Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

[p. 66]

Geschiedenis van de Fransche Heerschappij in Europa, door N.G. van Kampen. IIde Deel. Te's Gravenhage, bij J. Allart. In gr. 8vo. 483 Bl. f 3-18-:

Wij achten het geene der onbelangrijkste verpligtingen, op ons, als openbare beoordeelaars der uitkomende geschriften, rustende, belangrijke en verdienstelijke werken, zoo veel mogelijk, regt te doen. Dit nu kan op velerlei wijze geschieden: door algemeenen en hoogen lof te geven, door het betoog van dien lof, door aanhalingen van treffende gedeelten, en wat dies meer zij. Maar, ten aanzien van volgende deelen, vooral bij eene geschiedenis, is hij, die nog twijfelt, of hij zich het bedoelde werk al dan niet zal aanschaffen, welligt het allernieuwsgierigst naar den inhoud, naar de lijst der meer of min belangrijke zaken, die er voorkomen. En, hoe onbeduidend, dus, deze arbeid schijnen moge, zoo beginnen wij met het uitschrijven der opschriften van elk hoofdstuk, waarin de schrijver zelf mag geacht worden, het bedoelde op de kortste en naauwkeurigste wijze te hebben opgegeven. I. Frankrijk's vredesverdragen met Pruissen, Nederland, Toskane en Spanje. II. Binnenlandsche zaken van Frankrijk, tot op de ontbinding der Conventie. Eerste verschijning van napoleon buonaparte. III. Oorlogsgebeurtenissen in 1795 ter zee en te lande. Verdeeling van Polen. Inlijving van België. IV. Eerste veldtogt van buonaparte in Italië (1796.) V. Veldtogt van 1796 aan den Rijn. Daden van den Aartshertog karel. Terugtogt van moreau. VI. Oorlog ter zee. Verbond van Frankrijk en Spanje. Onderhandelingen met Engeland. VII. Binnenlandsche gebeurtenissen in Frankrijk. Eerste beginselen der Bataafsche Republiek, tot de inlevering van het eerste plan van Constitutie, in Nov. 1796. VIII. Veldtogt van 1797 tegen den Paus en Oostenrijk. Vredespreliminairen te Leoben. Bemagtiging van Venetië en

[p. 67]

Genua. IX. Inwendige toestand der Fransche en Bataafsche Republieken in 1797. Omwenteling van den 4 September. Verwerping der Nederlandsche Constitutie. Scheiding der eerste Nationale Vergadering. X. Zeezaken. Overwinningen der Britten bij kaap St. Vincent en Kamperduin. Mislukte vredehandel te Rijssel. Vrede te Campo-Formio.

Dus ziet elk, met een' oogopslag, hoe vol dit tweede deel wederom is van de belangrijkste onderwerpen - den toestand der groote Republiek in den tusschentijd van woedende vrijheidskoorts en stille nederlegging des hoofds in den schoot eens volslagen despoots, met alle de schokken en afwisselingen en overgangen, aan dien toestand verbonden; terwijl echter dat geschokte, onbestendige, ten val neigende staatsligchaam naar buiten de grootste kracht en glorie bleef ten toon spreiden - de belangrijke wedstrijd tusschen twee edele helden, Hertog karel en moreau, aan den Rijn, met dien beroemden terugtogt van laatstgenoemden, welke hemzelven tot geene mindere eer verstrekt dan den man, die hem daartoe noopte - de opkomst en vorming van eenen anderen krijgsman, helaas beroemder dan zij beiden, doch met den titel van edel gewis door niemand bestempeld, die de menschelijkheid op eenigen prijs stelt - den gang der revolutie in ons eigen vaderland - en eindelijk de trapswijze uitbreiding der Britsche zeemogendheid, met de laatste stulptrekkingen onzer kracht en luister op hetzelsde element. Inderdaad, wij hebben déze en vele andere gewigtige zaken met de uiterste belangstelling gelezen. De Heer van kampen verspreidt even veel licht als gloed over de onderscheidene tafereelen. Zijne behandeling van staatzaken is wijsgeerig, van krijgszaken klaar, veelomvattend en snel. Het eene wisselt het andere behoorlijk af, en alles vormt zich tot een wel zamenhangend geheel, zonder onderlinge verwarring. De stijl is los en aangenaam. In één woord, wij kunnen al den lof blijven geven, welken wij bij den eersten aanleg des werks daaraan hebben

[p. 68]

toegekend. Wij mogen dien zelfs vermeerderen. Hetzij dit aan de zaken, of aan den man zij toe te schrijven, die door bedaarde en gegronde aanmerkingen van eene mate van geestdrijvende ingenomenheid met zekere partij is teruggebragt, wij hebben veel minder aanstoot gevonden van die eenzijdigheid en driftige scherpheid, welke anderen, met ons, in het eerste deel op sommige plaatsen meenden op te merken. Deze is geene kleine winst voor de waardij des werks. Hartelijk verheugen wij ons in dezelve. Met genoegen lazen wij aanmerkingen op de verdeeling van Polen, op het gedrag der Engelschen en andere zaken, die van kampen's werk vertrouwen moeten bijzetten in het oog van elken onpartijdigen beschouwer der menschelijke zaken. Daarentegen wil hij zelfs buonaparte regt doen; en doet hem misschien meer dan regt, wat zijne oorspronkelijke inborst betreft. Grootelijks komt den schrijver deze gematigdheid te stade bij de uiteenzetting onzer eigene lotgevallen en staatkundige harrewarrerijen in het hier geschetste tijdperk. Of hij, overigens, de gezamenlijke bemoeijingen en onderlinge woelingen der zoogenaamde Patriotten reeds volkomen billijk beoordeelt - dit willen wij niet beslissen. De zaak is, inderdaad, ten uiterste moeijelijk: het vooroordeel tegen den naam alleen van heethoofd en drijver is, niet zonder grond, zeer groot: de losgelatene hartstogten warren de zaken in zulke omwentelingstijden op eene zeldzame wijze dooreen; en, alware het maar alleen de weinige ruimte, welke van kampen, als aan een ondergeschikt deel, aan onze staatstormen heeft kunnen toestaan, zoo is dit genoeg om het tafereel onvolkomen te laten. Wij hebben, gelijk van zelve spreekt, geene gelegenheid, hem, zelfs in het algemeen, van stap tot stap te volgen, ten einde ieder gestelde aan de waarheid te toetsen. Wanneer slechts blijkt, dat een historieschrijver opregt, ijverig in zijn onderzoek, gezond en helder in zijne begrippen, en wél toegerust is met de noodige bouwstoffen en hulpmiddelen tot zijn verhaal, dan mo-

[p. 69]

gen wij den weetgierigen gerustelijk tot hem verwijzen. En dit getuigenis mag onzen werkzamen en verdienstelijken landgenoot niet onthouden worden. Wij vleijen ons, dat zijne geschiedenis een der beste stukken over het groote tijdvak der revolutie en derzelver gevolgen zal worden. En, komen wij dan ook wat later, dan onze Duitsche naburen, met goede toelichtingen der waarlijk duistere en bijna onbegrijpelijke zaken, dat we zoo veel te wisser komen! Wij wenschen den schrijver, bij voortgang, alle aanmoediging.