Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

De waardij en het regt gebruik der Hervorming, ter bevordering eener edele denk- en gewetensvrijheid; van G.C.C. Uit het Hoogduitsch. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1817. In gr. 8vo. 80 Bl. f :-15-:

Wij wenschen, dat dit boekje in veler handen moge komen; want wij houden het voor eenen uitnemenden leiddraad ter verkrijging van eenig inzigt in bijzonderheden, rakende den staat der Christelijke Kerk en der Hervorming. De Schrijver heeft ook, blijkens zijn voorberigt, dit stukje bestemd voor lezers, die in de geschiedenis der Hervorming nog vreemdelingen, of er nog te weinig mede bekend zijn, om er zich een regt begrip van te maken. Hij kent Leeraars, die van deze geschiedenis niet veel meer weten dan de namen luther, melanchthon enz., of ten minste zich met deze geschiedenis onbekend aanstellen, alzoo er de regte gevolgen of niet uit kunnen, of niet uit willen trekken; en deze zijn het voornamelijk, die de weldadige werkingen der Hervorming stuiten.

Reeds in 1795 is dit stukje in Leipzig gedrukt; reeds vóór eenige jaren had de vertaler - ook den stand van Evangeliedlienaar bekleedende - de overzetting begon-

[p. 708]

nen: maar omstandigheden in de politieke wereld deden hem dit werk staken. Nu oordeelde hij het tijd te zijn, om, door de uitgave van hetzelve in 't Nederduitsch, iets bij te dragen ter bevordering van godsdienstig belang. Wij erkennen in dit doen zijnen echt Protestantschen geest, en zeggen hem dank voor zijne vloeijende vertaling, die, benevens het belang der zaken, maakt, dat men het, ééns ter lezing opgevat hebbende, schier niet uit de handen leggen kan.

Een motto van luther, aan het hoofd van het werkje geplaatst, doet ons deszelfs geest genoegzaam kennen. Wij willen het vertaald mededeelen: ‘Ik wil vrij zijn, en mij door geene magtspreuken van Kerkvergadering, wereldlijke Magt, Akademie of Paus laten binden; maar vrijmoedig belijden, wat mij waarheid blijkt te zijn, het moge nu door eenen Orthodox of door eenen Heterodox beweerd, en door welke Kerkvergadering ook goedgekeurd of verworpen worden.’

De Schrijver geeft eerst op, den staat der Kerke, en de misbruiken in dezelve, benevens eene beknopte geschiedenis der Hervorming. De geschiedkundige aanwijzingen, welke, zonder belemmering van het vloeijende des stijls, niet wel ingevlochten konden worden, geeft hij telkens in eene noot. Dit is juist het schoone mede van dit geschrift, voor met bijzonderheden min bekende lezers. En waarlijk, thans, daar de beschouwing van het werk der Hervorming zoo aan de orde van den dag is, is eene wat nadere kennis dezer bijzonderheden, dan menig ook niet geheel onbedrevene bezit, wel noodig. Al verder wijst de Schrijver den vinger der Voorzienigheid in het werk der Hervorming, benevens het gewigt der gevolgen van hetzelve, aan; terwijl hij meteen de tegenwerpingen, die te dezen aanzien konden gemaakt worden, ontzenuwt. Eindelijk wordt opgegeven, hoe men de Hervorming te gebruiken hebbe, en wat er gedaan moet worden, om het door haar aangevangene te voltooijen. De Schrijver laat zich bij de-

[p. 709]

ze gelegenheid in op de beoordeeling van de noodzakelijkheid of schadelijkheid der symbolische boeken, of staande geloofsbelijdenissen, en vergeet niet, de noodige vrijmoedigheid, maar tevens voorzigtigheid en bescheidenheid, aan te raden. Hij maakt onderscheid tusschen praktisch-onschadelijke en praktisch-schadelijke dwalingen in een kerkelijk leerstelsel, en geeft van de laatste eene kleine lijst. Wij hadden evenwel gewenscht, dat hij deze stellingen, in plaats van ze maar geheel te schrappen, liever van hare bijbelsche en onschadelijke zijde had voorgesteld: men kan ze immers niet geheel onbijbelsch noemen; maar slechts hare verkeerde voorstelling en misbruik is zoodanig. De leer der volstrekte verkiezing en verwerping staat op deze lijst niet: dit komt waarschijnlijk daarvandaan, dat in Duitschland de Hervormde kerken, zoo min als de Engelsche kerk en de Hervormden in Frankrijk, zich nimmer aan de vaststelling van dezelve hebben willen onderwerpen.

Alles wordt gestaafd met aanhalingen uit de schriften der Hervormers zelve. - De Schrijver is een echt bijbelsch Christen. - Tweemaal vinden wij Martburg in plaats van Wartburg, eens Holmstad in plaats van Helmstadt; zeker drukfouten.