Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 287]

Dagboek eener Reize ter Walvisch- en Robben - vangst, gedaan in de jaren 1777 en 1778, door den Kommandeur Hidde Dirks Kat; met eene Kaart van Groenland, en het Portret van den Schrijver. Te Haarlem, bij de Wed. A. Loosjes, Pz. 1818. In gr. 8vo. f 1-4-:

Suave mari magno turbantibus aequora ventis,
E terra alterius magnum spectare laborem,

zegt vader lucretius, omdat het beschouwen van zoodanige rampen de waarde van onze veilige rust verhoogt. Dit gevoel en vele andere gewaarwordingen werden ook bij ons opgewekt onder het lezen van dit Dagboek. Grooten dank hebbe de Schoolopziener van het 3de Distrikt in Vriesland, de Heer martens, waardig Evangeliedienaar bij de Doopsgezinden te Holwert, dat hij ons met dit voortreffelijk geschenk vereerd heeft! Wij bewonderen in deze bladen den moed, de standvastigheid en godsvrucht, met welke kat bijna ongeloofelijke rampen heeft doorgestaan; maar bewonderen ook de eenvoudigheid, de opregtheid en welsprekendheid, met welke hij die rampen verhaalt. Het is wel mogelijk, of liever zeer waarschijnelijk, dat vele menschen zullen vragen, hoe men dan welsprekendheid kan vinden in een dagboek, van eenen zeeman, over eene reize ter walvisch- en robbevangst! Maar deze menschen voeden andere denkbeelden over de welsprekendheid, dan wij, die voor ons meenen, dat het hart welsprekend maakt, dat het eenvoudige het zegel is van het ware, dat het ware alleen het natuurlijke is. Van deze welsprekendheid vonden wij overal in dit Dagboek zoo vele bewijzen, dat wij, na geëindigde lezing, in verrukking uitriepen: ‘Zie daar den Attischen xenophon op de IJsvelden van Groenland!’ - Die geen vreemdeling is in de oude letterkunde, kent het schoone werk, hetwelk xenophon geschreven heeft

[p. 288]

over den optogt dier Grieken, aan wier hoofd hij gesteld werd, toen dezelve dien bewonderenswaardigen terugtogt uit Perzië deden. Had xenophon de reis van kat gedaan, hij had dezelve op geene andere wijze kunnen beschrijven. Zoo waar is her, dat het gevoel van een blank en ongekunsteld hart zich overal in dezelfde toonen uitstort. Opvoeding, of volkskarakter, moge die toonen hier of daar eenigzins wijzigen, de goede natuur behoudt toch altijd den boventoon, en deze stem bekoort en verrukt ons. Voor hen, die ons verstaan, hebben wij genoeg gezegd, en willen dat bevestigen door de volgende voorbeelden:

Bl. 10. ‘Tegen den morgen hoorden wij door het scheepsvolk van Kommandeur pieter andersen, bestaande in 78 man, die zich op eene tweede digt bij ons drijvende ijsschots bevonden, Gode een gezang toezingen. Maar toen de dageraad aanbrak, waren zij van de ijsschots vergaan.’

Bl. 12. ‘Deze nacht vertoonde aan ons oog akelige gedaanten. De zee woedde aan de buitenzijde tegen het ijs. De baren verhieven zich als torens in de lucht, makende in den langen donkeren nacht eene verschrikkelijke vertooning, terwijl het zoute water vurige stralen uitschoot.’

Bl. 17. ‘Terwijl wij dezen nacht met een diep neerslagtig hart doorbragten, lag de een en zat de ander op het ijs, terwijl een derde stond. Ik zat in het midden van twee ter regter en linker zijde naast mij liggende mannen, welke des morgens dood gevroren waren.’

Bl. 18. ‘In dezen toestand konden wij ons eenigermate een denkbeeld vormen van het lijden van onzen Heiland jezus christus, althans hetzelve behoorlijk waarderen, daar wij nu zelve lijden moesten ondergaan.’

Bl. 30, 31. ‘Wij gevoelden ons als uit het graf verrezen. De overgroote liefde dier wilde menschen, welke waarlijk die van vele Christenen te boven gaat, maakte onze harten weemoedig en dankbaar tot God.

[p. 289]

Het schreijen van kinderen te mogen hooren, bevredigde ons met ons lot. Het scheen ons alsof wij in ons eigen huis waren.’

Bl. 63, 64. ‘Daarna kwam ik den 27 September met een vaartuig op het eiland Ameland, en ontmoette vrouw en kind in goede gezondheid. Het is mij onmogelijk, deze zielroerende blijdschap te beschrijven. De menschen op straat hieven een vreugdegejuich aan, en riepen elkander mijne terugkomst toe. - God zij hartgrondig gedankt voor alle onverdiende genade, aan mij hidde dirks kat bewezen!’

Van het wetenswaardige, hetwelk verder in dit werkje voorkomt, zeggen wij niets, omdat wij vermoeden, dat velen zich hetzelve zullen aanschaffen, en niemand willen voorkomen in het smaken van een genoegen, hetwelk veel verliest, als er de nieuwheid af is.