Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Lotgevallen en jammerlijk uiteinde van Mevrouw De Budoy, in de maand Januarij 1814, geheel naakt en levende, in het Pyreneesch gebergte, departement van l'Arriège, kanton van Vicdessos, gevonden. Uit het Fransch vertaald. Te Amsterdam, bij H. Timmer. 1817. In gr. 8vo. 304 Bl. f 2-18-:

Adèle de lunel was het bedorven kindje van, in oneenigheid levende, ouderen, rijke, adelijke grondbezitters in Frankrijk. Zij heeft het ongeluk, om, bij eenen twist harer ouderen tusschenbeiden vliegende, haren vader met zijn hoofd tegen den hoek van eene marmeren tafel te werpen, waaraan hij sterft. Hare moeder, tot diepe zwaarmoedigheid vervallen, huwt haar uit aan den Baron de budoy, en sluit zich kort daarna op in eenen vleugel van haar kasteel, die gemeenschap had met den grafkelder, in welken zij na acht maanden dood gevonden wordt door hare kinderen, die hetzelfde kasteel waren blijven bewonen. Ook adèle wordt zwaarmoedig. Haar man noodigt, te harer opbeuring, zijne verwanten, den Heer en Mevrouw delorges, bij zich. In deze vrouw vindt adèle eene ware, troostende vriendin; maar deze sterft, en de oorzaak van dezen dood is het

[p. 180]

eindelijk gevolg der ontdekking, dat zij met haren zoon gehuwd is. Dit blijkt uit de geschiedenis van den Heer delorges, door hemzelven verhaald, en die 116 bl., dus ruim een derde van het werk, beslaat. Om zijne echtgenoote op te beuren, vertrekt budoy met haar naar een landgoed van hem in Touraine; doch, de omwenteling invallende, verreist hij naar eenen ouden vriend, eenen Italiaanschen Ridder, thans in Spanje woonachtig. Daar, in Touraine, schrijft Mevrouw de budoy, blijkens den aanvang van het werk, de eerste helft harer geschiedenis op. In Sevilië leefde zij met haren man zeer gelukkig bij dien vriend; maar haar echtelijk genoegen wordt gestoord, doordien zij geene kinderen krijgt. Zij weet te bewerken, dat haar mans verlangen naar kinderen, door middel harer kamenier, voldaan wordt. Deze zoon, echter, sterft, twee jaren oud zijnde. Om haren man verstrooijing te verschaffen, stelt zij hem eene reis naar Engeland voor, die ook volbragt wordt. Zij keeren terng naar Spanje, en gaan vandaar, budoy's uitschrapping van de lijst der uitgewekenen in Frankrijk bewerkt zijnde, naar dit land op reis. Door struikroovers in de gebergten aangevallen, wordt hij naast de zijde zijner echtgenoote doodgeschoten. Uit eenen staat van bewusteloosheid bekomen zijnde, begint hare zinneloosheid. De naaktheid, waarin de roovers haar, naast het lijk van haren echtgenoot, gelaten hadden, komt haar natuurlijk voor, en alles is haar onverschillig. Het opperhoosd der roovers komt haar halen, en zij gaat gewillig mede. Dit opperhoosd, een door de omwenteling ten uiterste mishandeld Franschman, neemt haar, door hulp van zijn gezag, ter vrouwe. Hare zinneloosheid doet haar in haren nieuwen echtstaat zelfs eenig behagen vinden. De roovers hebben hun opperhoofd alles ontnomen, en zijn voortgegaan; echter heeft hij nog genoeg over, om, toen adèle hem eene dochter schonk, zijn levensplan te veranderen, en naar Spanje te vertrekken. Bij 't schoonmaken van eene pistool schiet zij, ongelukkig, haren man dood. Zij verlaat, zinneloos, het hol, vergeet haar kind, en, 's anderen daags avonds terugkeerende, vindt zij het dood. Nu begeeft zij zich naar de ontoegankelijkste plaatsen. en gaat tot den staat van wildheid over. In dezen staat zet zij de beschrijving harer geschiedenis voort. Zij komt in een hol, waarin beeren huisvesten. Aan eene beerin bewijst zij hulp, en wordt

[p. 181]

door deze dieren met alle blijken van dankbaarheid beloond. Soms zag zij tranen van erkentenis langs den muil der gezegde beerin rollen. Zij brengt in dit hol den winter door. Gevangen zijnde, ontvlugt zij weder; hare wederkomst bij de beeren is op het vignet afgebeeld. - Zoo ver de gedenkschriften der ongelukkige zelve. Een naschrift berigt ons, dat zij eindelijk naar Foix gebragt, vervolgens in een gasthuis gep aatst, maar eindelijk naar eene gevangenis gesleept is, waar zij, door den gevangenbewaarder in een vochtig hol geworpen, omkwam.

Dit verhaal, nu, wordt opgegeven te zijn eene ware geschiedenis. Dat er op de Pyreneën zulk eene zinnelooze vrouw opgevangen is, wordt verklaard door den Onderprefeet van het arrondissement van Foix, die de geschiedenis harer gevangenneming, gelijk ook die van hare lotgevallen, voor zoo ver die uit hare eigene woorden op te maken was, in 't Journal de l'Arriège mededeelt. Dit uittreksel uit gezegd Journal ontvangen wij aan 't hoofd des werks: in der tijd deelden wij hetzelve den Lezeren onzes Mengelwerks mede. Een schaapherder, die het wagen durfde, om de rots te beklimmen, op welker top men de ongelukkige ontmoet had, en die bl. 7 geacht werd alleen voor arenden en wilde geiten toegankelijk te zijn, had aldaar in eene holligheid hare papieren gevonden, en een serjant vond ze in de hut van dezen herder; zoo kwamen zij in handen van Kapitein blanchet, en vervolgens in die van den Schrijver.

Wij willen ons niet vermeten, de grenzen van het gebeurlijke juist te bepalen: maar de geheele zamenstelling van dit werk heeft te veel van een verdicht verhaal, dan dat wij het voor eene ware gebeurtenis konden houden. Wel willen wij gelooven, wat de Onderprefect mededeelt; doch tevens komt het ons waarschijnlijk voor, dat dit ten grondslag van eenen roman genomen is. De ongelukkige zal hare geschiedenis zelve hebben opgesteld, en men geeft haar daartoe heldere oogenblikken naar welgevallen. Dan, het komt ons zeer onwaarschijnlijk voor, dat zulk eene zinnelooze, die tot den staat van volkomene wildheid geraakt is, tijd, vermogen en lust zoude hebben, hare geschiedenis zoo bedaard en netjes in de bijzonderheden op te schrijven; en voor wien deed zij het? Ook is de manier, waarop deze papieren gevonden werden, zwaar te gelooven. Maar 't meeste nog wordt onze

[p. 182]

verdenking opgewekt door dat verhaal in het verhaal, geschiedenis van den Heer delorges, die mede te mooi gevonden is, om zich als waarschijnlijk aan te bevelen, en te variérend, te luimig en ligt van toon tusschenbeiden, om het opstel van eene zoo diep ongelukkige vrouw te zijn; en voor haar opstel moet die geschiedenis doorgaan; want, na eenen zeer filozofischen aanhef, zegt zij, dat zij den Heer delorges zelven de onderscheidene lotgevallen zijnes levens zal laten verhalen; en zeer bedaard voegt zij er bij: ‘mogt dit verhaal de eentoonigheid en tevens het akelige mijner langdurige ongevallen eenigzins afwisselen!’ Wij vinden, met één woord, in deze geschiedenis te weinig natuur en te veel Fransche vinding en wending, om haar niet grootendeels voor eenen roman te houden.

De zedelijkheid, al verder, is mede op Fransche leest geschoeid. De Franschen praten, namelijk, ook van deugd: maar dit begrip is zoo verbazend ruim, dat er alles in kan, waarvoor ons Hollandsch begrip van deugd veel en veel te naauw is. De hoofdpersoon der geschiedenis bewerkt eene gemeenschap tusschen haren man en hare kamenier; en met dit al blijven de karakters, naar de voorstelling alhier, volkomen vrij van misdadigheid. De jonge koordedanseres colombine is zoo zuiver als het licht; en die zuiverheid kan bestaan met onkiesche uitdrukking, ja wordt zelfs door colombine's val niet in 't minste gekrenkt. Een zoon is met zijne moeder gehuwd, en heeft twee kinderen bij haar. Toen, echter, deze ongelukkige betrekking ontdekt wordt, oordeelen de echtgenooten, dat zij, onwetend in dat geval gekomen zijnde, niet misdoen met in dezelve te blijven voortleven. De vrouw wordt ook wederom zwanger; evenwel zij kan de zaak zoo ligt niet opnemen, en de wroeging maakt een eind aan haar leven.

Het denkbeeld aangaande de Godheid, 't welk in dit werk heerscht, is dat van een toornig, wraakzuchtig Wezen, hetgeen sommige misdaden nimmermeer vergeeft. Slechts eenmaal stelt een priester met weinige woorden het tegendeel voor. Mevrouw de budoy beschouwt zichzelve als het bewijs dier vreesselijke stelling. Godsdienst- en zedeleer, in dit boek heerschende, vallen dus zeer te berispen.

In weerwil van het aangemerkte, laat zich het verhaal zeer vermakelijk lezen, en houdt de belangstelling onophoudelijk gaande.