Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

De Prosodist, of Woordenlijst voor de Uitspraak, door M.J. Adriani, Schoolopziener van het 6de District, in de Provincie Groningen. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1819. In kl. 8vo. VIII en 128 Bl. f :-5-:

De waarde van dit boeksken beoordeelende naar de verdiensten van hetzelve, verheugen we ons, dat het zoo weinig kost, dat het althans daaraan niet behoeft te haperen, bij de ver-

[p. 529]

vervulling van onzen wensch, ‘dat het boekje in veler handen kome!’

Wij betuigen dank aan den Schrijver, en, met hem, aan den Heer wester, die hem, wat hij had, mededeelde. De opmerking der verkeerde uitspraak, vooral van eigennamen, zelfs door Onderwijzers, en van sommiger verlangen naar een Schoolboek, in plaats van het oude Schoolboek der Geslachten, gaf aanleiding tot deze Woordenlijst, die niet alleen den klemtoon aanwijst, maar ook van elk woord of naam eene korte beschrijving geeft. Uit de Geschiedenis, Aardrijksbeschrijving enz. zijn zulke namen opgenomen, die meest voorkomen, of wier verkeerde uitspraak hun, die in vreemde talen zijn geoefend, zeer ergerlijk zijn moet, maar vooral ook vele Bijbelsche namen, omdat, zegt adriani, vele Schoolonderwijzers tevens Voorlezers in de Kerken zijn. Wij voegen er bij: dewijl vele Voorlezers, die geene Onderwijzers zijn, zelfs in de aanzienlijkste Gemeenten, zeer verre ten achtere staan bij menig Dorpschoolmeester, is dit boekje hun niet minder althans noodig.

De lettergreep, op welke de klemtoon past, is kursijf gedrukt, en het Voorberigt leert, hoe, in de vreemde namen, eu, eus, de e en oe, en wanneer twee klinkers in ééne lettergreep, en wanneer in twee moeten worden uitgesproken.

Zie hier eenige staaltjes ter proeve:

Baäl-Peor, Afgod der Midianiten. De twee .. leeren, dat beide a's afzonderlijk moeten uitgedrukt worden, en de kursijve letters, dat al en or den klemtoon behoeven.

Pers, een der zoogenoemde halve Goden in de Fabelkunde, moet, blijkens het teeken ⁀, uitgesproken worden, als makende eu eene lettergreep uit, die als ui moet luiden.

Essequebo, lees Isekibo, vesting enz. in Guiana.

Hiêres, stad in Frankrijk. Het teeken ⌒ toont, dat de e klinken moet als de Fransche ai.

Marlborough wordt uitgesproken Malbroeg, plaats in Engeland, met den titel van Hertogdom.

Oedipus, lees Eudipus, Thebaansch held, die onwetend zijnen vader vermoordde, daarna zijne moeder trouwde, en eindelijk zich zelven de oogen uitstak.

Debora, vrouwenaam, welke echter, onder ons ook in gebruik, doorgaans, verkeerd wordt uitgesproken, Debora.

Jammer is het, dat in zulk een hulpboekje nog zoo vele

[p. 530]

drukfeilen zijn ingeslopen. Dit worde, bij eene tweede oplage, toch voorgekomen! Tot volmaking zijner proeve wil de Steller gaarne gebruik maken van de aanmerkingen, hem onder adres van den Drukker toegezonden. Dit, wenschen wij, geschiede! Recensent, die niet beloven kan, wat hij vervolgens zal doen, neemt deze gelegenheid waar, om den Heer adriani opmerkzaam te maken op Efráim en Jochébeth, waar de klemtoon op de tweede lettergreep moet vallen; zoo is het ook met Berséba, Hizksa enz. Is ook Bethsaída niet beter dan Bethsíida, en Nehemia even als Jeremía uit te spreken? Melanchton moet op de e gedrukt worden. Paralipómenon zegt niet boeken enz., maar Paralipoména. Zoo vele woorden, als op ai uitgaan, ziet Recensent geteekend ⁀; dat is, dat ze eengrepig moeten uitgesproken worden. Saul, daarentegen, niet, omdat het oorspronkelijk uit twee lettergrepen bestaat. Maar is dan dat oorspronkelijke de maatslaf, zoowel van spelling als uitspraak, buiten opzigt tot de welluidendheid voor het Nederlandsche oor? Waarom die dan niet algemeen laten gelden? Althans, wij zouden liever Abizaï, dan Abizai, en Haggaï enz. hooren zeggen. De Schrijver denke hierop eens na. Het ware te wenschen, dat, omtrent de spelling en uitspraak van vreemde namen en woorden, mindere ongelijkmatigheid, ja wanorde, onze Nederlandsche schriften ontsierde; te meer, daar, omtrent eenige weinige, bepalingen gemaakt zijn en gevolgd worden. Dit is, na den Siegenbeekschen arbeid, eene zeer groote gaping gebleven. Doch, keeren we nog eens tot adriani terug.

Hij houde ons ten goede, dat we ons zeer verwonderen over het gemis der namen Egypte, Elihu, Behemoth, Hananja, Kolosse, Hammaaloth, Mazzaroth, Matthenai, enz. want we zoeken niet. Onlangs hoorende voorlezen Nehemia VIII, beklaagden we zeer den man, die, tot stichting der Gemeente, de kwade namen, (zoo heet men ze wel eens) welke vs. 5 en 8 voorkomen, doorworstelde. Dit herinnerden we ons thans; maar het speet ons, dat adriani toen niet in de kerk was. Zijn medelijden had hem nog eenige woorden meer doen schrijven. Agapen, Auto-Da-Fe's, Cresus, Tramontane enz. enz. vonden we ook niet. Wij verwonderen ons, uit hoofde der dikwijls te angstige bezorgdheid voor de uitspraak. Wie zal, b.v., aanwijzing behoeven, hoe hij het dorp Hardinxveld of Wormer te noemen hebbe, of wat in

[p. 531]

Kralingen of Krommenie van den meesten nadruk is? Als zoo eens onze Provinciën waren doorgereisd! In sommige derzelve, intusschen, komen heel wat moeijelijker namen voor, en die vindt men overgeslagen. Om een eenig voorbeeld te noemen, dat Recensent invalt: St. Michiels-Gestel vond hij niet, hetwelk hij eens, tot groot gelach, hoorde uitspreken, alsof er sprake was van de gesteldheid van St. Michiel. En hoe wonderlijk worden vele andere namen gerabraakt, die hier zijn overgeslagen!

Uit den Bijbel, de Couranten, de Berigten van het Zendeling-genootschap, de Boekzaal ook, verzamele adriani nog eenigen voorraad, en dan zal hij niet eens vele mondelinge of schriftelijke opgaven behoeven. Eene tweede oplage zal toch wel noodzakelijk zijn, althans zoo, naar onzen wensch, dit boeksken aangeprezen en gebruikt worde, waar het noodig is. De ouders geven het aan hunne kinderen! Zij zullen er veel uit leeren. De Schoolonderwijzer gebruike het in de school, en diene er zich zelven mede tot de voorlezing uit de H. Schrift; en zij vooral, die geene onderwijzers maar toch lezers zijn, en van de Christelijke Gemeente aandacht en eerbied verlangen, wanneer zij zullen aanvangen uit den heiligen Bijbel, mogen zich dit boekje aanschaffen, opdat hunne Predikanten in geene verzoeking komen tot eene onwaarheid, als hun gevraagd wordt, of het voorlezen uit de H.S. tot waarachtige stichting der Gemeente geschiede! Gelukkig, dat er al vele beterschap komt, en van tijd tot tijd een onbevoegde Voorlezer, die nog Stephánus, Fílemon, Timothéus enz. uitgalmt, plaats maakt voor eenen, die, zonder gemaaktheid, kunstmatig leest. Dit neme meer toe, opdat er stichting zij, en Gods eigen woord, niet minder dan dat des Leeraars, eerbiedig en gaarne gehoord worde, ook door hen, die nu de voorlezing zelden bijwonen, of onder dezelve lagchen moeten, of den tijd met allerlei praatjes zelfs korten!

De waardige adriani verheuge zich over de vrucht van zijnen arbeid, en zij nogmaals gedankt voor den dienst, dien hij bewezen heeft!