kan zij ook verklaringen doen, die de rede als axiomata aanneemt, omdat het Opperwezen dezelve bekend maakt? 2^o. In hoe verre verschilt het geloof aan geschiedkundige getuigenis van menschen, en het daardoor op daadzaken gegronde geloof aan Goddelijk gezag, van het erkennen van menschelijk gezag in den Godsdienst? Of, wil men liever, welke innerlijke bewijzen van Goddelijkheid worden er tot het geloof aan zoodanige openbaring gevorderd, bij de uitwendige geschiedkundige bewijzen?

Wij gelooven den Schrijver gaarne, dat hij dit opstel enkel vervaardigd had tot bijzonder gebruik, en naar bijzondere aanleidingen; maar twijfelen zeer, of het tegen bij- en ongeloof wel iets af zal doen bij bevoegde regters.