Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1820

[p. 1]

Boekbeschouwing.

De Oosterlingen van vroegen en lateren tijd, of Ophelderingen der Heilige Schrift, uit de natuurlijke gesteldheid, de overleveringen, zeden en gewoonten van het Oosten; door E.F.K. Rosenmuller. Vertaald en met eenige Bijvoegsels vermeerderd, door G.J.F. Cramer von Baumgarten, Predikant te Eenrum. Iste Deel. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1819. In gr. 8vo. VIII en 340 Bl. f 2-16-:

Hoezeer er reeds verscheidene werken, vooral dat van harmer in het Engelsch, en uit die taal in het Hoogduitsch door faber vertaald en met aanmerkingen verrijkt, en volgens deze vertaling in het Nederduitsch overgebragt, zijn uitgekomen, tot opheldering der H. Schriften uit de gewoonten en gebruiken der Oosterlingen, kan men, echter, het onderhavige werk, van hetwelk wij alhier het eerste Deel hebben, niet als overbodig beschouwen. Het is, blijkens den titel, uitgebreider van aanleg, en volgt de orde der Bijbelboeken zelve. - De Heer rosenmuller, gewoon Hoogleeraar in de Oostersche Letterkunde te Leipzig, en in ons land ook bij velen bekend door zijne Scholia in Vetus Testamentum, vervaardigde dit nieuwe werk naar aanleiding van een soortgelijk Engelsch werk van burder, tot welks vertaling hij aangezocht was, en vulde, hetgene hem voorkwam in hetzelve onvolledig te zijn, aan, deels uit een ander Engelsch werk van ward, deels door zijne eigene bijvoegsels. Zoodanig werk vond de Eerw. cramer von baumgarten waardig om in het Nederduitsch overgebragt te worden, en werd in dit zijn gunstig oordeel bevestigd door zijnen Leermeester, den Hoog-

[p. 2]

leeraar muntinghe. Dien ten gevolge sloeg hij de handen aan het werk, en gaf, op verscheidene plaatsen, zijne eigene bijvoegselen: zoodat wij alhier aanmerkingen hebben, door vier verschillende Auteuren gemaakt of uit andere Schrijvers verzameld, welke alle voor den Lezer behoorlijk onderscheiden zijn.

Dit eerste Deel gaat over Genesis en Exodus, en met nog drie Deelen, van gelijke zwaarte als dit, zal het geheele werk over het O.V. volledig zijn. Of er nog iets over het N.V. volgen moet, hebben wij met genoegzame zekerheid niet kunnen ontdekken. De algemeene benoeming van de Heilige Schrift op den titel schijnt het werk niet alléén tot het O.V. te bepalen; maar in de Voorrede schijnt het werk in vier Deelen als compleet te worden voorgedragen. Hoe het daarmede ook gelegen zij, wij beschouwen dit werk als eene wezenlijke aanwinst, tot welks aanbeveling de aanmoediging van den Heer muntinghe, om het te vertalen, zeer veel afdoet; en wij twijfelen niet, of vele verstandige beoefenaars der gewijde Letterkunde zullen in hetzelve geen gering genoegen en nut kunnen vinden. De Eerw. Vertaler heeft niet weinig, door zijne meestal zeer belangrijke bijdragen, toegebragt, om het nog beter en nuttiger te maken dan het in het oorspronkelijke is; en wij hopen, dat hij op die zelfde loffelijke wijze zal voortgaan. - Op sommige plaatsen is dit werk vrij uitvoerig, vooral waar eene meerdere uitvoerigheid te pas komt. Zeer veel is, b.v., bijeenverzameld bij de merkwaardige beschrijving van Sodoms verwoesting en de daaruit ontstane Doode Zee, Genes. XIX:24, 25. Uit verschillende berigten wordt niet onwaarschijnlijk gemaakt, dat er een werkelijke zwavelregen gevallen is, waardoor de Naphta-bronnen, waarvan het dal Siddim vol was, aangestoken werden, en alles in brand geraakte, totdat de geheele streek in het onderaardsche meer verzwolgen werd. Tot de betere kennis van dit meer is hier ook veel te vinden, en de Vertaler heeft hier eene uitvoerige en rijke bij-

[p. 3]

drage gegeven uit de berigten van den beroemden Reiziger seetzen, die overwaardig zijn gelezen te worden.

Op bl. 325 vermoeden wij eene schrijffout. Aldaar staat, van de verschrikkelijke zwermen van sprinkhanen, die Egypte verwoest hadden en nu in zee omkwamen, dat het wonderbare van dit laatste hierin gelegen was, dat dit op Pharao's bede gebeurde. Wij gelooven, dat er staan moest: op Mozes bede. Pharao had er Mozes wel om verzocht; maar de wind, die de sprinkhanen naar zee dreef, ontstond op Mozes gebed, Exod. X:16-19.