Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

[p. 461]

Friderici Furii, Caeriolani Valentini Bononia, sive de Libris Sacris in Vernaculam Linguam convertendis Libri duo, ad Franciscum Bovadillam Mendozium, Cardinalem Burgensem. Ex editione Basileensi, An. 1556 repetiti. Lugd. Batav. apud S. et J. Luchtmans. 1819. 8vo. form. maj. pp. XXVI, 299. f 2-:-:

(Over het vertalen der H. Schrift in de moedersprake.)

De vraag, hier vermeld, is thans, in een dubbel opzigt, aan de orde; vooreerst wegens de vernieuwde schermutselingen, in ons vaderland, tusschen Roomsch en Protestantsch, waarbij dit onderwerp dikwijls mede ter bane komt; ten andere, inzonderheid, wegens de uitgebreide pogingen onzer tijdgenooten ter Bijbelverspreiding, welke ons aanleiding hebben gegeven, om te zien, dat niet alle Katholijken, zelfs van naam en gezag in de kerk, eenstemmig over deze zaak zijn denkende. Men weet in tegendeel, dat de waardige Priester van esz, in Duitschland, een der ijverigste en werkzaamste leden van dat waarlijk heilige verbond is, hetwelk zich de algemeenmaking van de kennis des Heeren, door middel van drukken, vertalen, uitdeelen en verzenden des Bijbels, onder alle volken ten doel stelt; zich hierover verdedigende tegen de aanvallen der onkunde, met gezag uit oude en nieuwere tijden. De ijverige Hoogleeraar tijdeman doet dus der Christenwereld ligt geenen onbelangrijken dienst, door de tijdige, vernieuwde uitgave van een boek, dat sedert lang onder de zeldzame behoorde, en echter, om den naam des Auteurs, eenmaal aanzienlijk in het rijk der letteren, onwrikbaar getrouw gebleven aan de leer en tucht des Pausdoms, en vriend en raadsman van philips van Spanje, doch tevens genegen tot den vrede, en ijverig werkzaam om de geschillen in deze landen bij te leggen, verdiende geraadpleegd te worden; gelijk dan ook de in-

[p. 462]

houd aan de opgevatte verwachting van eenen zoo helderdenkenden en zachtmoedigen man uitnemend beantwoordt, en het pleit ten voordeele der vrienden van den Bijbel en zijne verspreiding zegevierend beslist. Dubbel aangenaam, voorwaar, is ons zulk een voorbeeld, geschikt, aan de eene zijde, om het vooroordeel der Roomschgezinden tegen eene zaak, meest door Protestanten verdedigd, weg te nemen, en, van den anderen kant, dat der laatste, tegen de eerste al te algemeen opgevat, aanmerkelijk te verminderen. Inderdaad, wij hooren hier eenen man redetwisten, zoo vast verkleefd aan de leerstellingen van Rome, dat hij alle andersdenkenden in vroegere of latere dagen, (schoon wij, dat opmerkelijk is, van de Hervormers, in of kort vóór zijnen tijd, geene opzettelijke melding hebben gevonden, en erasmus en de vertaling van castalio hoog geprezen worden) zonder omstandigheden, verblinde ketters noemt, en die echter over de hoofdzaak des Christendoms, als licht en leven der deugd, tot troost voor tijd en eeuwigheid, op zulk eene wijze spreekt, dat men genegen wordt om te vragen: waartoe eene bloedige Hervorming, indien dit de Katholijke leer zij? Verstaat de Christenschaar dan thans hare overgeblevene verborgenheden beter? Of weet zij daar, waar men ze alle verworpen wil hebben, dit gevoelen gemakkelijker met de H. Schrift overeen te brengen? Doch, zij was dan voorzeker ook niet ontstaan, en..... het is echter zekerlijk goed, dat zij ontstaan is, om beweging en veêrkracht, helderheid en gloed te brengen in het kwijnende en veelal bedorvene ligchaam.

Het blijkt, dat de Schrijver verschil over het behandelde onderwerp had gehad met bononia, een' Doctor in de Godgeleerdheid te Leuven. Dit heeft hem aanleiding gegeven om het werk naar hem te noemen, en alzoo in te rigten, dat deze geleerde, in het eerste boek, zijn gevoelen tegen het gemeenmaken der Schrift in het licht stelt, maar furius, in het tweede, dit zelfde gevoelen bestrijdt. In beide deelen heerscht derhalve,

[p. 463]

na korte redewisseling en verhaal ter algemeene inleiding, een doorgaand betoog, hoewel met die warmte ontvouwen, en hier en daar scherp te over gekruid, gelijk het gezigt of de levendige voorstelling van den tegenstander pleegt mede te brengen. Zulk een trant wakkert zeker de aandacht, maar leidt ook ligtelijk tot uitvoerigheid en eene zekere mate van partijdigheid, daar toch niemand eens anders gevoelen zoo ijverig en krachtig zal voorstaan als zijn eigen, en deze omstandigheid alleen, dat dit in de laatste plaats wordt verdedigd, een aanmerkelijk voordeel aan hetzelve geeft. Wij beweren dan ook niet, dat hij deze zwarigheden ganschelijk ontweken heeft, en dat al zijne bewijzen zonder mogelijkheid van verdere tegenspraak zijn; doch zijn het, in het algemeen, met den hooggel. Uitgever eens, dat het boek deftig, naauwkeurig en vrij sierlijk geschreven is.

Wij bedanken den Professor, in het bijzonder, ook voor zijne verzamelingen, ter bekendmaking van den persoon, de omstandigheden en verdiensten des Auteurs, zoowel als diens anderen sprekers, wiens naam het boek draagt. Moge de werkzame man nog lang de voetstappen zijns geleerden en godvruchtigen Vaders alzoo drukken, dat licht en vrede, deugd en algemeen geluk daaruit rijkelijk voortvloeijen!