Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Specimen Academicum inaugurale, quo Euangelistarum et Pauli de instituto ab Jesu Christo epulo sacro comparatae inter se narrationes illustrantur: quod - pro gradu doctoratus - publico examini submittit H.J. Tol. Lugd. Bat. apud H.W. Hazenberg, Jun. 8vo. XIV et 186 pag. f 1-16-:

De Heer tol is een dier weinigen, die eenen langen tijd zich op de studiën willen toeleggen. Zeven jaren heeft hij daartoe besteed, en het grootste gedeelte daarvan aan de Illustre School te Amsterdam. Hier heeft hij veel nut getrokken uit eenen bijzonderen omgang met den liefelijken beoefenaar en ijverigen bevorderaar der Grieksche en Latijnsche Litteratuur, jeronimo de

[p. 373]

vries: en, tot het gevoel van het ware en het schoone zoo gunstig opgeleid, heeft hij, vóór het verlaten der Leidsche Hoogeschool, alwaar hij zijne studiën, vooral in de Godgeleerdheid, voltooid heeft, dit loffelijk bewijs gegeven van zijnen goeden smaak, vlijt en oordeel, en door deszelfs bewerking en openbare verdediging de welverdiende Doctorale waardigheid verkregen. Het onderwerp van deze Akademische en inaugurele Verhandeling is gewigtig en belangrijk: de vergelijking en opheldering van de verhalen der Evangelisten en van Paulus, betreffende Jezus instelling van het Heilig Avondmaal.

Deze verhalen worden dan, vooreerst, met elkander vergeleken, derzelver overeenkomst en onderscheid zeer zorgvuldig aangetoond, en het kritisch gebruik dezer vergelijking aan den dag gelegd, zoo wel met opzigt tot de ware lezing in de verscheidene verhalen, als met opzigt tot de bronnen, waaruit dezelve gevloeid zijn. Hieromtrent wordt zeer waarschijnlijk gemaakt, dat Mattheus en Markus met hun beide, Lukas en Paulus met hun beide eene bijzondere bron gemeen gehad hebben; welke eenigzins verschillende bronnen hoofdzakelijk overeenkomen en elkander, als 't ware, aanvullen, zoodat wij Jezus instelling in derzelver waren zin en oogmerk daardoor des te beter hebben leeren kennen.

Hierop volgt nu het tweede gedeelte der Verhandeling, de opheldering dezer verhalen. Wij zullen deszelfs voorloopige punten kortelijk opgeven. Joannes heeft niets van het H. Avondmaal, dewijl hij waarschijnlijk de drie eerste Evangelisten voor zich gehad heeft, waarin hij hetzelve reeds beschreven vond. Zoo heeft hij meer, dat bij de andere Evangelisten staat, overgeslagen, en veel aangevuld. Het Avondmaal is na het afloopen van het Paaschmaal ingesteld. De verrader Judas is wel bij het Paaschmaal, maar niet bij het Avondmaal tegenwoordig geweest. - Na dit alles genoegzaam aangetoond te hebben, geeft de Schrijver eene verklaring der woorden van Jezus, naar de natuurlijkste orde, waarin wij ons dezelve, volgens Lukas, moeten voorstellen; welke verkla-

[p. 374]

ring grondig, oordeelkundig, bescheiden en eenvoudig, zonder eenige praal van geleerdheid, wordt voorgedragen. Ééne bijzonderheid willen wij uit dezelve opteekenen, over de woorden: dit is mijn ligchaam. In de Hebreeuwsche taal, die Jezus bezigde, stond, volgens eene eigenaardigheid derzelve, het woordje is waarschijnlijk niet; en dit slaat niet alleen op het brood, maar ook op deszelfs breking en ronddeeling: en, al houdt men het woordje is als door Jezus zelven uitgesproken, en al brengt men het voorgaande dit alleen tot het brood, dan nog moet men het niet eigenlijk, maar zinnebeeldig opvatten, en het Avondmaal niet anders beschouwen, dan als eene plegtige viering van Jezus dood.

Deze geheele Verhandeling heeft ons, zoo wel om het aangelegen onderwerp, als met opzigt tot de keurige behandeling, uitnemend bevallen.