Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Iets, over het zwaard van Bossu.

Reeds spoedig, nadat ik inwoner van Hoorn geworden was, trokken de overblijfselen mijne aandacht, die aan den vermaarden slag op de Zuiderzee konden herinneren, en ik bezigtigde met zekeren heiligen eerbied de fraaije schilderij op het stadhuis, de gevangenis van bossu, en eene zeer oude afbeelding, in halfverheven beeldwerk, van dien zeestrijd, voor eenige huizen geplaatst, die het gezigt hebben op den Nek, de plaats, waar het gevecht voorviel; wanneer mij berigt werd, dat ook het zwaard van den Graaf in handen eener Hoornsche Familie, en wel in die van den Heer Mr. d. galles, was. Door deszelfs vriendelijkheid werd ik

[p. 234]

dadelijk in staat gesleld, op mijn gemak dit stuk te bezien, een staatsiezwaard in den smaak van die dagen, en de dapperheid onzer voorouderen bij dat gezigt te huldigen. De bewijzen voor de identiteit schenen mij, zoo als de eigenaar die opgaf, voldoende.

Bevreemdend dus moest het mij zijn, in No. VIII van de Letteroefeningen voor den jare 1817 vermeld te vinden, dat een zwaard, bij gelegenheid eener voorlezing in het Enkhuizer Departement der Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen, over den slag op de Zuiderzee, aan de aanwezige leden aldaar, als het zwaard van bossu, in eigendom toebehoorende aan Mejufvrouwen van romond, vertoond was.

Ziedaar ons dan met eene vaderlandsche antiquiteit in hetzelfde geval, als met zoo menige reliquie van Heiligen plaats vindt! Maken toch, zoo men zegt, drie verschillende plaatsen aanspraak op het bezit van een regter schouderblad van joannes den dooper, die er toch wel maar één zal gehad hebben; hier doen zich twee zwaarden van bossu voor, waartoe zeker meerder mogelijkheid, maar waarvoor toch niet zeer veel waarschijnlijkheid is, daar de Oversten maar één staatsiezwaard gewoon waren met zich te voeren.

Op den tijd, dat ik dit las, ontbrak mij, door veelvuldige bezigheid, de gelegenheid, de gronden te onderzoeken, die pleiten voor de echtheid van het zwaard, onder den Heer galles berustende, dat in grootte en zwaarte met dat, waarvan de Jufvrouwen van romond eigenaressen zijn, vrij wel schijnt overeen te komen.

Ziehier, wat ik, naderhand dit navorschende, heb kunnen vernemen.

Op de vloot bevonden zich, volgens velius, jan floor en claas wijbrantszoon met de schelpen, en wel als Commissarissen op het Admiraalschip, om op d' ordre van het volk en het beleid van de zaken haar toezicht te nemen, vermits de Admiraal cornelis dirkszoon door eene vroegere quetsure (van 6 October) zijn dienst niet genoeg bewaren mogt. Van dezen floor nu verhaalt velius het volgende: ‘Onze Admiraal kwam met een ruimen wind naar des vijands Admiraal toe, en hiette terstond op denzelven aan te leggen. De stuurman deed zoo; maar in 't naken kwam hem een schrik aan, en begon weder af te houden. Dit ziende de Commissaris jan

[p. 235]

floor stiet hem van 't roer en stierde zels, en, zoo hij een zeer hartig man was, leide 't den Admiraal van den vijand regt voor zijnen boeg. De bloodheid konde den stuurman niet vrijën; hij was naauwlijks drie treden heengegaan, of hij werd geschoten. Daar jan floor, die hem geen perijkel ontzag, in den gantschen slag nooit geraakt werd.’ - Dus verre velius.

Nu vult het familieverhaal aan, dat, na het sluiten van het akkoord, als de Graaf zich overgaf, zijn geweer in handen van floor kwam. Het is waar, bossu had eerst gezocht, zich aan den Admitaal dirkszoon, aan Kapitein ruyckhaver, en den Provoost nievint over te geven; doch dat deze werkelijk in de onderhandeling alleen gebezigd zijn, vind ik niet. Zeker gaat het, dat Commissaris floor ook bij het akkoord vrij wat gezags getoond heeft. Immers velius verhaalt, dat, toen de Gouverneur sonoy, die zich gedurende den slag te Enkhuizen had opgehouden, aankwam, als men aan het parlementéren was, jan floor hem vrij schamper verwelkomde met de vraag: ‘of hij nu kwam, nu de visch gevangen was?’ - Dat nu de Admiraal dirkszoon het zwaard zoude gekregen hebben, komt mij minder waarschijnlijk voor, daar deze 's Graven gulden vlies ontving, gelijk nievint deszelfs gouden keten. En dan schijnt floor, als eerste Commissaris ter adsistentie van den Admiraal, en wiens moed zoo veel tot de verovering van het vijandelijk Admiraalschap had bijgedragen, in de eerste plaats in aanmerking te komen. Daar nu de tegenwoordige bezitter in eene regte lijn van gemelden jan floor afstamt, zoude het in dat geval niet twijfelachtig zijn, of dit zwaard het regte zwaard van bossu ware. Immers gerrit, zoon van dezen jan floor, had eene dochter, grietje floor, gehuwd met otto hinlopen, zoon van reinier ottes hinlopen, die, om dit in het voorbijgaan te zeggen, uit Hinlopen gevlugt was in de troebelen van 1572, zich eerst te Imsterdam nederzette, en vervolgens naar Hoorn overkwam, waar hij de eerste den houthandel in het groot begon, en met eigen schepen hout uit Noorwegen liet halen. Mr. d. galles had tot moeder margaretha hinlopen, in eene regte lijn afstammende van dezen otto hinlopen en grietje floor, gelijk deszelfs geslachtregisters bewijzen kunnen.

[p. 236]

Volkomen onbekend is het mij, welke gronden voor de echtheid pleiten van het Enkhuizer zwaard. De opgave van deze zoude waarschijnlijk tot beslechting van dit pleit kunnen dienen, en dus het een en ander eenige bijdragen tot vaderlandsche oudheden opleveren.

Dat ik van deze gelegenheid tevens gebruik make, om de oplettendheid te vestigen op eenige geschiedkundige onnaauwkeurigheden in het uitmuntend dichtstuk van den Heere warnsinck, hoop ik, dat deze bekwame man mij niet envel zal duiden.

Dat op de Zuiderzee meer slagen geleverd zijn, bewijst onder anderen de Geldersche hoek, dus genaamd naar eenen zeeslag tegen de Gelderschen.

Het schip van schuilenburg is niet genomen in den grooten slag van 11 October; maar in een' van minder belang, op den 6den dier maand voorgevallen.

De vijandelijke vloot werd niet vernield, veroverd en verbrand; daar men, tegen den raad van Burgemeester edam aan, om de gekwetsten en den naderenden nacht, schandelijk verzuimde, de vlugtenden te vervolgen.

De overwinnende vloot zeilde niet naar Enkhuizen, maar schijnt bij den Nek gebleven te zijn; zeker is het ten minste, dat bossu niet te Enkhuizen werd binnengebragt, maar te Hoorn, waar hij door het gemeen vrij schamper ontvangen werd.

Geen vitlust, maar het besef, dat Geschiedenis de grootste naauwkeurigheid vordert, gaf tot deze aanmerkingen aanleiding.

jo. sam. swaan,

Rector te Hoorn.