Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Tafereel der Omwenteling van Spaansch Amerika, door eenen Inwoner van Zuid-Amerika. Naar het Fransch. Iste Stuk. Te Middelburg, bij de Gebroeders Abrahams. 1817. In gr. 8vo. 107 Bl. f 1-4-:

Er is geen belangrijker schouwspel voor den wereldburger en menschenvriend, dan eene Natie, die, niet uit muitzucht, of weggesleept door hersenschimmige Theoriën, maar ter herwinning harer heiligste regten op blijkbare onderdrukking, goed en bloed opzet, en liever vrij wil sterven, dan in schande en slavernij leven. Dus was de opstand der Zwitsers tegen Oostenrijk, onzer Vaderen tegen Spanje, der Zweden onder gustaaf wasa tegen Deenemarken, en der Engelschen

[p. 252]

tegen jakob II. Dus is ook, gewis, de opstand der inboorlingen van Zuid-Amerika tegen hunne Spaansche meesters, die hen twee Eeuwen lang in de kindschheid gehouden, hunne nijverheid door het drukkendste monopolie verstikt, en alle hunne vorderingen in zedelijke en verstandelijke beschaving ondergehouden hebben. Wanneer nu zulk een Volk, ter prooije aan uitheemsch geweld en inwendige partijschap, door het Moederland als 't ware aan zichzelve wordt overgelaten, dan treedt het gewis - zoo er natuurlijke regten bestaan - in het natuurlijke regt van zelfverdediging, zelfbehoud en zelfregering terug. En wanneer het Moederland, in plaats van dit besluit, voor het oogenblik genomen, althans stilzwijgend goed te keuren, de volkplanters met vuur en zwaard vervolgt en als Rebellen behandelt, dan bekomt gewis dit Volk het regt, om zich onafhankelijk te verklaren. Zoo men dit ontkent, moet men zichzelven gelijk blijven, den opstand onzer Vaderen wraken, (die ook wettige onderdanen van Spanje's Koning waren) en den grooten willem den I met den schandnaam van muiteling brandmerken. Doch welk Nederlander zou daartoe in staat zijn?

Deze bedenkingen zijn de natuurlijke slotsom der lezing van het thans aangekondigde boekje. Hetzelve is in eenen vrijen, doch tevens zeer gematigden geest geschreven, zonder declamatie of bitterheid bloote daadzaken vermeldende, wier waarheid door de eenvoudige, onopgesmukte voordragt gewaarborgd wordt. Het is een der belangrijkste geschriften, die wij in langen tijd over de geschiedenis onzes tijds hebben gelezen. De Schrijver is wel een Zuid-Amerikaan, maar juist daardoor ook in de gelegenheid, om de zaken, waarvan hij oog- of oorgetuige kon zijn, naauwkeuriger te schetsen. Of hij in Mexico, of Peru, of Nieuw-Granada, of Venezuela, of aan de Plata-Rivier t' huis behoore, wordt niet gemeld; maar bij verhaalt (althans in het Engelsche stuk, hetwelk wij gezien hebben, en waaruit dit, naar eene Fransche vertaling, schijnt overgebragt

[p. 253]

te zijn) den opstand in alle die gewesten. Het vertoont ons de lange verdrukking van Spaansch Amerika, na de verovering in de zestiende Eeuw: alle posten schier aan inboorlingen van Spanje gegeven; den koophandel met vreemdelingen, op straffe des doods, verboden; het reizen zelfs uit het eene naar het andere gewest ontzegd, en dus de natuurlijkste vrijheid verkracht. Het vertoont ons de enkele pogingen der lijdende Volken, vooral der Indianen, om zich in eenen natuurlijker toestand te plaatsen; hunne doorgaande trouw aan het Moederland, vooral bij de verweldiging van joseph buonaparte, en in weerwil van deszelfs schoonschijnende beloften en aansporingen tot opstand; de noodzakelijkheid voor de Volkplantingen, om in Spanje's verwarden toestand voor zichzelve te zorgen; de verwerping hunner billijke voorslagen door de Cortes; de vijandelijkheden van dezen; eindelijk de zending van morillo door ferdinand VII, die alle hoop op verzoening afsneed, en den nog voortdurenden Oorlog op leven en dood. Ziedaar de hoofdtrekken, die eerst in 't algemeen geschetst, en daarna meer in bijzonderheden, ten aanzien der onderscheidene Provinciën, uitgewerkt worden; hetwelk echter wel eens aanleiding geeft tot herhalingen. Zoo wordt b.v. het beleg van Carthagena door morillo en de volgende gebeurtenissen op bl. 53-55 en op bl. 97-99 vermeld. In een tweede en laatste stukje moeten wij nog de gebeurtenissen in Nieuw-Granada, Buenos-Ayres, Chili en Mexico vinden; daar het eerste, behalve het algemeene, slechts over Venezuela loopt. Voor 't overige lezen wij met ijzing de gruwelen en wreedheden, waaraan zich de Spanjaarden hebben schuldig gemaakt, en die ons hunne verovering van die zelfde landstreken, gelijk hunne Nederlandsche Oorlogen, herinneren. Daar wij aan elken beschaafden Lezer, die het geluk, van onder eene vrije, zachte en gematigde Regering te leven, wenscht te waarderen, en tevens regt in te zien, voor welk een juk hem de heldenmoed zijner Vaderen bewaard heeft, de lezing van dit boekje ten sterkste aanbevelen; zoo willen wij zijnen weetlust niet vooruitloopen door de opening van even belangrijke als ontzettende tooneelen, van heldenmoed, zelfopoffering en jammer aan de eene, van afzigtige wreedheid, trouweloosheid en meineed aan de andere zijde. Een paar trekken moeten wij echter vermelden, ter kenschetsing van den aard dezes Oor-

[p. 254]

logs. Toen de Spanjaarden, na de herovering van Caraccas door bolivar in 1813, de Negers opruiden, om hunne eigene Zuid-Amerikaansche stam en geloofsgenooten te vermoorden, werd in eene streek van vierhonderd mijlen geen menschelijk wezen gespaard, en alles omgebragt, wat zich niet bij hen wilde voegen. Van de vijfhonderd vierenzeventig personen, als verdacht van misnoegdheid gevat, werden er vijfhonderd zonder form van proces doodgeschoten, (bl. 90, 91) Toen de Koningsgezinden op 25 Maart 1814 een belangrijk Magazijn meenden te verrassen, zond een jong Officier, van eene der aanzienlijkste Familiën van Santa Fé, zijne soldaten weg, als alleen genoegzaam in staat, het Magazijn (zekerlijk van oorlogsbehoeften) te verdedigen, en stak, toen de vijand er nu binnen was, den brand in het kruid, waardoor hij met den vijand verging. Is het niet, of men hier de daden van leonidas of claassens leest? (bl. 93.) De bezetting van Valencia wilde zich niet overgeven, voordat, in eene plegtige mis, bij het opheffen der hostie, het verdrag zou bezworen zijn, waarbij men haar beloofde te sparen; naauwelijks was dit geschied, en de overgave gevolgd, of een aantal Officieren en soldaten der bezetting werd ten dood gebragt, (bl. 96.) Men moet echter bekennen, dat ook bolivar, in eenen aanval van woede, eens 800 krijgsgevangenen heeft doen om 't leven brengen; doch naderhand heeft hij plegtig verklaard, geenen Spanjaard, dan in den strijd, te zullen van kant maken.

Dit boekje is niet letterlijk het oorspronkelijke gevolgd, maar heeft zich verscheidene uitlatingen van Proclamatiën enz. veroorloofd; hetwelk wij, zoo het dienen moet om den prijs te verminderen en het debiet meer algemeen te maken, niet kunnen afkeuren.