Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Proeve eener Geneeskundige Plaatsbeschrijving (Topographie) der Stad Amsterdam. Door C.J. Nieuwenhuys, Med. et Chir. Doct. enz. IIIde en IVde Deel. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1820. In gr. 8vo. XIV, 348, en XX, 382 Bl. f 13-14-:

Met de uitgave dezer twee deelen, welke elkander spoedig gevolgd zijn, zien wij dit belangrijk werk voleindigd; en wij mogen dus den verdienstelijken Schrijver gelukwenschen met de zoo wèl geslaagde volvoering zijner moeijelijke taak. Deze deelen zijn niet minder rijk van inhoud, dan de vorigen. Zij bevatten de achtste tot de twaalfde afdeelingen dezes werks. In de achtste wordt over den. toestand en onderstand der gezonde armen gesproken. Wij zien daaruit, dat het getal dier armen verbazend groot is, onmetelijke sommen kost, weinig ware, duurzame verbetering in hunnen toestand aanbrengt, en daardoor aanleiding geeft tot zeer vele en zeer kwaadaardige ziekten. De negende beschouwt de zicke en, voor een tijdlang, tot werken ongeschikte armen, en is voor den geneeskundigen inzonderheid belangrijk, door eene zeer naauwkeurige beschrijving en, zoo verre wij kunnen nagaan, onpartijdige beschouwing der gast- en ziekenhuizen. Hier ontvangen wij eerst een berigt van de manier, waarop de armen aan derzelver huizen verzorgd worden, en waaruit wij, met leedwezen, bemerken, dat dezelve noch algemeen, noch genoegzaam is. Zeer ware het te wenschen, dat de voorslag van den Schrijver, om de twaalf jongste doctoren met de behandeling der stads-armen te belasten, ingang vond.

[p. 109]

Hierop volgt eene beschrijving der gasthuizen, van het binnen- en buiten-gasthuis, en dat der Hoogduitsche Israëlietische gemeente. Die der twee eerste gaat van de plattegronden dier gestichten vergezeld. Het goede dezer gestichten erkennende, leert nieuwenhuys ons dezelve, als geneeskundige inrigtingen, juist niet van eene zeer schoone zijde kennen, maar toont duidelijk aan, dat zij, althans het buiten-gasthuis, (en dit laatste zelfs in weerwil van deszelfs voortreffelijke ligging) zeer vele gebreken hebben. Om hiervan overtuigd te zijn, behoeft men slechts te weten, dat de sterfte, zelfs in het eerste, grooter is, dan in eenig gasthuis in Engeland, Frankrijk of Duitschland, waarvan de sterfte bekend is, en dat ieder zieke door elkander bijna twee maanden tot zijn herstel noodig heeft, dat voorzeker te veel, en alleen reeds een bewijs van eene verkeerde inrigting is. Vooral is ons de ligging der zieken, derzelver bedekking, kleeding en voeding zeer ondoelmatig voorgekomen. Het geneeskundig personeel is ook te gering. Daarin kon ligt voorzien worden, door deze gasthuizen tot oefenscholen der praktijk te maken, waartoe zij, in 't oog van den Schrijver, zeer geschikt zijn. Wanneer men, even als te Weenen, behalve de gewone geneesheeren van het gesticht, daarin tevens eenige jonge artsen toegang gaf, en de geheele inrigting dier beide hospitalen verbeterd werd, zouden onze studenten in de geneeskunde niet naar vreemde landen behoeven te trekken, om zich tot de uitoefening hunner kunst te bekwamen. De regeringen der kleinere steden moesten dan ook, bij de beroeping van stads-geneesheeren, zeer daarop zien, of de Candidaat van die gelegenheid gebruik had gemaakt. Zoo konde het bezoeken van Amsterdam, ter voltooijing der geneeskundige studie, eene vaste gewoonte worden, al werd hetzelve geene wettelijke bepaling.

In het tweede hoofdstuk van deze afdeeling spreekt de Schrijver over de verzorging der arme kraamvrouwen, en, bij die gelegenheid, over de kraamvrouwenzaal in het binnen-gasthuis. Schoon ook hier wel het een en an-

[p. 110]

der te wenschen overig blijft, moeten wij, tot onze blijdschap, erkennen, veel gunstiger resultaten gevonden te hebben. Ook in de behandeling der in arbeid zittende vrouwen, aan hare huizen, is, door de naauwkeurigste instructiën, zoowel voor vroedvrouwen als vroedmeesters, zeer doelmatig voorzien; zoodat hier niets gevorderd wordt, dan de ijver en hulpvaardigheid dergenen, aan welke dat werk is toevertrouwd.

Het derde hoofdstuk loopt over de verzorging der krankzinnigen; en wij leeren er uit, dat dezelve allerslechtst is. Het ontbreekt ons land nog geheel aan doelmatige inrigtingen van dien aard, althans aan zulke, die ook eene geneeskundige waarde hebben. Enkele bijzondere Instituten zijn er wel, die, blijkens de uitkomsten, niet geheel ongeschikt zijn; doch dezelve zijn niet voldoende, en alleen zij, die vrij groote onkosten kunnen bestrijden, kunnen er gebruik van maken. Wij zien dan ook het groote nadeel niet in, hetwelk nieuwenhuys aan dezelve toeschrijft. Wanneer zij onder het toevoorzigt der Regering staan, zal men, door middel van dezelve, niet gemakkelijk menschen uit de maatschappij doen verdwijnen, welke men er gaarne uit zag. Wij vinden, dat de Schrijver hier, en in 't algemeen, te veel van den Staat vergt. Wanneer de Staat, of het Gouvernement, alles aan zich trekt, alle koesterende warmte en verkwikkend licht van zich, als van de éénige zon, wil doen afstralen, dan verandert het volk in een' hoop marionetten, welke door de Ministers in beweging gebragt worden.

Het vierde en laatste hoofdstuk dezer belangrijke afdeeling maakt ons bekend met de middelen, welke er ter redding van drenkelingen in 't werk worden gesteld, en wijst ons daarbij op de verdiensten, in dezen, van de wereldberoemde Maatschappij: tot redding van Drenkelingen.

Het vierde deel levert ons, in de tiende, elfde en twaalfde afdeelingen, eene belangrijke beschouwing van de verzorging der armen, de opvoeding van ouderlooze of verlatene kinderen, en den staat der gevangenissen. Maar,

[p. 111]

hoe belangrijk dit gedeelte van het werk ook zij, welke groote oposseringen aan tijd en arbeid hetzelve den Schrijver moet gekost hebben, wij kunnen het ons naauwelijks als een gedeelte der geneeskundige Topographie voorstellen. Welk belang heb ik er, als arts, bij, of in welke betrekking tot de kunst staat het, uitgelegd te vinden, hoeveel eene Generaalsweduwe, en vervolgens elk krijgsman, naar zijnen rang, uit het fonds van Waterloo trekken; hoeveel eene proveniersplaats in het oude - mannenos leprozenhuis kost; welke vereischte men daartoe hebben moet, en wat men er voor krijgt; hoe de Godshuizen en andere gestichten bestuurd worden, en aan wie bestuurders rekenschap geven van derzelver administratie; hoeveel keukenmeiden, keldermeiden, werkmeiden er in dit en dat wees- of armenhuis gevonden worden; hoe het gelegen zij met den financiélen staat dier gestichten, enz.? Wij vinden hier ook wel alles, tot de geneeskundige beschouwing dier inrigtingen behoorende; de Schrijver maakt ons, ook hier, op vele gebreken, vooral in de ligchamelijke opvoeding der kinderen in de Godshuizen, en op den ellendigen staat der gevangenissen, opmerkzaam; doch dit verzinkt nu zoo zeer onder het staatshuishoudkundige en statistieke, dat men het inderdaad naauwelijks bemerkt. Wij vinden dit jammer: want de eenheid gaat, zoo doende, uit een werk verloren, hetwelk ons de overtuigendste bewijzen heeft opgeleverd van des Schrijvers algemeene kundigheden, onvermoeide arbeidzaamheid, uitstekende schranderheid en onkreukbare waarheidsliefde, en hem dus een onbetwistbaar regt geeft op de erkentenis zijner land- en stadgenooten.