Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

Petrarcha en Laura. Geschiedkundig Tafereel, naar het Fransch van Mevrouw de Gravin De Genlis. Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1820. In gr. 8vo. 335 Bl. f 3-:-:

Gelijk zich niet anders verwachten liet van zulk een onderwerp en van zulk eene bekwame hand, dit Tafereel is voortreffelijk, en de vertaling viel in zeer goede handen. De geschiedenis is hier en daar opgesierd, maar op eene waardige wijze; en tegen iedere geschiedkundige misvatting wordt men bij de lezing verzekerd, niet alleen door de melding der Dichteresse, dat zij zich alleen ten opzigte van de schoone laura eene kleine afwijking van de geschiedenis heeft veroorloofd, maar ook door de aanwijzing telkens aan den voet der bladzijden, wat geschiedkundige daadzaak is, en vooral door de teregtwijzende aanteekeningen, achter het werk gevoegd; terwijl hetzelve, uitnemend dichterlijk gesteld, geenszins overladen is met sieraden der kunst, maar, als de meest onderhoudende roman, met het grootst vermaak gelezen wordt; althans zoo ging het ons. Hetgene wij intusschen verlangen zouden, en in welke verwachting wij ons zagen te leur gesteld, zijn eenige proeven der dichtstukken van den onsterfelijken Dichter; en wij twijfelen geenszins, of het verlangen naar dezelve wordt bij iederen lezer van Mevr. de genlis' Tafereel evenzeer als bij ons opgewekt. In-

[p. 683]

middels vinden wij hier den man, in zijne lotgevallen, zijne waarde, en zijne beminnelijke godsvrucht, naar het leven geteekend; en zijne standvastige liefde, waardoor hij niet minder, dan door zijne betooverende Godentaal, onsterfelijk werd en zijne laura onsterfelijk maakte, roert bij dit Tafereel de fijnste snaren van het hart. - Eene en andere meer uitvoerige episode, des Dichters vrienden betreffende, is evenzeer als 's mans levensschets welkom, en even meesterlijk uitgewerkt.

De Dichter van de veertiende eeuw is bekend, en wordt nog meer nu bekend door dit romantisch verhaal: de Schrijfster biedt door hetzelve den grooten en waardigen man betamelijke hulde, en betaalt alzoo eenen pligt, waartoe groote, verdienstelijke mannen onbetwistbaar tot bij het laatste nageslacht zijn geregtigd; en als zich met zoo groote verdiensten en zoo veel roems zulk eene nederigheid paart, geeft het toebrengen van zoodanig eene hulde dubbel genot aan het hart.

‘o Mijn deugdzame broeder!’ (deze hem bijzonder karakteriserende woorden legt men hem hier in den mond, toen hij zijnen broeder gerard gesteld wordt te ontmoeten in het klooster, dat geheel en al door de pest was uitgestorven) ‘wanneer wij beide ons aan den voet des troons van den oppersten Regter bevinden, hoedanig zal dan uw roem den mijnen verduisteren, en hoe zeer overtreft gij mij hier reeds op aarde! Kom af, held der heilige menschheid! ik wijde mij geheel aan u. Gij, die den dood getrotseerd hebt, om vreemdelingen te troosten en te verzorgen. o! Niets is billijker, dan dat gij dezelfde hulp, in de armen van uwen broeder, vindt.’ - Hierbij behoort deze aanteekening: ‘Alles, wat ten aanzien van gerard in dit werk gezegd wordt, is geschiedkundig waar; alleen de onverwachte zamenkomst der twee broeders in den nacht moet men als eene vinding beschouwen. Zie hier, hoe deze zaak, letterlijk, verhaald wordt in de brieven van petrarcha, en in zijne levensbeschrijving: “Petrarcha was te Padua; op eenen dag, dat hij, ten huize van den Bisschop ildebrandin conti, ter maaltijd genoodigd was, kwamen aldaar twee Karthuizer monniken, die, zonder petrarcha te kennen, de edele en menschlievende daden van gerard, geestelijke in het Karthuizer klooster te Mon-

[p. 684]

trieu, verhaalden. Het klooster werd door de pest aangetast, en de prior ontvlugtte hetzelve, latende vier en dertig geestelijken, welke door deze verschrikkelijke kwaal waren aangestoken, en waarvan reeds eenige lagen te zieltogen, aan de zorg van eenige loontrekkende dienaars over. Gerard, die volkomen gezond was, wilde in het klooster blijven, in weêrwil van al de drangredenen des priors. Dan, deze laatste, die naar zijn vaderland wilde gaan, had reeds de kiem der ziekte onder de leden, en stierf op eene ellendige wijze, terwijl hij zich op weg bevond. Gerard was dus alleen, met eenen hond, overgebleven; hij verzorgde de zieken, en begroef de dooden. Al zijne medebroeders, zoowel als de oppassers, stierven aan de pest. Eenige struikroovers kwamen intusschen het klooster aanvallen; dan, hij wist hen, van de hoogte eens torens, door kracht van redenen, van het klooster te verwijderen. Tot belooning van deze menschlievendheid, vergunde hem de Paus, om, in al de onderscheidene kloosters van zijne orde, een zeker getal geestelijken te kiezen, en hij had de eer om dit klooster in stand te houden.” - Bij dit verhaal was petrarcha hevig aangedaan, en stortte eenen vloed van tranen, waardoor de Karthuizer monniken ontdekten, wie hij was.’

In zijnen Virgilius, welken petrarcha aan de Ambrosiaansche boekerij maakte, schreef hij het volgende: ‘Laura, die door hare deugd beroemd is geworden, en die het onderwerp mijner verzen gedurende eene reeks van jaren is geweest, zag ik voor de eerstemaal den 6den April 1327 in de kerk van Sinte Clara te Avignon. In dezelfde kerk, op denzelfden dag, en in hetzelfde uur van het jaar 1348, is dit licht verduisterd geworden, heeft deze zon de aarde, waarop zij schitterde, verlaten. Ik was te Verona, en ik was onkundig van mijn ongeluk. Op den 19den van de volgende maand ontving ik eenen brief van mijnen vriend lelius, die mij deze noodlottige tijding berigtte. Haar schoon en zuiver ligchaam werd in de kerk der Cordeliers begraven. Om deze onschatbare herinneringen aan de vergetelheid te onttrekken, en om mijne regtmatige droefheid te vereeuwigen, heb ik deze omstandigheden opgeschreven in een boek, dat ik onophoudelijk lees. Dit verlies, dat mij steeds in de gedachte is, leert mij, dat niets op deze aarde mij gelukkig

[p. 685]

kan maken, en dat het tijd is, dat ik afstand doe van deze wereld, dewijl de zachte band, die mij aan dezelve band, verscheurd is. Ik hoop, onder den bijstand des Hemels, dat deze afstand mij niet moeijelijk zal vallen. Mijne ziel zal, wanneer ik aan het verledene denk, zich overtuigen, dat alles, waaraan ik mij hechtte, niets dan ijdelheid was; dat de hoop, waarmede dezelve zich voedde, bedriegelijk was; en dat de ontwerpen, die ik maakte, vernietigd zijn, en slechts mijn ongeluk hebben bewerkt.’

Petrarcha eindigde zijne loopbaan in zijne afgezonderde eenzaamheid te Arqua, in het jaar 1374; men vond hem dood in zijn boekvertrek, met zijn hoofd op een boek liggende. Op het gedenkteeken van marmer, voor den ingang der kerk te Arqua, werden de navolgende regels gegriffeld, die, zoo men zegt, uit 's mans eigene werken getrokken zijn:

Inveni requiem: spes et fortuna valete!
Nil mihi vobiscum est: ludite nunc alios.

Deze groote man werd te Arezzo geboren. Hij was een standvastig Minnaar en een getrouw Vriend, een beroemd Dichter, een verstandig Geleerde, en de onbaatzuchtigste Letterkundige van zijne eeuw. Hij paarde aan zijne bekwaamheden godsdienstige en deugdlievende gevoelens, die hij nimmer verloochend heeft.

Door het overnemen van deze bijzonderheden vlochten wij dan nu ook een enkel blaadje in den lauwerkrans voor hem en zijne laura, hetwelk wij bij onze Lezers niet behoeven te verontschuldigen.