Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Geschied- en aardrijkskundige Beschrijving des Joodschen Lands, ten tijde van Jezus. Een Handboek, ter bevordering eener aanschouwelijke kennis der Evangelische Geschiedenis, inzonderheid voor Onderwijzers. Naar het Hoogduitsch van J.F. Röhr, Predikant in Ostrau bij Zeitz. Met eene Landkaart. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1818. In gr. 8vo. XII en 288 Bl. f 2-10-:

Met een gunstig vooroordeel, uit den titel ontstaan, en door het voorberigt versterkt, namen wij het werkje, hetwelk wij thans aankondigen, voor ons, om het opzettelijk te doorlezen: en nu moeten wij openhartig bekennen, dat wij er ons al te gunstige gedachten van gevormd hadden, en stellen het in waarde eenigzins gelijk met de Joodsche Oudheden van warnekros; welk boek, even gelijk dit, meer schijnt te zijn dan het inderdaad is, en op hetwelk zeer vele gegronde aanmerkingen te maken zijn, hoezeer ook sommigen er, zoo als men spreekt, mede wegloopen. Mogelijk zal ditzelfde ook het geval zijn met het onderhavige werkje, hetwelk zich, daarenboven, over het geheel genomen, met genoegen laat lezen: dan, wij voor ons

[p. 514]

althans, hebben het niet gevonden, zoo als wij wel gewenscht hadden, en zoo als wij ons verbeeld hadden, dat het zoude zijn. Op sommige plaatsen komt het ons voor wat te uitvoerig in minder belangrijke bijzonderheden, naar gelange van de lezers, voor welke het ingerigt is; op andere weder zeer oppervlakkig en onnaauwkeurig; en somtijds hebben wij verkeerde voorstellingen ontmoet, die uit onkunde of overhaasting gesproten zijn. - Vrij geregeld is, intusschen, de orde in de behandeling der onderwerpen. In de Inleiding wordt, behalve over het plan des werks, gehandeld over de aangelegenheid des Joodschen lands. Het werk bestaat uit vier Hoofdstukken. Het eerste behelst geschied- en aardrijkskundige aanmerkingen over het Joodsche land, van de vroegste tijden aan, tot op die van Jezus. Het tweede schetst de algemeene gesteldheid des Joodschen lands ten tijde van Jezus. Het derde beschrijft meer bijzonder het Joodsche land, naar deszelfs afzonderlijke deelen en landschappen; en bij hetzelve is gevoegd, als aanhangsel, een tijdrekenkundig overzigt der reizen van Jezus door het Joodsche land. Het vierde Hoofdstuk geeft aanmerkingen over de lotgevallen des Joodschen lands sedert de tijden van Jezus, en over deszelfs hedendaagsche gesteldheid. De drie eerste Hoofdstukken worden zeer gevoegelijk in verscheidene onderdeelingen gesplitst. Achteraan is, behalve het Landkaartje, eene Geslachtlijst der Herodessen gevoegd. Schoon nu, volgens het hoofdoogmerk des werks, er eene geschied- en aardrijkskundige beschrijving gegeven wordt, was, echter, hiervan onafscheidelijk en doelmatig, zoowel eene opgave van de luchtgesteldheid en vruchtbaarheid des lands, als een overzigt over de Godsdienstige en burgerlijke inrigtingen, en den staat der beschaving van het volk; en dit heeft de Schrijver ook niet uit het oog verloren; dan in het eigenlijk geschied- en aardrijkskundige gedeelte, vooral in het laatste, had veel, zeer veel kunnen afgesneden worden, hetwelk minder te pas kwam; en in de belangrijke ge-

[p. 515]

deelten, daarmede op het naauwst verknocht, en zoo noodzakelijk tot regt verstand der Evangelische geschiedenis, ware veel bij te voegen geweest, om den lezer op he juiste standpunt te plaatsen, waarop hij die geschiedenis het best zou kunnen beschouwen en leeren verstaan. - Voorts, behalve hetgene de Vertaler hier en daar veranderd en verbeterd heeft, hebben wij nog al eenige misstellingen en onnaauwkeurigheden ontmoet. Bl. 6. staat: maar slechts eenmaal liet het Joodsche volk zich door de verordeningen van Salomo opwekken, om aan den algemeenen handel deel te nemen, schepen te bouwen, en zich op de ruime zee te wagen. Onder Koning Josafat, echter, is een dergelijke togt op nieuws beproefd, schoon met geen gelukkig gevolg, 1 Kon. XXII:49, 50 en 2 Kron. XX:36, 37. - Bl. 88. worden er zes jaarsaizoenen geteld, en daarbij, ten onregte, Gen. VIII:22 vergeleken. Deze Joodsche verdeeling is niet juist: eigenlijk zijn er maar twee saizoenen, het drooge en het regenachtige, in het midden van welks laatste men winterkoude heeft. - Bl. 132. worden de Sadduceën gezegd, dus genoemd te zijn naar hun hoofd en voorganger, den priester Saddok. Dit lezende, zal men natuurlijk denken aan den Hoogepriester van dien naam, uit David's geschiedenis bekend; dan de man, naar wien de Sadduceën genoemd zijn, heeft kort na Alexander den Grooten geleefd, en wordt, zoo ver wij hebben kunnen nasporen, niet als priester voorgesteld, maar als leerling van eenen Antigonus van Socho. - Bl. 142-146, worden de Galileërs voorgesteld als het meest verlichte en het denkendste gedeelte der geheele natie, bij welke de bloei van kunsten en wetenschappen het licht eener heilzame verstandsbeschaving verspreidde, tot op de geringste klassen en standen. Dit is, zoo veel wij weten, nieuw, doch wordt door den Schrijver niet bewezen, en heeft geen' grond van waarschijnlijkheid. In tegendeel waren de Galileërs minder beschaafd, en bij hen heerschte de meeste onkunde; (schoon de verachting der inwoners van Judea omtrent hen voorzeker

[p. 516]

te ver ging) vergel. hamelsveld, Aardrijksk. des Bijb. IVde D. bl. 398. - Eindelijk, om geene bijzondere aanmerkingen meer te maken, is in de gebrekkige beschrijving van den Tempel, bl. 204-209, niets van hetgene in het Heilige en in het Allerheiligste was; maar daarentegen staat er iets vreemds: in de bovenste verdieping werden de oude verbondsark en andere gewijde gereedschappen bewaard. Eilieve! vanwaar heeft de Schrijver dit? Er was in den tweeden Tempel noch oude noch nieuwe verbondskist. De Joden zelve bekennen, dat dezelve in den tweeden Tempel ontbrak; doch, volgens hunne overleveringen, heeft Salomo, na de Mozaïsche verbondskist in het Heilige der Heiligen geplaatst te hebben, den Tabernakel op de verdieping, die boven in den Tempel was, doen brengen, om aldaar bewaard te worden. De Schrijver schijnt het een met het ander verward te hebben. - Met één woord: indien zoodanig werkje in ons Land, met de gewone Hollandsche zorgvuldigheid en naauwkeurigheid, geschreven werd, zou het er, voorzeker, veel beter uitzien. Ondertusschen ontkennen wij niet, dat in dit werkje, zoo als wij het dan gekregen hebben, veel goeds is. Jammer is het, dat er, bij de vertaling, niet meer gebreken in verholpen zijn.