Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

[p. 704]

De Christelijke Zedeleer. Door F.V. Reinhard, Eersten Hofprediker, enz. te Dresden. Uit het Hoogduitsch. VIIIste Deel. Te Leiden, bij A. en J. Honkoop. In gr. 8vo. 398 Bl. f 3-12:

Jammer is het inderdaad, dat dit voortreffelijk werk niet in aller handen is; maar aan weinige Leeraren van den Godsdienst is het echter geheel onbekend; en niemand is er, die het kent, of hij hecht er groote waarde aan, en het smart hem, met ons, dat de voortreffelijke Schrijver door den dood verhinderd is, hetzelve volkomen af te werken. Van het derde deel hebben wij hier nu het uitvoerig, welbewerkt slot. De zinnelijke hulpmiddelen, welke de Godsdienst aanbeveelt, om de beoefening van het goede te verligten: de kerkelijke gemeenschap; de broederlijke bestraffing; het gebruik der H. Schrift en nuttige boeken; openbare, gemeenschappelijke Godsvereering; feestdagen, en stichtingsuren; (oefeningen:) Doop en Avondmaal. Vervolgens de geestelijke hulpmiddelen tot hetzelfde doel: inkeer in ons binnenste; zelfbeproeving; bestendig gadeslaan van zichzelven; verstandig genot van onszelven; bespiegeling van verschillende soort; vrome gemoedstemming; het gebed; het vasthouden aan nuttige grondstellingen en levensregelen; vrijwillige oefeningen van zelfverloochening; het zorgvuldig bewaken van onszelven. Het laatste deel intusschen, hetwelk de wijze behandelt, waarop de echte zelfverbetering ontstaat, en des menschen langzame vorming tot volkomenheid, is even uitmuntend begonnen, doch niet ten einde gebragt; en dit smart te meer, daar niemand gemakkelijk besluiten zal, de proef te nemen, om het werk van eenen reinhard nu te eindigen. Wij wenschen echter, met den Vertaler, dat een daartoe bevoegde iedere bedenking ter zijde zette, gaf, wat hij kon, en tevens van geheel het werk zoodanig een kort begrip

[p. 705]

vervaardigde, als ter voorbereiding en ook gemakkelijke herinnering van het groote werk dienen kon; en hetwelk niet zou nalaten, (dit voegen wij er bij) de begeerte, om het werk zelve te bezitten en bij iedere bijzonderheid te kunnen raadplegen, krachtig uit te lokken. En of wij, ter vervulling van dezen wensch, hierdoor eenigzins mogten medewerken, willen wij, met 's mans eigene woorden, opgeven, wat er nog aan ontbreekt. De bekeering was nog te behandelen overig. Reinhard sprak nu over den gemoedstoestand van onverbeterde menschen; het noodzakelijke en den aard van de wekking uit dezen toestand; de verschillende soorten der wekking; hoe het met dezelve doorgaans gaat; aanmerkingen hieromtrent; de krachtige, en van het behoorlijk gevolg verzelde, wekking; ware aanvang der Christelijke gemoedsverandering; menigte van uiterlijke dingen, die dezelve bewerken en vergezellen; of men het tijdstip der bekeering moet kunnen opgeven; gevolgen van den aanvang der gemoedsverandering; de erkentenis der zonde, die noodig is; derzelver omvang; hoe deze erkentenis doorgaans is, en hoe men dezelve rigten moet; het langzaam toenemen daarvan; bronnen en middelen ter bevordering; daarmede gepaard gaand berouw en droefheid, in derzelver aard; trappen en oorzaken daarvan; de boetkamp en nuttige vertwijfeling. Tot zoo verre reinhard; en nu liet hij dan nog overig: ‘Een zondaar, die de ongelukkige betrekking tot God, zijnen Schepper en Weldoener, waarin zijne misdrijven hem gebragt hebben, en zijne groote strafbaarheid voor God, heeft leeren gevoelen, moet beseffen, dat er voor hem alles daarvan afhangt, dat hij in eene betere betrekking tot God gerake, en zich van Gods goedertierenheid en genade verzekere; dewijl hij anders moed noch kracht hebben zal, om aan zijne zelfverbetering te arbeiden. Nu kan men intusschen, naar de leer van het Evangelie, Gods genade niet deelachtig worden, dan door een geloof, dat zich Gods beloften in Christus toeëigent, en

[p. 706]

zich gaarne en gewillig aan de schikkingen onderwerpt, die God door Christus tot heil van zondaren heeft gemaakt. Van dit geloof, dat, juist omdat het den verschrikten en versaagden zondaar moed inboezemt, en hem een nieuw leven geeft, voor de Christelijke zelfverbetering van het hoogste gewigt is, moet derhalve ook afzonderlijk gehandeld worden. - Daar het ware geloof zich aan de gansche orde, die God tot redding der menschen gemaakt heeft, onderwerpt, maar een wezenlijk deel dezer orde in den eisch bestaat, dat de begenadigde zondaar niet verder zondige, maar Gods wil, en gevolgelijk de Zedewet, gehoorzaam opvolge; zoo is een opregt pogen, om zich van alle kwaad te reinigen, en het goede te doen, een noodwendig en onmisbaar gevolg van het ware geloof. Dit pogen verdient dus ook afzonderlijk beschouwd te worden. - Heeft het nalaten van het kwade en het doen van het goede door dit pogen werkelijk een' aanvang genomen, dan moet men hetzelve onafgebroken voortzetten, en onophoudelijk in het goede wassen en toenemen. Maar, naar de ondervinding, doet men zulks op verre na nog niet steeds. Deze vordering in het goede is aan ontelbaar vele zwarigheden onderhevig. De ijver in het voortgaan verkoelt. Men vervalt tot een traag stilstaan, of wel tot een werkelijk achteruitgaan. De wasdom in het goede, en derzelver geschiedenis, verdient dus eene gansch bijzondere opmerkzaamheid, en men behoort alle daaraan verknochte afwisselingen naauwkeurig te kennen. - Eindelijk bestaat het doel der ware zelfverbetering in de Christelijke volkomenheid. Deze nadert hare voleinding, naar mate zij het tot de hoogste reinheid en deugd, tot de hoogste gelijkheid aan God brengt, welke de menschelijke natuur op aarde bereiken kan. De Christelijke volkomenheid, welke men maar al te dikwijls in eene valsche grootheid, in eene onnatuurlijk dweepachtige verhevenheid, gezocht heeft, moet dus zorg-

[p. 707]

vuldig in het regte licht gesteld, en de wijze, waarop men dezelve steeds meer naderen, en daarmede het werk der zedelijke verbetering ten einde brengen kan, moet naauwkeurig aangetoond worden. Met dit onderzoek loopt van zelf alles af, wat dit deel der Zedeleer bevatten moet.’

Velen lezen reinhard in het oorspronkelijke; en, ten aanzien van dit werk vooral, hebben dezen veel vooruit. De weinige aanmerkingen van den Vertaler zijn toch, immers wat dit Deel betreft, van geen zeer groot belang. Echter verblijden wij ons, dit voortreffelijk werk ook in onze tale te bezitten.