Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Onpartijdige Beschouwing van den Toestand des Koophandels binnen de Vereenigde Nederlanden, in Brieven. I-IV. Tweede Drak. Te Amsterdam, bij M. Schooneveld en Zoon. 1819. In gr. 8vo. f 1-14-:

Deze Brieven baarden terstond zoo veel opziens, en houden de belangstelling bij voortduring zoo zeer gaande, dat het eene gaping in ons Tijdschrift zou schijnen, indien wij er geheel van zwegen.

Wij lazen den eersten met gemengde aandoeningen van goeden afkeuring. De toon was spottend (ironisch); dit is zoo duidelijk, dat ons de geopperde twijfel daaromtrent in den tweeden, als antwoord voorkomende, nieuwe ironie zou toegeschenen hebben, indien de geweldige veroordeeling van alle spotternij in eene zoo heilige, zoo gewigtige zaak zulks had kunnen dulden. Hoe wij dit dan ook verklaren moeten - of de eerste brief waarlijk van eene andere hand zij dan de overigen - of het difficile est satyram non scribere den schrijver onwillekeurig verrast heeft - of het advies van verstandige lezers hem daarna het verkeerde van alle raillerie in dezen heeft onder het oog gebragt - wij zijn van hetzelfde gevoe-

[p. 177]

len, dat de toon, in het begin aangeslagen, de regte niet was, om eenig gewenscht doel te bereiken.

Doch, de reeds aangestipte stooterige overgang tot hoogen ernst uitgezonderd, voldeed ons No. 2 des te beter. Het belang des handels voor ons geheele land, voor duizenden monden, welken hij voedt, voor landbouw en fabrijkwezen zelve, wordt hierin zoo overtuigend betoogd, dat er niets meer noodig schijnt, om elk verstandig bestuurder van dit land de slotsom te doen opmaken: Commercie is de eerste, groote springveer van leven en werkzaamheid, wier werking, zoo veel mogelijk, onbelemmerd en in volle kracht moet behouden worden.

No. 3 doet daarentegen in de bijzonderheden duidelijk zien, wat vroeger reeds aangeduid was, dat de zware inkomende regten, op sommige voorwerpen gelegd of nog te leggen, al bedoelen die ook alleen het verbruikte binnenslands, onberekenbare moeite en kosten naar zich slepen, ja dat het geheele tegenwoordige stelsel van heffing op den handel verwoestend is voor de gewigtigste takken van dezen weldadigen stroom, door ons land even weinig te missen als de Nijl door Egypte; dat intusschen, deze takken opdroogende, ook de overigen afzet en toevoer verliezen, en de vreemdeling niet meer onze markt, maar zoodanig eene bezoekt, waar hij alle zijne behoeften gelijkerhand en op de voordeeligste wijze kan voldoen.

Terwijl eindelijk No. 4, door de vergelijking van in- en uitvoer in 1814 en naastvolgende met die in het laatstverloopene jaar, ten aanzien van verscheidene gewigtige artikelen, als ijzer, linnens, katoenen enz., een tafereel ophangt, dat bedroevend genoeg is, om elken regtschapen vaderlander de tranen uit de oogen te persen. En vraagt gij: vanwaar deze vermindering? is zij ook misschien aan vreemde en toevallige oorzaken toe te schrijven, waarop het bestuur des lands zelve allen invloed of beheer is missende? Eene andere vergelijking, die namelijk der belastingen in de beide aangeduide tijdperken, sluit uwer opregte liefde en eerbied voor een' afgebeden Vorst oogenblikkelijk den mond. Ja, een brief uit eene onzer eigene Westindische bezittingen, te kennen gevende de noodzakelijkheid om zich elders dan in Holland van de vereischte behoeften te voorzien, bespaart u alle moeite

[p. 178]

der gevolgtrekking ten aanzien van het lot, dat onzer Commercie overal te wachten staat.

Wij danken den kundigen Schrijver voor zijne duidelijke en grondige behandeling der zaak. Hoe pijnlijk het gevoel zij, daar de wonde zoo moedig ingesneden en tot op den bodem onderzocht wordt, de hoop op genezing, die nog voorhanden is, de hoop op onzen goeden, edelen Koning, die dwalen maar niet verkeerd willen kan, doet ons deze pijn gaarne dulden. Te regt zegt de Schrijver, dat het beter is de asch weg te blazen, dan het vuur daarin heimelijk te laten smeulen, tot de vlam misschien met geweld uitbarst, of het ondermijnde gebouw op onze kruin te zamenstort. Het is een aangenomen denkbeeld, dat de koopman gaarne klaagt; onze staatkundige en burgerlijke geschiedenis zelve is vol van deze klagten, gedurende twee eeuwen, dat wij, door den handel, ten top van grootheid stegen; en dit doet den Minister, die geld noodig heeft, en weerbarstige landbouwers en schreeuwende fabrikanten in het ander halfrond onzer burgerlijke wereld wenscht te ontzien, zoo ligt eenige smeekschriften en bijzondere klagten over het hoofd zien, om in de rijke bron der Commercie te tasten. Ongelukkig verschilt hij hier zoo verre van midas, als hij er in andere opzigten van verschillen moet: want, in plaats dat op de aanraking van genen alles in goud veranderde, verdwijnt dit, zoodra hij zich daarnaar uitstrekt. Het veelvuldig klagen van den handel is, inderdaad, natuurlijk. Dezelve is een teeder voorwerp, dat allerlei bescherming en behoeding vereischt, om niet verloren te gaan. Dit blijkt duidelijk, wanneer wij de ingeleverde bezwaren der Commercie, op onderscheidene tijden, gelieven gade te slaan. En ons land ware gewis zoo groot niet geworden, indien men al zulke klagten niet had weten te doen gelden. Welnu! zoo zie dan Mijnheer de Directeur thans ook, of het ingebragte door dezen en andere Schrijvers en Rekwestranten, hoe gewoon dan, ook misschien gegrond zij! Zoo zij hij vooral niet te wijs om te leeren, om terug te keeren, en den Koning zelf te adviseren, zoo als de waarheid, buiten allerlei inwikkeling in belangrijke of min belangrijke tegenbedenkingen, dien Vader van het gansche gezin van zelve steeds zou doen handelen! Het geldt hier, buiten tegenspraak, het hoogste belang, misschien het bestaan des rijks. Verlaten onze rijkste huizen eenmaal het land, om bij

[p. 179]

onze naburen vrijen handel te zoeken, en gaat Amsterdam, gaat holland te niet, zoo vreezen wij, dat het gansche gebied zijnen troon en eigene onafhankelijkheid wel moeijelijk zal blijven schragen. De Hemel wende dit schrikkelijk voorgevoel gunstig af, en doe ons nogmaals ruste vinden onder den bloeijenden Oranjeboom, dien wij zoo veel danken en zoo gaarne alles danken willen! Het zij zoo!