Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

[p. 409]

Gerard van Velzen, Treurspel; door Mr. A. van Halmael, jr. Te Amsterdam, bij S. Delachaux. 1817. In kl. 8vo. f :-12-:

Wij hebben dit Treurspel met genoegen gelezen, en de Heer van halmael verdient, naar ons inzien, alle aanmoediging, om dit kunstvak verder te beoefenen. Hij verdient dit te meer, wanneer men in aanmerking neemt, dat het, inderdaad, geene geringe zaak is, een goed Treurspel te vervaardigen, en dat dit stuk een eersteling is.

Wanneer wij zeggen het stuk met genoegen gelezen te hebben, moeten wij tevens erkennen, dat dit genoegen stil en bedaard was, en dat wij niet zijn geroerd en geschokt geworden. Wij gelooven daarom niet, dat dit Treurspel, ten tooneele gevoerd, de algemeene goedkeuring zal wegdragen. De oorzaken hiervan meenen wij, voornamelijk, te moeten zoeken in het onderwerp zelve en in deszelfs behandeling. Het is waar, het onderwerp is genomen uit de vaderlandsche geschiedenis, en de vaderlandsche dichter kan uit geene edeler bron scheppen: maar het tijdvak is te ver verwijderd, en de geschiedenis onzer Grafelijke Regering ligt te zeer in het duistere, om van het publiek eenige belangstelling te verwachten. Neemt nu de Tooneeldichter zijne stoffe uit zoodanig tijdvak (hetwelk wij geenszins afkeuren), dan moet zijn dichterlijk genie door fictie, episoden, levendige voorstelling, schikking en bewerking der stoffe het min treffende, het min belangrijke van het onderwerp vergoeden. En welk een ruim

[p. 410]

veld lag hier niet open voor den Heer van halmael! Immers had hij niet te vreezen voor beschuldigingen van te veel dichterlijke vrijheid gebruikt, of de waarheid der geschiedenis verwrongen te hebben, daar de geschiedenis zelve zoo onzeker is.

Wat nu de behandeling aangaat, de gang van het stuk is, naar ons oordeel, te regelmatig. Het eerste bedrijf loopt zeer goed af: maar reeds in het tweede wordt het slot Kronenburg overgegeven. Er moeten, evenwel, nog drie bedrijven gevuld worden. Doch van nu af verzwakt, allengskens, de belangstelling, in stede dat dezelve moest aangroeijen en levendiger worden. Van nu af is de held van het stuk in eenen toestand gebragt, dat hij niets meer kan uitvoeren, geen ontzag meer, maar alleen nog medelijden inboezemt. Van nu af doet hij niets meer dan spreken - er wordt nog wel gehandeld, doch slechts van ééne zijde. Ook de ontknooping is ons niet bevallen. De voorslag van gerard van velzen, om zich zelven op te offeren, ten einde zijne vrienden te behouden, is, inderdaad, edel, en doet eene treffende werking. Maar moesten zijne vrienden de uitvoering van dit ontwerp gedoogd hebben? en is het niet aanstootelijk, kwetst het niet het gevoel van den aanschouwer, wanneer hij ziet, dat twee Edelen zich, geheel ongewapend, ter prooije geven aan eene bende bloeddorstige vijanden, om door dezelve vermoord te worden? Indien b.v. het slot niet zoo lafhartig ware overgegeven; indien vooraf nog een aanval ware afgeslagen; indien het vervolgens met storm ware ingenomen; indien Graaf dirk gerard van velzen en de zijnen had gevangen genomen, en hun lijfsbehoud toegezegd; indien deze belofte door loef van cleef ware geschonden geworden; indien, eindelijk, van velzen, met eenige dapperen, eene poging had gedaan, om zich gewapenderhand door zijne vijanden heen te slaan, en in die poging ware bezweken, - dan zoude, naar onze meening, het geheel eene betere houding hebben gehad; terwijl ook de Dichter door eene of andere treffende episode (b.v. eene liefdesintrigue tusschen eene vrouw op het slot en eenen Ridder onder de belegeraars) de aandacht niet weinig zoude hebben kunnen verlevendigen.

Zie daar ons gevoelen! De verdienstelijke Dichter, die door dezen eersteling getoond heeft eenen goeden aanleg te heb-

[p. 411]

ben, houde ons deze vrijmoedige, doch bescheidene, aanmerkingen ten goede. Hij late zich vooral niet, noch door de niet-vertooning van zijn stuk op den Amsterdamschen Schouwburg, noch door onze kritiek, afschrikken van verderen arbeid in dit schoone, doch moeijelijke kunstvak. Hij levere ons eerlang een ander voortbrengsel, en wij durven hem, op den duur, zelfvoldoening en eere beloven.