Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Avontuurlijke en wonderbare Veldtogt van eenen jongen Kozakken-officier. Naar het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1817. In gr. 8vo. 140 Bl. f 1-16-:

Men heeft uit de onderscheidene oorlogen onderscheidene romaneske verhalen, die dan daardoor, dat zij ten minste met

[p. 501]

eene grootere ware gebeurtenis, die des oorlogs, in verband staan, eenige aanspraak op geloof, als waarachtig voorval, maken. Wij kunnen niet zeggen, dat zoodanige vinding, om aan het verhaalde waarschijnlijkheid te geven, onaardig is; en wien het nu, wanneer hij zich in eenen goeden roman vermaakt, hinderen mogt, dat hij telkens denken moet: dit schoon tafereel van getrouwheid, edelmoedigheid enz. is toch niet uit de werkelijke wereld, waarin misschien dergelijke niet te vinden zijn, dien blijft, bij het lezen van zoodanig iets, dat met eene wereldbekende gebeurtenis in verband staat, altijd nog de hoop overig, dat het in waarheid bestaan hebbe. En waarom zoude men niet verwachten kunnen, dat te midden der gruwelen van den oorlog ook edele daden gebeurden? In de wereld is immers alles gemengd; en op het tooneel des krijgs, waar de mensch zonder lang bedenken zijne inborst laat werken, is ook de meeste gelegenheid tot zulke bedrijven.

Het voor ons liggend werkje is, wat de stof aangaat, ontleend uit den veldtogt der Russen tegen napoleon, en het verhaal zoude zeer wel meer dan roman kunnen zijn.

Aan den Don woonde de jonge michaël soronsky, bij wiens ouders eene nicht, cathinka, in huis was, dochter van eenen Heer van watelef uit Moskou, die haar, na den dood zijner vrouwe, geheel aan de zuster van deze, moeder van michaël, had overgelaten. De jonge lieden verbonden zich aan elkander door de heiligste wederzijdsche beloften. Dan, een jonge Graaf van gomerowno, wiens ouders in Moskou leefden, vernachtte toevallig bij de ouders van michaël, en werd op cathinka verliefd. Hij was rijk, en de Heer van watelef slechts een gewoon edelman; op deze omstandigheid bouwde hij zijne hoop.

De Heer van watelef en de familie soronsky schreven elkander weinig. De laatste twijfelde niet in 't minste aan de toestemming van den eersten in het huwelijk van cathinka met michaël, en verzuimde, de verloving aan hem te melden. Deze omstandigheid veroorzaakte, dat, gomerowno ondertusschen bij van watelef om cathinka aangehouden hebbende, deze zijne toestemming gaf, mits cathinka nog vrij ware. Hij reist dus naar soronsky, hoort, wat er gebeurd is, en uit de omstandig-

[p. 502]

heid, dat men hem in cathinka's verloving met michaël in 't geheel niet gekend heeft, ontstaat een hevig ongenoegen, 't geen ten gevolge heeft, dat van watelef zijne dochter mede naar Moskou terug neemt.

Hier kan cathinka de nadere verkeering met de familie gomerowno niet ontgaan, en wordt door dezelve uitmuntend behandeld. Hare drie broeders deelen in hare fmart. Geen rijkdom van het huis gomerowno, geene overreding, geene vriendelijke behandeling kunnen cathinka voor den jongen Graaf gewinnen of aan michaël ontrouw maken.

De Franschen waren reeds tot op het Russische grondgebied voortgerukt. michaël's ouders leggen een bezoek in de nabuurschap af, en middelerwijl reist michaël naar Moskou, om cathinka te redden. Eene ondernomene ontvoering uit haar vaders huis mislukt, en maakt de zaak slechts erger. Soronsky was zijnen zoon naar Moskou achterna gereisd, en, hem onderweg ontmoetende, rust hij hem ten oorlog uit, aan welken de jongeling thans met hevigheid deelneming begeert. Gomerowno was reeds lang naar het leger.

Toen Moskou reeds brandde, raakte michaël, verkleed, er binnen; maar cathinka was met de Gravin gomerowno gevlugt. Ook van watelef was weg. Van de huishoudster, die hij in den kelder van het ledigstaande huis vond, verneemt hij, dat van watelef gezegd had, dat zijne dochter met gomerowno getrouwd was. Nu wil hij, alles verloren hebbende, ook zijn leven op het spel zetten, en komt zoo, met veel moeite, bij zijne divisie aan.

Winzingerode was de eerste, die Moskou weder binnentrok, en michaël in diens gevolg. Met moeite redt hij er zich echter wederom uit, en vindt iwan, vertrouwdsten broeder van cathinka, die het niet gelooven wil, dat zijne zuster getrouwd is, maar het gomerowno zelv', dien hij binnen kort hoopt te ontmoeten, vragen, en michaël berigt zenden wil Uit eenen brief van zijnen vader maakt hij intusschen deze noodlottige uitkomst ook op. Iwan hoort de bevestiging uit den mond van gomerowno zelv', en maakt juist geene haast, dit aan michaël te melden. Maar hij heeft toevallig gelegenheid, hem uit de handen der Franschen te redden; en nu berigt hij hem het noodlottig nieuws.

[p. 503]

Kort daarop hoort michaël van den Vorst kutusow, dat de Graaf, gevaarlijk gewond, huiswaarts is gevoerd.

Nicolaas, de jongste broeder van iwan, ontmoet michaël, en meldt hem, dat iwan gesneuveld is. Michaël verzoekt hem, naar den toestand van gomerowno te vernemen. Middelerwijl redt michaël eene Fransche tooneelspeelster, die hij voor cathinka hield, uit de handen van Kozakken, en houdt haar, niettegenstaande deze dwaling, onder zijne bescherming, tot dat zij in een hospitaal te Moskou sterft.

Michaël verneemt, dat cathinka op gomerowno's landgoed is, en dat de jonge Graaf begint te beteren. Na een gevecht met de Franschen, heeft het 't aanzien, dat michaël gesneuveld is.

Ondertusschen kwijnde cathinka ook, en werd door de moeder van den jongen Graaf uitmuntend behandeld, die haar, hoe kiesch ook, evenwel tot het huwelijk met haren paul zocht te bewegen. Te vergeefs. Eindelijk zal deze, na zijn herstel, weder naar het leger vertrekken; en bij het aandoenlijk asscheidstooneel wil de jonge Graaf van cathinka verder niets, dan dat zij hem zeggen zal, of zij hem zoude kunnen beminnen, zoo michaël er niet ware? Zij zegt: ja! maar heeft hiervan spoedig berouw. Watelef vernieuwt het gerucht, dat cathinka met paul getrouwd is.

Een bediende van den jongen Graaf brengt in het huis van deszelfs ouders tijding, dat hij, doodelijk gewond, te Moskou ten huize van den Heer van watelef lag. Zij reizen met cathinka terstond naar deze stad. Een snaphaankogel had paul het linker oog en een gedeelte van het neusbeen weggenomen. Men trekt alle mogelijke partij van zijnen medelijdenswaardigen toestand, om cathinka te vermurwen. Zij neemt standvastigheid voor. Thans wordt van de geschiedenis met de tooneelspeelster, waar de Doctor van wist, gebruik gemaakt, om cathinka van michaël af te trekken. Dan, zij gevoelt, dat dit laster is. Ondertusschen krijgt zij heimelijk eenen brief van haren voedstervader, aan wien watelef het gewaande huwelijk van zijne dochter had geschreven, waarin hij haar verwijtingen doet. Hierdoor krijgt een vroeger plan vastheid; en zij gelast den bediende, die den brief bragt, haar te wachten, de-

[p. 504]

wijl zij, zoodra de maan opkwam, met hem naar den Don wilde vlugten.

Zij laat een briefje achter, en ontvlugt; maar, om vervolging te ontwijken, niet naar den Don. Zij besluit naar het leger te gaan, en michaël op te zoeken. Inkeerende bij eene weduwe, die haren man in den slag aan de Moskowa had verloren, ontdekt zij zich, koopt van haar alle kleederen en wapenen van den overledenen, die zij ter uitrusting noodig had, en vertrekt met tien man uit het dorp naar den Dnieper. Onderweg ontmoet zij twee Kozakken, die in den slag bij michaël geweest zijn, en meenen, dat zij hem dood van zijn paard hebben zien vallen. Cathinka verneemt dus michaël's gewaanden dood, stijgt van het paard, en blijft, terwijl de anderen voortrijden, bij de beide Kozakken. Cathinka dringt hen, met haar terug te keeren, om te onderzoeken, of michaël waarlijk dood is. Zij openbaart zich aan hen, en zij zijn gewonnen. De een wordt naar het huis van soronsky gezonden; de ander blijft bij haar.

De slervende jonge Graaf, die de edelste gevoelens openbaart, begeert, dat, zoo ooit cathinka wedergevonden en met michaël in het huwelijk verbonden worde, zijne ouders haar als hun kind zullen aannemen. Watelef laat zich, onder deze omstandigheden, overhalen, om het huwelijk dan toe te staan.

De Graaf en Gravin gomerowno gaan ten bezoek naar de familie soronsky, alwaar middelerwijl de Kozak aankomt, meldende dat michaël misschien niet gesneuveld, en cathinka naar hem aan 't zoeken is.

De Franschen hadden, op hunne vlugt, hunne krijgsgevangenen in een Russisch dorp in de kerk opgesloten. Bij hunne verdere vlugt lieten zij éénen terug; dit was michaël, maar die zijne eene hand verloren had. Cathinka komt met haren Kozak in hetzelfde dorp, en vindt alzoo haren michaël weder.

Wij hebben dit verhaal met zeer veel genoegen gelezen. De, meest edele, wél volgehoudene karakters en de getrouwe liefde, die er in geschetst worden, maken het aantrekkelijk. Wee den genen, die het dáárom voor eenen roman verklaart, omdat er zulk eene liefde in wordt voorgesteld!