Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

In welken zin is kwikzilver een ontstekingwerend middel?^(*)

Door de heilzame werking van het kwikzilver, vooral van de zoete kwik, in velerlei ontstekingziekten,

(*) Hufeland heeft daarover een hartig woordje gezegd, in zijn Journal, 1818. Febr. bl. 115. Wie zou dien grooten man niet hooren?

[p. 453]

zijn vele artsen er toe gebragt, om dit middel voor een ontstekingwerend te houden. Zij plaatsen het in ééne rij met de koelende zouten, het salpeter en dergelijke, meenen deze laatsten ligtelijk te kunnen ontberen, geven reeds terstond bij den aanvang, in alle plaatselijke ontstekingen, zoete kwik, en laten zelfs niet eens eene lating voorafgaan. Dat intusschen dit middel op zich zelf niet ontstekingwerend is, de som der prikkels niet vermindert, en dus niet verzwakt; daarvan kan elk geneesheer van eenige ondervinding, zoo hij slechts die ondervinding raadpleegt, zich spoedig overtuigen. Zelfs venerische ontstekingen verslimmeren, wanneer men, zonder weekmakende en verkoelende middelen, kwikmiddelen aanwendt. Dikwijls zal zelfs eerst eene lating, of zullen plaatselijk aangewende bloedzuigers noodig wezen.

Doch de aard der ontsteking is niet alleen in de verhoogde levenswerking der bloedvaten, hij is ook in de veranderde gesteldheid van het bloed, en welligt ook van het vocht der watervaten, gelegen. De vezelstof schijnt vermeerderd, of heeft altnans eene grootere neiging tot vastwording verkregen. Deze te weelderige groei moet worden tegengegaan, en de vezelstof moet ontbonden, weêr vloeibaar gemaakt worden. In de kwik heeft ons de ondervinding zulk eene sterk oplossende kracht leeren kennen; hetzij ze werkelijk de vezelstof scheikundig oplost, of, door de werking der watervaten te vermeerderen, het voortbrengsel der ontsteking telkens vernietigt, naarmate het gevormd wordt. Dit is zeker, dat het bij het gebruik der kwik verdwijnt.

Zij werkt dus, even als de alkaliën, oplossend, resolverend. Maar om hare, hier zoo nadeelige, prikkelende werking weg te nemen, of althans te verminderen, moet men haar of met verzwakkende of met verdoovende middelen verbinden. Men moet, door onttrekking der prikkels, door aderlating en andere ontlastingen, (vooral van de warmtestof door verkoe-

[p. 454]

lende middelen) of door verslapping van de vezel, de verhoogde levenswerking lager stemmen, of dit zelfde doel trachten te bereiken door de levenskracht te verdooven, en alzoo zelfs voor de sterkste prikkels ongevoelig te maken. Daarom verbindt men hier de zoete kwik met opium; hetwelk hier alleen als narcoticum werkt, en niets eigendommelijks schijnt te bezitten. Ik heb ten minste, in plaatselijke ontstekingen, het extr. hyoscyami reeds meermalen, in de plaats van opium, met een goed gevolg, met merc. dulc. verbonden.

J.V.