Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Henrici Collot d'Escury van Heinenoord, Carminum Fasciculus. Hag. apnd Fratres van Cleef. 1817. 8vo. Voorrede enz. XII - Gedichten 148 Bl. f 1-16-:

Het is binnen- en buitenlands genoeg bekend, hoezeer onze voorouders in het vak der Latijnsche dichtkunde hebben uitgemunt. Janus secundus, de dousa's, de heinsiussen, broekhuizen, francius, de burmannen, schrader en meer andere namen pronken met luister aan dien dichtkundigen hemel. En hoezeer het voor geruimen tijd geschapen scheen, dat wij dien roem voortaan aan andere volken zouden moeten afstaan, zijn er toch altijd mannen gevonden, die krachts genoeg bezaten om zich boven den geest der eeuwe te verheffen. De Hoogleeraar d. wyttenbach, aan wien ons letterkundig vaderland onsterfelijke weldaden verschuldigd is, heeft, zonder dat hij zulks bedoeld of gewild heeft, veel toegebragt om dien geest der eeuwe te vormen. Indien een wyttenbach zag, dat jonge lieden al hunnen tijd verspilden aan het maken van dikwijls middelmatige of slechte verzen, en, zoo zij eens proza moesten schrijven, op eene manier schreven, welke de kieschheid van ieder beschaasd mensch, ik laat staan van eenen wyttenbach, kwetsten, dan konde het wel niet anders, of hij moest zijne stem laten hooren tegen zulk een toenemend bederf des goeden smaaks. Kleine geesten, van grootsche gedachten over zich zelven, hoorden die stem, en zagen van harte gaarne met

[p. 219]

minachting op iets neêr, tot hetwelk zij zich niet konden verheffen. Wyttenbach had het gezegd. Doch deze zelfde groote man had ook gezegd, hoe men de Grieksche en Romeinsche letterkunde, en voornamelijk door voorbeeld en lessen getoond, hoe men den Latijnschen stijl der gouden eeuwe moest beoefenen. Of die zelfde geesten die lessen gevolgd zijn, daarvan weet de geleerde wereld niets: want zij zwijgen, en willen liever, immers in hunne oogen, wijsgeeren blijven. In onze jeugd werden wij op de Latijnsche scholen geregeld onderwezen in de Prosodie, en leerden ten minste een Carmen Elegiacum, wat het mechanisme betrof, zamenstellen. Doch zie eens, tot welk een' trap de wijsheid naderhand gestegen is! Menschen, wier ambt en pligt het was, de jeugd in het werktuigelijke der Latijnsche poëzij te onderwijzen, en, zoo zij vonken van dichterlijk genie ontdekten, dezelve op eene verstandige wijze levendig te houden en door den adem der ouden aan te blazen, stelden er eene zekere eer in, om er maar voor uit te komen, dat zij in dit vak volkomen vreemdelingen waren, en daalden somtijds uit hunne hoogte tot die laagheid af, dat zij kenners en liefhebbers der Latijnsche poëzij met een' bitteren en medelijdenden glimlach naar de quantiteit van eene of andere syllabe vroegen. Nu, de liefhebbers wisten ook wel, dat die geesten van het overige zoo veel verstonden, als een timmermans gast of kamenier van het Hebreeuwsch. En toch moesten zij, om figuur te maken, komedie spelen, en korte en fraaije gezegden van wyttenbach vertoonen. Zoo was dat nederdalen uit de hoogte het tooneeltje, Non descendunt ad has minutias. - Dan gelukkig, zoo als wij zeiden, zijn er altijd mannen geweest, die, bij de gestrenge beoefening van andere vakken van Grieksche en Latijnsche letterkunde, ook de dichtkunde gevoegd hebben, en waarlijk gezegd konden worden in alle uit te munten, schoon zij juist in alle geen wyttenbachen waren. Wie herinnert zich niet met dankbaarheid aan den goeden en geleerden de bosch, aan meer anderen, en onder dezen ook aan nodel en ruardi?

De Heer d'escury rekent het zich tot een geluk, de twee laatsten tot leermeesters gehad te hebben, als welke hem door lessen en voorbeeld smaak voor Latijnsche poëzij hebben ingeboezemd. Beiden voortgekomen uit de school van schrader, zagen met genoegen, dat de jongeling van na-

[p. 220]

ture tot deze oefening des geestes geleid werd, en hielpen de natuur door kunst. D'escury had reeds in vorige jaren openlijk proeven gegeven van zijne vorderingen in dit vak, en geeft dezelve nu, vereenigd met de voortbrengselen van rijperen leeftijd, aan het licht, waardoor hij alle liefhebbers der Latijnsche poëzij op het zeerst aan zich heeft verpligt. Want het kan niet anders, of zulke voorbeelden van zulke mannen moeten veel invloeds hebben op de verdere herleving en bloei dier wetenschap. Neen! hoeufft, van lennep, bosscha en d'escury zullen de ultimi Batavorum in dit vak niet zijn. - De inhoud der gedichten onderscheidt zich door de smaakvolle keuze der onderwerpen, (gelegenheidsverzen heeft d'escury buiten deze verzameling gesloten) zoo als antonius hambroek, kenau hasselaar aan de Haarlemsche vrouwen, lucretia aan collatinus, sophonisba aan masinissa, helianira aan gustaaf wasa, gustaaf adolph aan ebba brahe, en ebba aan adolph, de Graaf van gemond aan zijne vrouw, anna boleyn aan hendrik den VIII, enz.

De Heer d'escury houdt veel van brieven in den smaak der Heroides van ovidius. Dit is ook eene manier, welke, goed gebezigd, gelijk hier overal het geval is, eene zeer aangename en verschillende stof aan de hand geeft. Bijzonder beviel ons de briefwisseling van adolph en ebba, eene Zweedsche maagd van zeer edele, doch niet koninklijke, afkomst. Adolph, Koning van Zweden, beminde haar vurig, en zoude haar ook tot deelgenoote van zijn bed en rijk gemaakt hebben, indien zijne moeder zich niet met list en geweld tegen de wenschen van het minnend paar verzet had. D'escury berigt ons in de net geschrevene voorrede, dat bij de Akademie te Aboe nog vijf brieven van adolph aan ebba voorhanden zijn, zeer waarschijnlijk door den Koning zelven geschreven. Indien het hier de plaats ware, zouden wij, naar aanleiding van deze briefwisseling, eenige aanmer kingen maken, welke ons den Latijnschen Dichter tot zijn lof en voordeel konden leeren kennen; nu moeten wij ons vergenoegen met de opregte verklaring, dat d'escury eene ronde en vloeijende versificatie, een' fikschen en regt poëtischen stijl, eene vrije en edele navolging der ouden, en schoone ontwikkeling zijner eigene denkbeelden vereenigt. En zie daar

[p. 221]

alle deugden, welke eenen Latijnschen Dichter van onzen tijd ten sterkste aanbevelen. Wij hopen, dat den Heere d'escury van zijne ambtsbezigheden genoegzame tijd moge overschieten, om de lier verder te hanteren, en hij ons in het vervolg op eenen tweeden bundel zijner poézij moge onthalen.