Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1821

Leerredenen door I.J. Dermout, buitengewonen Hosprediker van Z.M. den Koning der Nederlanden, en Predikant in 's Gravenhage. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1819. In gr. 8vo. VIII, 319 Bl. f 3-:-:

Schoon de voortreffelijke Kanselredenaars, wier arbeid ons ter beoordeeling wordt toegezonden, bij den geringen omvang van ons Tijdschrift, niet van ons vergen kunnen, dat wij hunne kerkelijke redevoeringen altijd met die vermelding van bijzonderheden aankondigen, welke zij

[p. 103]

anders wel verdienen, zoo maken wij daarin toch nog al eenig verschil ten aanzien van hen, van wier arbeid in dit vak wij voor de eerste reis verslag moeten doen. Daarom doen wij het ook ten aanzien dezer Leerredenen van den beroemden dermout, welke wij tot de, in ieder opzigt, uitmuntendsten rekenen.

In de eerste, over Job V:17-27, en behandelende de gronden der gerustheid, welke de Godsdienst ons omtrent de beschikking van ons lot inboezemt, treft ons al aanstonds de korte, zakelijke en populaire opgaaf van inhoud en doel dezes ondsten Bijbelboeks, gevolgd door eene tekstverklaring, in welke wij deze zelfde eigenschappen prijzen; na welke eene voordragt van het thema volgt, voorzien met al die vereischten, welke een zoo veelvuldig bewerkt en, zelfs door den aanvanger in de kunst der godsdienstige rede, zoo gemakkelijk geoordeeld onderwerp voorzeker noodig heeft, om de aandacht bezig te houden, en welke ook verwacht worden, dat de man van naam aan zijnen arbeid niet zal laten ontbreken. - De tweede Leerrede behandelt de waarde van den mensch, naar Ps. VIII; ook een onderwerp, dat, naarmate het menigvuldig is voorgedragen, waarlijk genie vereischt, om wederom, mits op eene onderhoudende, zoo gij wilt nieuwe, wijze, en met gepaste invlechting van 's menschen onwaarde tevens, behandeld te worden. En dit vinden wij hier, zonder dat iets te wenschen overig blijve. De Redenaar laat niet na, op eene natuurlijke en tressende wijze, het oogpunt aan te toonen, van hetwelk beschouwd, en den oorspronkelijken stand, van welken inderdaad de mensch als een voortreffelijk wezen moet beschouwd worden; en zulks wel zoo, dat juist de duistere zijden van zijne natuur, gelijk ook de grootheid van God, tegenover welke de hoogheid van den mensch tot niet zou moeten dalen, nu dienen om deze te verheffen. Inzonderheid wordt de overbrenging van dezen Psalm op Jezus Christus zeer natuurlijk verklaard, door de aanmerking, dat datgene, wat in genen van den mensch als mensch gezegd is, in die Schriftuurplaatsen, welke hem

[p. 104]

op Jezus overbrengen, van dezen, als onzen Heer en Broeder, wordt geroemd. - De billijke wijze, waarop God ons werk in zijnen dienst beoordeelt en beloont, naar Matth. XX:1-16, is een ongemeener, maar ook op zichzelve moeijelijker thema, dat door den Heer dermout echter zoodanig meesterlijk wordt bewerkt, dat de lezer dier gelijkenis in dezelve die beoordeeling en belooning Gods van ons werk, alzijdig en tot in alle bijzonderheden uitgedrukt, kunne vinden; schoon die omstandigheid, dat de grootheid der belooning niet alleen van hare gesteldheid in het afgetrokkene, maar wel inzonderheid van het meer of min nederig dankbare hart, waarmede zij ontvangen wordt, afhankelijk is, naar ons gevoel, ook wel afzonderlijk had mogen aangewezen zijn. - De voortresselijkheid van Jezus, als Godsgezant en Boetprediker, wordt aangewezen naar aanleiding van Jezus gezegde: ‘Meer dan Jona is hier,’ Matth. XII:41^b., en de oplettendheid bij den aanvang der rede magtig opgewekt door de, toch zoo natuurlijke, aanmerking: hoe kwam Jezus er toe, zich te vergelijken met eenen, op zichzelven onbeduidenden, man, als Jona? welke vraag, echter, haar ongemeen en voldoend antwoord vindt; waarna de voortreffelijkheid van Jezus boven Jona wordt betoogd, door de vergelijking van beider prediking, gezag en karakter. - De twee, nu volgende, Leerredenen, de eene over de menschenkennis van Jezus, naar Jo. II:25^b., en de andere over den Bijbel, als eene bron van ware menschenkennis, naar Ps. CXIX:99, 100, houden wij voor de voornaamste onder de meesterstukken dezes bundels, uit hoofde van de moeijelijkheid, welke aan naauwkeurige dispositie en volledige uitvoering dezer thema's eigen is: want er is voorzeker wel veel van te zeggen; maar de meester wordt vereischt, om in dit vele niet doelloos rond te dwalen en uit te weiden, om toch ook niets te vergeten, wat behoorde gezegd te worden, en alles dáár te plaatsen, waar het staan moet. Dit moge van meer stoffen gelden, ons komt het voor, dat de genoemde wel zeker behooren tot de gene, van welke het geldt; ter-

[p. 105]

wijl toch de bewerking van den Heer dermout ons niets te wenschen overig laat. Alleen zij ons de aanmerking vergund, dat de menschenkennis een van de vereischten was, door den Jood bij den Messias inzonderheid verwacht, gelijk uit Joodsche geschriften blijkt, maar ook uit de gereede toestemming van Nathanaël, dat Jezus de Koning van Israël was, zoodra deze hem een bewijs had gegeven, dat Hij hem kende, en uit de overhelling tot geloof bij de Samaritaansche vrouw, omdat Hij haar alles gezegd had, wat zij gedaan had. Dit nu zoo zijnde, zou de vermelding van deze omstandigheid in de eerste dezer twee Leerredenen zeer gepast zijn geweest. - In de Leerrede: Paulus te Athene, Hand. XVII:16-21, wandelen wij, zoo te spreken, met dien Apostel in deze stad rond, nemen hare uitwendige gesteldheid waar, gelijk ook den trap van beschaving, waarop hare aanzienlijkste burgers te zijnen tijde stonden, den toenmaligen staat van den Godsdienst des volks, en het kenmerkende van deszelfs karakter. - Zoo worden wij voorbereid, om, in de laatste Leerrede: de Redevoering van Paulus op den Areopagus te Athene, Hand. XVII:22-31, aan te hooren en naar hare doelmatigheid te waarderen.

Degelijkheid, smaak, menschen- en Bijbelkennis, volheid, vloeibaarheid en natuurlijkheid van stijl, alles, om kort te gaan, wat den Godsdienstigen Redenaar vormt, is bij den Eerw. dermout in de uitstekendste mate aanwezig, en wij zien deszelfs, in de Voorrede beloofde, Tafereelen uit het huisselijke leven, volgens den Bijbel, met verlangen te gemoet.